Ένας από τους πιο πολυσυζητημένους Αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους, ο Σωκράτης στην Αθήνα του Χρυσού Αιώνα του Περικλή, η κομβική έννοια της αυτογνωσίας και η μαιευτική μέθοδος, η έλλειψη γραπτών έργων του ιδίου και τα έργα του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα, η περίφημη δίκη και καταδίκη, το κώνειο. Οι έννοιες είναι οικείες στο ευρύ ελληνικό αναγνωστικό κοινό καθώς διδάσκονται σε διάφορες τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το θέμα όμως εξακολουθεί να έχει άγνωστες πτυχές ακόμα και για τους ειδικούς, περιοχές που η πρόσφατη βιογραφία του Βρετανού ακαδημαϊκού και μουσικού Αρμάν Ντ’Ανγκούρ με τον τίτλο Ερωτευμένος Σωκράτης: Η Γέννηση
Ενός Φιλόσοφου από τις Εκδόσεις Ψυχογίος έρχεται να φωτίσει. Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα, καλογραμμένη βιογραφία με επιχειρήματα και πηγές. Είναι όμως τόσο « ανατρεπτική» όσο αναφέρεται στο οπισθόφυλλο; Ο πολύσχιδής Ντ’Ανγκούρ, διάσημος τσελίστας και κλασσικιστής της Οξφόρδης έχει κάνει εκτεταμένες έρευνες και δημοσιεύσεις στις αρχαιοελληνικές σπουδές με έμφαση στον χώρο της μουσικής και της ποίησης. Έχει επίσης εκδώσει και δύο βιβλία. Για το συγκεκριμένο έργο ο συγγραφέας πλαισιώνει την βιογραφία του με μία μυθιστορηματική – σεναριακή εισαγωγή- τέχνασμα με το οποίο και τελειώνει το βιβλίο του: στο γραφείο του στην Οξφόρδη συναντά ενθουσιώδεις φοιτητές του και κουβεντιάζουν για τον Σωκράτη όπως φαίνεται στο έργο Νεφέλες του Αριστοφάνη. Ο Ντ’Ανγκούρ συζητά μία σειρά από πηγές και προσπαθεί να διαλύσει τις εντυπώσεις διαφόρων στοχαστών που έχουν επηρεάσει τη συλλογική εικόνα για τον Σωκράτη όπως τον Αριστοφάνη, τον Νίτσε, τον Gore Vidal. Μέσα από την επιχειρηματολογία του, ισχυρή και λιγότερο πειστική κατά διαστήματα, ο Σωκράτης από γιος του φτωχού λιθοξόου Σωφρονίσκου είναι γόνος ευκατάστατης οικογένειας, είναι γενναίος πολεμιστής σε μία σειρά από πολέμους, είναι σπουδαίος χορευτής του πυρρίχιου, είναι εμφανίσιμος νέος άνδρας. Ενδιαφέρον έχει και η σκιαγράφηση της αθηναϊκής κοινωνίας της εποχής του Περικλή μέσα από μία ομάδα εξεχουσών προσωπικοτήτων της εποχής που συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις συγγενικές, φιλικές ή επαγγελματικές. Υπάρχουν όμως και ορισμένες ενστάσεις. Πρώτα πρώτα ο τίτλος με την έμμεση παραπομπή στην Οσκαρική ταινία Ερωτευμένος Σέξπιρ δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στο περιεχόμενο του βιβλίου. Ο αναγνώστης που ιντρινγκάρεται με αναφορές στην Ασπασία και περιμένει να διαβάσει για την ερωτική ζωή του Αθηναίου φιλόσοφου χρειάζεται να κάνει υπομονή μέχρι την σελίδα 155 και το μικρό Κεφάλαιο έξι των έντεκα σελίδων. Eκεί, η συζήτηση για το ειδύλλιο ταυτίζει την Διοτίμα του Πλατωνικού Συμποσίου με την Ασπασία, θεωρία αρκετά δημοφιλή ακόμα από τους ερευνητές του 19ου αιώνα. Ο συγγραφέας περιορίζεται στην εξήγηση ότι μετά την απογοήτευσή του από μία κανονική ερωτική σχέση με την Ασπασία ο Σωκράτης με προτροπή της κατέληξε ότι « η σωματική επιθυμία είναι μόνο η αφετηρία της πραγματικής αγάπης» (165) και «ότι το ύψιστο καθήκον του έρωτα είναι η εκπαίδευση της ψυχής και όχι η ικανοποίηση του σώματος» (166). Η αρχική υπόσχεση του συγγραφέα για μία «νέα, ιστορικά θεμελιωμένη, θέαση της προσωπικότητας του Σωκράτη» (19-20) που προϊδεάζει για μία λογική και επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση έρχεται σε αντίθεση με τις αμέσως επόμενες προτάσεις που αναφέρονται σε « περιστασιακά στοιχεία και ιστορική φαντασία για να εμπλουτίσουμε τις λιγοστές πολύτιμες ενδείξεις» (20). Με βάση αυτό γίνονται διάφορες υποθέσεις για τον Σωκράτη ιδιαίτερα στο Κεφάλαιο 5 το οποίο και αποτελεί την πεμπτουσία των επιχειρημάτων του Ντ’Ανγκούρ. Για παράδειγμα με βάση «μία γραμμή που σώζεται από τα γραπτά του» (138) για την σύνδεση της ικανότητας στη μάχη και στον χορό, ο συγγραφέας οδηγείται στο συμπέρασμα ότι ο φιλόσοφος ήταν δεινός χορευτής (139). Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την υπόθεση ότι ο Σωφρονίσκος έδερνε τον γιό του προκαλώντας του σοβαρό τραύμα και αυτό με αφορμή ένα σχόλιο του Σωκράτη στον Κρίτωνα (149) για τους πατεράδες που δέρνουν τα φυγόπονα παιδιά τους. Η πλάγια γραφή της ενότητας στις τελευταίες σελίδες «Σωκράτης: ένας βίος» συγκεντρώνει την ουσία των υποθέσεων του Ντ’Ανγκούρ (170-182) σε μία μυθιστορηματική αφήγηση. Παρά τις όποιες αντιρρήσεις, το έργο του Ντ’Άνγκούρ ζωντανεύει μία ολόκληρη εποχή με λεπτομέρεια και γλαφυρότητα και διαβάζεται με ενδιαφέρον για ένα θέμα που παραμένει ελκυστικό όσο και μυστηριώδες 2500 χρόνια μετά.
info: Αrmand D’Angour. Ερωτευμένος Σωκράτης: Η Γέννηση Ενός Φιλόσοφου. Αθήνα: Εκδόσεις Ψυχογιός, 2020.
https://www.oanagnostis.gr/sokratis-aytos-o-agnostos-tis-theodoras-d-patrona/?fbclid=IwAR00tm36iGRC6OT3iKT_L46PxXbqOppgI0jDJPKXyr1OaClf4_6wmK9YW8c
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου