Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ (1909-1990) ΠΕΡΝΑΕΙ ΑΡΓΑ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ

Ἡ μεταθανάτια εκδοθείσα συλλογὴ τοῦ Γιάννη Ρίτσου «Ἀργὰ, πολὺ ἀργὰ μέσα στὴ νύχτα» (1991) ἀπαρτίζεται ἀπὸ τέσσερις ἐπὶ μέρους συλλογὲς: «Τὰ ἀρνητικὰ τῆς σιωπῆς», «Τὸ γυμνὸ δέντρο», «’Αργὰ, πολὺ ἀργὰ μέσα στὴ νύχτα» καὶ «Δευτερόλεπτα», μὲ ποιήματα γραμμένα από το 1987 μέχρι το 1989. Τὰ ποιήματα αὐτὰ ἔχουν ἔντονη τὴν ἀφὴ τοῦ τέλους. Ἡ ἔλλειψη χρόνου πλέον, ἡ ἄρρητη μοναξιὰ, ἡ ἀδυναμία καὶ τὸ μάταιο τῆς ὁμιλίας φορτίζουν δραματικὰ τὸν σκηνικὸ χῶρο. Ὁ ποιητὴς ἐξομολογεῖται, δηλώνοντας ἁπλὰ καὶ τετριμένα καθημερινὰ πράγματα, λέγοντας ὅτι ὁλόκληρη ζωὴ αὐτὰ μονάχα (τ’ αὐταπόδεικτα καὶ αὐτονόητα) ἤθελε νὰ πεῖ καὶ δὲν τὰ ἔλεγε, φοβούμενος ὅτι δὲν θὰ ἦταν πιστευτός. Ἀλλὰ τώρα, μὸνος, τυφλός, κωφάλαλος στὴν ἄκρη τοῦ κόσμου, ἐλάχιστες ἀνάσες πρὶν ἀπὸ τὸ θάνατο, τὰ λέει κι ἄς μὴν τὸν πιστέψει, πιά, κανένας. Ὁ ποιητὴς καταφέρνει νὰ
μεταγγίσει σὲ λόγο τὴ σιωπὴ καὶ τὸ ὅραμα. Ἡ μεγαλύτερη παρηγοριὰ εἶναι τὸ ἁγνό καὶ ἀψεγάδιαστο φυσικὸ τοπίο ἀπὸ τὸ ὁποῖο προσπαθεῖ νὰ κρατηθεῖ τὴν ὕστατη στιγμὴ. Λυπημένο, ἀνίατο σεληνόφως, κρατησέ με, φωνάζει. Μέσα ἀπὸ τοὺς πιὸ χαμηλοὺς τόνους, ἐκεῖ ποὺ σχεδὸν ὁ λόγος σβήνει, ἐπιτυγχάνει μιὰ ἀξεπέραστη ποιητικὴ ἐπικοινωνία. Στὴν ἐξομολογητικότητά του προσαρμόζονται οἱ πιὸ πειστικὲς καὶ πλησιόχωρες πρὸς τὸ θάνατο ἀλήθειες. Τὰ βιωμένα ἐγκόσμια προβλήματα κάνουν πιὸ τραγικὴ τὴν ἀναζήτηση τῶν ὑπαρξιακῶν στιγμῶν. Τὸ μόνο βάρος, ἀποφαίνεται, εἶναι ἡ ἐλαφρότητὰ μας, πῶς δὲν τὸ βλέπαμε; Καὶ ὅταν προσηλώνεται στὶς ταπεινὲς γωνιὲς τοῦ κόσμου, στὰ ἄραχλα καὶ καταφρονεμένα, δικαιολογεῖται πώς, ἂν πρόκειται κάτι νὰ μᾶς ἀφορᾶ σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο, ἐκεῖ μέσα θὰ πρέπει νὰ βρίσκεται καὶ νὰ μᾶς περιμένει. Μικρὲς στιγμὲς τῆς καθημερινότητας βαραίνουν στὴ σκέψη ποὺ μάχεται νὰ κρατηθεῖ μακριὰ ἀπὸ τὰ πιθανὰ γεγονότα τῆς ἀπόσυρσης. Αλλὰ αὐτὸ εἶναι κάτι τὸ ἀδύνατο. Θὰ γυαλίσω τὰ παπούτσια μου καὶ θὰ ξεχάσω, μονολογεῖ. Καί, καταγράφοντας τὶς ἀσταμάτητες ἀλλαγὲς τοῦ κόσμου σὲ ἐννοιολογικὸ καὶ πρακτικὸ βιοτικὸ ἐπίπεδο, μᾶς πληροφορεῖ μὲ τρεμάμενη φωνὴ: Ἡ Μαρία γέρασε μέσα σὲ λίγες ὧρες, ἡ νύχτα δὲ λέει ψέματα μὲ κανένα ἄστρο, αὐτοὶ ποὺ ἔφυγαν ἦταν δικοί μας, αὐτοὶ ποὺ ἦρθαν ὁλότελα ἄγνωστοι, ἔφυγαν, ἔφυγαν ὅλοι καὶ τὶ ταξίδι πιὰ νὰ κάνεις μέσα σὲ μιὰ σταγόνα νερὸ...
Ἠλίας ΚΕΦΑΛΑΣ