της Αγάθης Γεωργιάδου
Βαθιά ανθρώπινη και μελαγχολικά στοχαστική η νέα ποιητική συλλογή του Γιάννη Η. Παππά Το ατίθασο μέλλον. Με 33 ποιήματα και 20 ακόμα ολιγόστιχα που στεγάζονται κάτω από τον τίτλο «Θα μνημονεύσω», διατρέχει τη ζωή και την ιστορία του ανθρώπου από την αρχαιότητα ως τη σύγχρονη πραγματικότητα, αφιερώνοντας ποιήματα, με άμεσες ή έμμεσες αναφορές, στους Μ. Αλέξανδρο, Ηράκλειτο, Γαλιλαίο, Δάντη, Κολοκοτρώνη, Νικηταρά, Σολωμό, Κάλβο, Καβάφη, Σικελιανό, Βρεττάκο,
Σεφέρη, Ρίτσο, Ελύτη, Σινόπουλο, Μαρκόπουλο, Γκρή, Φωστιέρη αλλά και στον Α. Γρηγορόπουλο, Αϊλάν, στους γλύπτες Γ. Σκλάβο και Δ. Αρμακόλλα και άλλους. Μορφές που καταξιώνουν τον Άνθρωπο και τον αγώνα του σε δύσκολες εποχές, ώρες, στιγμές. Ένα ψηφιδωτό σημαντικών ανθρώπων που ξεχώρισαν μέσα στους αιώνες με την πολύμορφη αντίστασή τους σε κάποια αρχή ή καταξίωσαν το γρήγορο πέρασμά τους στη ζωή με κάποια σπουδαία δημιουργία. Μεταξύ τους και πολλοί ποιητές που άφησαν τη σφραγίδα τους στην αέναη πάλη του ανθρώπου να δώσει μορφή στις ανησυχίες του, κοινωνικές, πολιτικές, φιλοσοφικές. Γιατί η ποίηση οφείλει να μνημονεύει όσους άνοιξαν δρόμους στην έμπνευση των μετέπειτα.
Η μνήμη, λοιπόν, έχει σημαντικό ρόλο στη συλλογή. Αποτελεί ένα συνεκτικό ιστό που αγκαλιάζει το παρόν, βυθίζει τα πλοκάμια της στο παρελθόν, επιστρέφει πάλι στο παρόν και κοιτάει με δέος το μέλλον. Μέσω της μνήμης απαθανατίζονται προσωπικότητες που με το έργο τους νίκησαν τη λήθη και τον θάνατο, όπως ειπώθηκε, αλλά και απλές, καθημερινές ανθρώπινες στιγμές. Είναι τα ανύποπτα στιγμιότυπα που δεν γράφουν Ιστορία, υπογραμμίζουν, όμως, την ατομική μας ιστορία και καθαγιάζουν απλούς ανθρώπους και «ασήμαντα» γεγονότα. Ιδίως τα ποιήματα της ενότητας «Θα μνημονεύσω» αποτελούν μικρά λυρικά αποστάγματα:
Θα μνημονεύσω
Την πέτρινη σιδερένια γυριστή σκάλα,
στο παλιό σπίτι, στη Θεσσαλονίκη,
που όταν την ανέβαινες,
φαινόταν ο ουρανός με τ’ άστρα.
Τον γιο,
που τάιζε την άρρωστη μάνα του,
όπως τον τάιζε κι αυτή μικρό.
Ο λυρισμός είναι το κατεξοχήν χαρακτηριστικό της συλλογής όχι μόνο σε επίπεδο γλώσσας και ρυθμού αλλά και με τον τρόπο του Ελύτη, ως λόγος υπαρξιακός. Ο φόβος για το μέλλον που δεν μπορεί κανείς να προβλέψει (τόσο «ατίθασο» είναι), συνυφασμένος με την αγωνία του θανάτου αποτελούν τις κύριες θεματικές του βιβλίου. Ο φόβος αυτός είναι διάχυτος σε πολλά ποιήματα της συλλογής: στα πρόσωπα που έφυγαν, στον χρόνο που προχωρεί ακάθεκτος, στη σιωπή του θανάτου, στην επιστροφή στο τίποτα. Υλοποιημένος με πολλές όψεις, είτε με τη μορφή του Αλέξη Γρηγορόπουλου, που δεν πρόλαβε να χαρεί τη ζωή είτε του μικρού Αϊλάν που έχασε τη ζωή του στη θάλασσα φεύγοντας από τη Συρία είτε και με την όψη του μηδέν και του τίποτα που καραδοκεί απειλητικά, με όλα αυτά πάντως δεσπόζει στην ποιητική συλλογή:
Παιδί είναι το μέλλον, ατίθασο.
Κανείς δεν το εξουσιάζει.
Η ζωή μας κυλάει με αναβολές και χάνεται
η ευτυχία όλο πάει για αργότερα
και ο καθένας μας πεθαίνει μες στις έγνοιες.
Μόνο μια λάμψη ο άνθρωπος. Κι αν είδες
είδες.
Και μετά; Από το τίποτα ξαναγυρνάς στο τίποτα.
[…]
(«Το ατίθασο μέλλον»)
Δεν ήσουν εσύ για τη ζωή.
Εσένα σ’ αγάπησε ο θάνατος ντυμένος εξουσία.
(«Δεν ήσουν εσύ για τη ζωή»)
[…]
Και εσύ πρωταθλητής του τίποτα
γερνάς καθηλωμένος
στις παγωμένες κερκίδες του χρόνου.
(«Δοξολογία του τίποτα»)
Ο χρόνος, λοιπόν, αυτό το ατίθασο, ανώριμο κι ανεξέλεγκτο παιδί «που παίζει με τα ζάρια» και απειλεί με την επιστροφή «στην πέτρα», αποτελεί σημαντικό μοτίβο με κυριαρχική παρουσία στη συλλογή. Ο ποιητής τον βλέπει ως στιγμές μοναδικές στη ζωή μας που δεν γυρίζουν πίσω, γι’ αυτό και σε πολλά ποιήματα «αφηγείται» τέτοιες στιγμές παραθέτοντας μικρά ενσταντανέ από τη ζωή σημαντικών ανθρώπων του πνεύματος, όπως του Ελύτη όταν επισκέφθηκε τον Σικελιανό για να του αφήσει υπερρεαλιστικά βιβλία και τον είδε να στέκεται «διάφανος μέσα στη θεϊκή του απλότητα» ή τη συνάντηση του Σολωμού με τον Σπ. Τρικούπη, την επαιτεία του Νικηταρά και πολλά άλλα, ίσως για να καθηλώσει τον χρόνο, που τελικά του ξεφεύγει. Σε όλα αυτά τα «επεισόδια» ο ποιητικός λόγος ρέπει προς την αφήγηση, σ’ αντίθεση με τις λυρικές ενότητες, εισάγοντας έτσι την ιδέα μιας ποιητικής αφήγησης της στιγμής, του στιγμιότυπου, και μιας «παγωμένης εικόνας» στην πορεία του χρόνου:
Σε μια φωτογραφία, πλήθος οι εργάτες
όλοι τους στο ναυπηγείο Blohm + Voss του Αμβούργου,
στην τελετή καθέλκυσης του πολεμικού πλοίου «Horst Wessel»
να χαιρετούν ναζιστιστικά τον Φύρερ. Όλοι;
Ένας άντρας, ο Αουγκούστ Λαντμέσερ
παντρεμένος με την Εβραία Ίρμα Εκλέρ στέκει
άφοβος, πεισματικά ακίνητος, με σταυρωμένα χέρια.
Μονάχα ένας. Μονάχα αυτός.
Ακίνητος. Με σταυρωμένα χέρια.
[…]
(«Ο ακίνητος άντρας»)
Κλείνοντας, η ποιητική συλλογή του Γιάννη Η. Παππά Το ατίθασο μέλλον ξεχωρίζει για τον ευθύβολο λόγο της, τη στοχαστική της διάθεση, την ποικιλία των εκφραστικών της τρόπων και τη συγκινητική ανθρωπιά της. Κυρίως γιατί κάνει τον αναγνώστη να συμμεριστεί τις προσωπικές αναζητήσεις, τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες του ποιητή σχετικά με το γρήγορο πέρασμα του χρόνου και το ανεξερεύνητο μέλλον μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου