ΠΛΟΥΤΩΝΙΟ ΑΛΓΟΣ ΜΟΥ, Η ΝΕΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΣ ΠΑΤΕΡΑΚΗ

Από τον Γρηγόρη Χαλιακόπουλο

Συγγραφέας  -   δημοσιογράφος

 

Οφείλω κάθε φορά που αναφέρομαι σε κάποιον ποιητή ή ποιήτρια, να ξεκαθαρίζω το εξής, ως μια μονότονη επισήμανση που είναι όμως αναγκαία για τη συγγραφική μου ισορροπία: Ουδέποτε υπήρξα κριτικός και δεν προτίθεμαι να γίνω. Η όποια κρίση μου, εντάσσεται στο αναμφισβήτητο δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφέρει άποψη δίχως να διεκδικεί δάφνες. Πλην ελαχίστων ευσυνείδητων κριτικών

που σέβονται την έννοια της κριτικής και αυτό που αξιολογούν, η συντριπτική πλειονότητα των επαγγελματιών κριτικών που σιτίζεται από το ανεβοκατέβασμα δημιουργών, αποτελεί κατ εμέ μια ομάδα αποτυχημένων καλλιτεχνών η οποία για κάποιους λόγους, δεν κατόρθωσε να πραγματώσει το απωθημένο της και αποφάσισε να κρίνει ως μορφή εξουσίας πλέον, εκείνους που το πέτυχαν. Λυπηρό να υπάρχουν κομπορρημονούσες φιγούρες κατ’ επίφασιν κριτικών, σε όλα τα είδη της Τέχνης, οι οποίες κρίνουν κατόπιν αμοιβής θεοποιώντας το ναδίρ και καταχωνιάζοντας στα χρονοντούλαπα του κομπλεξισμού τους, το ζενίθ. Ποιητές σπουδαίοι ακυρώνονται και προβάλλονται δημιουργοί με επιτυχίες σε πληρωμένους διεθνείς, δήθεν αξιοκρατικούς διαγωνισμούς, καθότι το χρήμα έχει αντικαταστήσει το μελάνι στο μελανοδοχείο της όποιας κριτικής τους.  Παρατηρούμε με θλίψη νέους ανθρώπους να μιλούν στη γλώσσα της ποίησης και συνάμα να ζουν ποιητικά κι ενώ ανοίγουμε λογοτεχνικά έντυπα, αυτοί απουσιάζουν παντελώς. Αντ’ αυτών διασταυρώνεται το βλέμμα μας με εξυπνακισμούς ορισμένων τάχα μου δημιουργών, καλύτερα θα έλεγα επικοινωνιολόγων. Όμως η ποίηση δεν είναι μόνο συγγραφή αλλά και στάση ζωής, διαφορετικά  ίσως να είσαι ένας πολύ καλός γραφιάς, αλλά όχι ποιητής.

Ένα βιβλίο λοιπόν, έφτασε στα χέρια μου από μια πραγματική ποιήτρια, μέσα στο οποίο καταθέτει ψυχή και σώμα δίχως αναστολές και  προϊδεασμούς, αλλά με ενσυναίσθηση πρωτίστως του ειδώλου της στον καθρέφτη και ακολούθως με την εκφορά του λόγου της. Στόχος της το μοίρασμα και η προσωπική λύτρωση.

Είναι η ποιήτρια Ευαγγελία Πατεράκη και η πρόσφατη ποιητική της συλλογή, «Πλουτώνιο άλγος μου» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «24γράμματα». Αξίζει να διαβάσουμε ανάποδα από το οπισθόφυλλο την ποιητική της ενατένιση που δηλοί την ευαισθησία της εμπλουτισμένη με το χάρισμα της γραφής της:

