Θεσσαλονίκη, χαμένη πόλη

Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβερίου, «Θεσσαλονίκη, όψεις μιας αρχαίας μητρόπολης», University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2020 

 Χρη­σι­μο­ποιώ τον τί­τλο πρό­σφα­της σχε­τι­κά δια­δι­κτυα­κής ομά­δας έρευ­νας (ΘΧΠ) με δια­δρα­στι­κούς χάρ­τες της πό­λης και ανα­φο­ρά σε πά­σης φύ­σε­ως υλι­κό που σχε­τί­ζε­ται δια­χρο­νι­κά με το πα­ρελ­θόν της. Μιά εξαι­ρε­τι­κή προ­σπά­θεια, μα­ζί με πολ­λές άλ­λες κυ­ρί­ως στο fb, που ει­δι­κεύ­ο­νται στη συ­γκέ­ντρω­ση ιδί­ως φω­το­γρα­φι­κού υλι­κού γε­νι­κού αλ­λά και ει­δι­κού εν­δια­φέ­ρο­ντος (π.χ. οι­κο­γε­νεια­κές φω­το­γρα­φί­ες). Κυ­κλο­φο­ρεί μία αί­σθη­ση αβά­στα­χτης νο­σταλ­γί­ας, αδια­νό­η­της ας πού­με για τη δε­κα­ε­τία του ΄50 κ.εξ.

όταν, ακό­μη και για την εξό­ντω­ση των Εβραί­ων της Θεσ­σα­λο­νί­κης, «μα­θαί­να­με» από δω και από κει και αρ­γό­τε­ρα από τον Ιω­άν­νου και τον Βα­σι­λι­κό σε ένα κλί­μα γε­νι­κής βου­βα­μά­ρας… Και όχι μό­νο βέ­βαια για τους Εβραί­ους… Αυ­τή η ανα­ζή­τη­ση του χα­μέ­νου πα­ρελ­θό­ντος θα έλε­γα ότι ίσως ξε­κί­νη­σε στα μέ­σα της δε­κα­ε­τί­ας του ΄80 αλ­λά και πα­λιό­τε­ρα, με τον εορ­τα­σμό των 2300 χρό­νων από την ίδρυ­ση της πό­λης, το 315 π.Χ., και πή­ρε με­γά­λες δια­στά­σεις το 1997 (Πο­λι­τι­στι­κή Πρω­τεύ­ου­σα) στον το­μέα των εκ­δό­σε­ων αλ­λά και των αρ­χι­τε­κτο­νι­κών πα­ρεμ­βά­σε­ων π.χ. λι­μά­νι, Μο­νή Λα­ζα­ρι­στών και στις μέ­ρες μας φαί­νε­ται να παίρ­νει δρα­μα­τι­κές, κοι­νω­νι­κές πλέ­ον, δια­στά­σεις με αφορ­μή τα έρ­γα του με­τρό και ιδιαί­τε­ρα τα της δια­σταύ­ρω­σης Βε­νι­ζέ­λου/Εγνα­τί­ας. Ο κό­σμος αρ­χί­ζει να συ­νει­δη­το­ποιεί ότι ζει σε μία πό­λη που φρό­ντι­σε να ρη­μά­ξει συ­στη­μα­τι­κά το πα­ρελ­θόν της —ό,τι νο­εί­ται ως πα­ρελ­θόν— και ίσως να έχει αρ­χί­σει μία αντί­στρο­φη μέ­τρη­ση. Ίσως. Αρ­κεί μό­νο να σκε­φτεί κα­νείς ότι η αρ­χαία αγο­ρά και το ανά­κτο­ρο του Γα­λε­ρί­ου σώ­θη­καν με τα χί­λια ζό­ρια και μάλ­λον υπό το κρά­τος γε­νι­κής κα­τα­κραυ­γής για την εμ­μο­νή της αρ­χαιο­λο­γί­ας. Κα­κά τα ψέ­μα­τα. Και δεν εί­ναι η μό­νη πό­λη βέ­βαια. Νο­μί­ζω ότι το βι­βλίο του τί­τλου θα πρό­σφε­ρε στους … με­τα­νο­ού­ντες και μη, από­λυ­τα έγκυ­ρη και δια­τυ­πω­μέ­νη με έρευ­να σε βά­θος γνώ­ση του αρ­χαιο­λο­γι­κού πα­ρελ­θό­ντος αυ­τής της πό­λης, από την ίδρυ­σή της μέ­χρι το τέ­λος της ύστε­ρης αρ­χαιό­τη­τας. Φαί­νε­ται ότι η συγ­γρα­φέ­ας, γέν­νη­μα θρέμ­μα, αν θυ­μά­μαι κα­λά, της πε­ριο­χής της Στρα­τη­γού Δου­μπιώ­του, του δρό­μου δη­λα­δή που βρέ­θη­κε το πε­ρί­φη­μο άγαλ­μα του Αυ­γού­στου, θα… πή­ρε την εντο­λή από τον ίδιο τον αυ­το­κρά­το­ρα, η «χέ­ρα» του οποί­ου δια­φέ­ντευε κά­πο­τε όλη την τό­τε γνω­στή υφή­λιο! Θα δια­βά­σει κα­νείς κεί­με­να για την Αρ­χαία Αγο­ρά, το Ωδείο της, το μνη­μεια­κό κέ­ντρο της πό­λης, για τον ναό της πλα­τεί­ας Αντι­γο­νι­δών, την λα­τρεία της Ρώ­μης και του αυ­το­κρά­το­ρα, για τις σαρ­κο­φά­γους, για το γα­λε­ρια­νό συ­γκρό­τη­μα, για εκεί­νο το μο­να­χι­κό μνη­μείο έξω από τη ΔΕΗ της Αγ. Δη­μη­τρί­ου. Ίσως, με­τα­νο­ού­ντες και μη, αν θα έβα­ζαν σε όλο αυ­τό το θαυ­μα­στό πλέγ­μα των συμ­φρα­ζο­μέ­νων που πα­ρα­θέ­τει πά­ρα πο­λύ εξα­κρι­βω­μέ­να —όπως θα έλε­γε και ο Κα­βά­φης— και προ­σε­κτι­κά η ει­δι­κή σε θέ­μα­τα της ρω­μαϊ­κής αρ­χαιο­λο­γί­ας συγ­γρα­φέ­ας, το μνη­μεια­κό σύ­νο­λο της Εγνα­τί­ας/Βε­νι­ζέ­λου να με­τα­σχη­μα­τι­ζό­ταν σε μία πλα­τεία ει­ρη­νο­ποιό. Να συ­νει­δη­το­ποιού­σαν —ως επαïοντες πλέ­ον— οι πά­ντες το μέ­γε­θος της επι­χει­ρού­με­νης κα­τα­στρο­φής. Ίσως. Για κά­θε εν­δια­φε­ρό­με­νο θα ήθε­λα επί­σης να συ­στή­σω και τα εξής: Τον οδη­γό της έκ­θε­σης για τη ρω­μαϊ­κή Θεσ­σα­λο­νί­κη (ελλ. και αγγλ.) που εί­χε γί­νει στο Τελ­λό­γλειο Ίδρυ­μα με αφορ­μή την Σύ­νο­δο Κο­ρυ­φής του 2003 (επιμ. Δ.Β. Γραμ­μέ­νος), Ρω­μαϊ­κή Θεσ­σα­λο­νί­κη, Τα­μείο Αρ­χαιο­λο­γι­κών Πό­ρων, Θεσ­σα­λο­νί­κη 2003). Οι εξαι­ρε­τι­κές εκ­δό­σεις του ΤΑΠ δυ­στυ­χώς ακό­μη και σή­με­ρα δεν προ­ω­θού­νται στα βι­βλιο­πω­λεία. Πε­ριέ­χει με­λέ­τες των Ακτσε­λή, Αλ­λα­μα­νή, Βε­λέ­νη, Τζα­να­βά­ρη, Γκα­τζό­λη που ανα­φέ­ρο­νται σε θέ­μα­τα ρω­μαϊ­κής ιστο­ρί­ας, της Θεσ­σα­λο­νί­κης στους αυ­το­κρα­το­ρι­κούς χρό­νους, τη λα­τρεία των θε­ών και των ηρώ­ων, τα θε­ά­μα­τα και τις τέ­χνες, τη νο­μι­σμα­το­κο­πία. Τον οδη­γό (ελλ. και αγγλ.) από την υπαί­θρια μό­νι­μη έκ­θε­ση στη βό­ρεια αυ­λή του Αρ­χαιο­λο­γι­κού Μου­σεί­ου Θεσ­σα­λο­νί­κης (επιμ. Π. Αδάμ-Βε­λέ­νη, Δ. Τερ­ζο­πού­λου), Αγρός–Οι­κία–Κή­πος–Τό­πος, Θεσ­σα­λο­νί­κη 2012, εκδ. ΑΜΘ, αρ. 10.), με με­γά­λο αριθ­μό συ­νερ­γα­τών και συγ­γρα­φέ­ων. Την ανάρ­τη­ση σε ηλε­κτρο­νι­κή μορ­φή από το Κέ­ντρο Ελ­λη­νι­κής Γλώσ­σας του οδη­γού από το τε­λευ­ταίο μέ­ρος της μό­νι­μης επα­νέκ­θε­σης του ΑΜΘ που ανα­φέ­ρε­ται στη Θεσ­σα­λο­νί­κη. 

https://www.hartismag.gr/hartis-31/klimakes/oessalonikh-xamenh-polh?fbclid=IwAR1QMiCc9-Cpjm6z2-Zpy8O4P0sE2kNph7cvqBI8NoFQ1Qnju35SGq5OH8s#