Για τον Μήτσο Παπανικολάου

Βίκυ Δερμάνη 

 Ο Μήτσος Παπανικολάου, γεννήθηκε το 1900. Παρακμιακός, ομοφυλόφιλος και εξαρτημένος από ναρκωτικές ουσίες. Ποιητής, μεταφραστής, κριτικός και δημοσιογράφος. Γεννήθηκε στην Ύδρα από μικρός όμως εγκαταστάθηκε στον Πειραιά μαζί με την οικογένειά του. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Ύδρα, την Τύνιδα και τον Πειραιά, επίσης, ταξίδεψε με την οικογένειά του στην Τύνιδα, τη Μάλτα, τη Νότιο Ιταλία και την Τριπολίτιδα. Έγραψε το πρώτο του ποίημα, με θέμα τον θάνατο του Αθανασίου Διάκου, το 1907, δηλαδή σε ηλικία μόλις επτά ετών. Αποφοιτά απ' το Γυμνάσιο Πειραιά κι εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών. Τελειώνοντας το γυμνάσιο άρχισε να γράφει ποιήματα που δημοσίευε στο περιοδικό του Γρηγόριου Ξενόπουλου "Η διάπλασις των Παίδων" με το ψευδώνυμο "Νικητής της Αύριον". Συνεργάζεται με τα περιοδικά Βωμός, Μούσα, Νουμάς. Παράλληλα, υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στη Χωροφυλακή. Εγκαταλείπει οριστικά τη Νομική και στρέφεται προς τη δημοσιογραφία. Αναλαμβάνει αρχισυντάκτης στο μαθητικό περιοδικό του Γαλλικού Λυκείου Αθηνών "Παιδικός Αστήρ". Γίνεται αρχισυντάκτης στο περιοδικό "Μπουκέτο" του Χάρη Σταματίου. Το μεγάλο του πάθος ήταν οι μεταφράσεις. Διαβάζοντας ώρες ολόκληρες ξένη λογοτεχνία, μετέφρασε και κυριολεκτικά ζωντάνεψε στην ελληνική γλώσσα ποιήματα του Πωλ Βαλερύ, του Μπωντλαίρ, του Μιλόζ, του Βερλαίν και Απολλιναίρ και άλλων. Ασχολήθηκε επίσης με την κριτική και το δοκίμιο. Το ποιητικό του έργο είναι μικρό σε ποσότητα αλλά εξαιρετικό σε ποιότητα (δεν έβγαλε καν βιβλίο όσο ζούσε). Πρόκειται για περίπου 50 ποιήματα με τη τεχνοτροπία του συμβολισμού. Τα ποιήματα αυτά εκδόθηκαν για πρώτη φορά σε τόμο το 1966, με πιο πρόσφατη την έκδοση του 1979 από τις εκδόσεις Πρόσπερος – 3η ανατύπωση τον Σεπτέμβριο του 1999. Μαζί με το Ναπολέοντα Λαπαθιώτη έχουν καταγραφεί στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας ως οι "παρακμίες" και "καταραμένοι" ποιητές του Μεσοπολέμου. Εκτός από την ομοφυλοφιλία, κοινό στοιχείο που τους συνέδεε ήταν, επίσης, η χρήση χασίς και ηρωίνης, ενώ στην παρέα τους συμμετείχε και ο Γιώργος Περαστικός που κι αυτός μοιράζονταν μαζί τους το πάθος της εξαρτήσεως από ναρκωτικές ουσίες. Σύμφωνα με τον Τάσο Κόρφη η φιλία του με το Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, που διαταράχθηκε και αποστασιοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια πριν το θάνατό τους, άρχισε τα τελευταία χρόνια της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα και ως ντοκουμέντο της φιλίας τους θεωρεί μια καρτ-ποστάλ ενός νεαρού Άραβα που το 1921 του έστειλε ο Παπανικολάου, ενώ οι δυο τους είχαν νυκτόβια και έντονη ζωή, αρχικά με τον ομοφυλόφιλο έρωτα και στη συνέχεια με τα ναρκωτικά. Το 1928 αφιέρωσε ένα ποίημα του στο Λαπαθιώτη, το οποίο έγραψε σε μία από τις πρώτες σελίδες ενός βιβλίου που του χάρισε ένα σονέτο στα γαλλικά. Λίγο πριν και οι δύο εγκαταλείψουν τα μάταια συγκρούστηκαν. Η φτώχεια, η εξαθλίωση τον οδήγησαν σε πράξεις ταπεινές και αξιολύπητες. Παίρνει βιβλία από την τεράστια βιβλιοθήκη του Λαπαθιώτη και τα πουλά όσο-όσο. Εκείνος το μαθαίνει, μα ο ευγενής Λαπαθιώτης δεν κατονομάζει τον φίλο του, δεν τον κατηγορεί δημόσια. Μιλά αλληγορικά, αποτυπώνει το περιστατικό σε ένα κείμενο γεμάτο ψευδώνυμα και μόνο μετά από χρόνια οι μελετητές του καταλαβαίνουν ότι αναφέρεται στον Παπανικολάου. Με την κήρυξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου και στη συνέχεια την Κατοχή και τη φτώχεια που ακολούθησε, προκειμένου να ικανοποιεί το πάθος που του προκαλούσε η εξάρτηση του απ' τις ναρκωτικές ουσίες, αναγκάστηκε να ξεπουλήσει τα βιβλία του κι εγκαταστάθηκε σ' ένα φτωχό δωμάτιο στην Κοκκινιά μαζί με τη μητέρα του. Το τελευταίο καταγεγραμμένο κείμενό του είναι το πεζοτράγουδο "Ο δρόμος της θάλασσας" δημοσιευμένο μέσα στην Κατοχή, το 1942, στη "Νέα Εστία". Είχε ήδη εισαχθεί για πρώτη φορά στο τμήμα τοξικομανών του Δρομοκαΐτειου Θεραπευτηρίου, προσπαθώντας να απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά. Αγνώριστος από τις κακουχίες και τα ναρκωτικά, ρακένδυτος, ζητιανεύει στην Ομόνοια και στα γύρω στενά θλιβερό απομεινάρι ελπιδοφόρων εποχών και μιας ζωής πέρα από τα όρια. Οι φίλοι του για να του εξασφαλίσουν ένα πιάτο φαΐ μέσα θα τον κλείσουν στο Δημόσιο Ψυχιατρείο. Δεν θα ξαναβγεί ποτέ ζωντανός από εκεί. Πέθανε στις 26 Οκτωβρίου το 1943 στο τμήμα τοξικομανών, του Δρομοκαΐτειου, από ισχυρή δόση ναρκωτικών ουσιών. * Από τις εκδόσεις ΠΡΟΣΠΕΡΟΣ και μ' επιμέλεια του Τάσου Κόρφη κυκλοφορεί το βιβλίο "Παπανικολάου Μήτσος Κριτικά".