«Δεν θυμάμαι πότε πέθαινα. Δεν κράτησα απ’ το χρόνο ούτε τα ρολόγια του. Μόνο τις αισθήσεις των θανάτων μου κατέχω και, της μάνας το τίναγμα των σεντονιών κάθε που με γεννούσε. Μάλλον τα τρένα νύσταζαν οικτρά και τους ξέφευγαν πουλιά νυχτερινά, κι εγώ έπρεπε συνεχώς να με φορτώνω κάρβουνα και να βάζω φωτιές στους σταθμούς μου. Κι όλοι σ’ αγαπούν όταν χάνεσαι στις δύσεις. Γι’ αυτό πάντα ο σταθμάρχης σφυρίζει κάπου πισώπλατα. Και γαμώτο -!- απαγόρεψαν τα φιλιά στα βαγόνια και, παντού ταμπέλες: «απαγορεύεται το κάπνισμα Αλλά, θυμάμαι την ανυπακοή των παρανόμων μου στις εν τη τάξει ψευδαισθήσεις και μ’ ανάβω, μ’ ένα πουλί, φλεγόμενο σκοτάδι, πάντα στο λαιμό μου, που διαχρονικά στηρίζει τα μνημόσυνα των πανικών τους. Γι’ αυτό και καπνίζω χλευαστικά μπροστά στις απαγορεύσεις των, διαβαίνοντας και αδιάβατους γκρεμούς με το αίμα μου μαύρο, απ’ την πλουτώνια ανυπακοή μου.»

Η Ευαγγελία Πατεράκη δεν είναι δυσνόητη. Απλώς δεν γράφει συνθήματα στους τοίχους για να είναι ελκυστική. Απαιτεί όμως να βρεις τον κωδικό της για να ανοίξεις το δώρο της που είναι ένα μπαούλο γεμάτο λέξεις χαρμολύπης, ανάτασης και βιαίου βυθίσματος στα υπόγεια της πλουτωνικής κυριαρχίας. Στην ποίησή της δεν αρκεί μόνο η πρόθεση και η επιθυμία για να την αποκωδικοποιήσεις. Άλλωστε αν κάτι αποτελεί την ειδοποιό διαφορά με την πεζογραφία, είναι το αίνιγμα, ο κωδικός, ο συμβολισμός, η συντομογραφία. Εκείνο για το οποίο στο μυθιστόρημα θέλεις άφθονες σελίδες να το περιγράψεις, στην ποίηση αρκούν δυο στίχοι. Το ζητούμενο είναι τι κρύβουν οι πέντε δέκα λέξεις και πόσο το μέτρο της ψυχής σε αγαστή συνεργασία με την νοητική ασυδοσία ενός ελεύθερου μυαλού, μπορούν το κυτταρικό χάρισμα  να το καλλιεργήσουν έτσι ώστε να παράγει θησαυρούς.

Η εσώτερη ποιητική δυναμική της Ευαγγελίας Πατεράκη  καθιστά τον αναγνώστη δέσμιο και προσκολλημένο στην επιθυμία να γυρίσει και την επόμενη σελίδα, ρουφώντας το ποιητικό λεξιλόγιο και την εικονοποίηση των συναισθημάτων της ποιήτριας με αδημονία. Πιστεύω και μάλλον έχω δίκιο, ότι η δημιουργός της συλλογής, «Πλουτώνιο άλγος μου» έχει πετάξει τα δίχτυα της σε ένα ποντισμένο υποσυνείδητο και ανασύρει τα διάφορα ναυαγισμένα πολύτιμα αντικείμενα στην επιφάνεια του συνειδητού κόσμου. Με γλώσσα προσωπική και όχι αντίγραφο απομίμησης του συρμού, με τεχνοτροπία ψυχαναλυτική και ύφος «πειρατικό», μας ταξιδεύει στα σοκάκια του Άδη, της Κολάσεως και του Καθαρτηρίου. Σαρκάζει το Κισμέτ, αυτοσαρκάζεται με το πεπρωμένο της, βγάζει τη γλώσσα στον Πλούτωνα ενώ ταυτόχρονα περιπαίζει με την αγωνία του Ανθρώπου να κερδίσει λίγη ανάσα ζωής, ακόμα και τη στιγμή που παλινωδεί αναιρώντας την έννοια της πολυπόθητης Ζωής προς χάριν της ματαιοδοξίας. Ενίοτε καθίσταται κυνική, όπως απαιτεί η αδυσώπητη βιτριολική γραφή μιας ποιήτριας, που δεν λογαριάζει την απόφαση του δικαστηρίου συνειδήσεων στων Ιδεών την Πόλη. Αυτό στα απλά ελληνικά, λέγεται ποιητική αυτονομία, ποιητική ανεξαρτησία, ακηδεμόνευτη και ανένταχτη ποιητική τελετουργία. Κι όταν αισθάνεται η ίδια, πως δεν αρκούν τα πολύτιμα έμψυχα υλικά που συλλέγουν τα δίχτυα της, τότε ρισκάρει με το πλέον βαθύ μακροβούτι της ύπαρξής της και φτάνει στον πυθμένα της υπόστασής της. Είναι η υπαρκτική σχέση που πραγματώνεται με την διελκυστίνδα Ζωής – Θανάτου. Και όταν βγάζει το κεφάλι της στην επιφάνεια, γνωρίζει ότι αυτό που ανασύρει μέσω της γραφής της, στο εξής δεν της ανήκει. Ανήκει στην χορεία των δαιμονισμένων αγγέλων της, οι οποίοι στη συνέχεια το παρέχουν δωρεά, ως μια μορφή δημιουργικής κοινοκτημοσύνης προς τους αναγνώστες της.

Ίσως να μην ξέρει γιατί γράφει η Ευαγγελία Πατεράκη, υποκινούμενη ενδεχομένως από μια εσώτερη ανταρσία έκφρασης των καταπιεσμένων σωθικών της. Κάπως σαν τη λάβα του ηφαιστείου που εκτινάσσεται, γιατί απλώς έπρεπε να εξωτερικευτεί. Μόνο που η ποιήτρια, ανά πάσα στιγμή βρίσκεται στο κέντρο της έκρηξης και είναι ταυτόχρονα φόνισσα και φονευμένη. Θύμα και θύτης. Μια Περσεφόνη που ανεβοκατεβαίνει στον Άδη γιατί μήτε ο Θάνατος αξίζει να περιμένει μήτε η Ζωή να αγνοείται. Αυτή η σχέση καθιστά κατά την άποψή μου την Ευαγγελία Πατεράκη, Ποιήτρια! Και αυτός, πάντα κατά την άποψή μου, είναι ο σπουδαιότερος και μεγαλύτερος τίτλος που ξεπερνά τα όποια βραβεία Λογοτεχνικών Ενώσεων και τιμητικών Επαίνων.

Θα κλείσω με ένα ποίημα, της πρόσφατης συλλογής της «Πλουτώνιο άλγος μου» η οποία κοσμείται από μια ωραία καλλιτεχνική δημιουργία εξωφύλλου της Κατερίνας Τόπη.

μέδουσα

Με γεννάει, αδιάλειπτα,
ένα ψέμα θανάτου
στην αναπνοή αδιάφορων πλοίων
πως έφτανες χίλιες πτυχές
με ξελιγωμένη γλώσσα
ν’ ακούς σπαραγμούς χρωμάτων
και να μην μ’ ακούς
στον κυρίαρχο νου των δειλινών
που μυούν τις νύχτες των
δακτυλικών μου δακρύων
μέσα στην μήτρα του επόμενου τοκετού
που σπαράζει το Ποίημα
με την Μέδουσα των υπογείων μου.
Στο τελευταίο κεφάλι μου
τα σκαλοπάτια σου σκόνταφταν εξονυχιστικά
στα καλπάζοντα νερά μου
και η διαπλανητική μου προσευχή
από σπασμένη βάρκα στον σταυρό των αγίων
που δεν έφταναν ποτέ μαζί σου
δεν έφτανες να αναδείξεις την
θλίψη της προσοχής μου.
Με τρένο προσμένω
της θυσίας το όνειρο
και του καθρέφτη σου την σιωπή στο
ψήγμα της αφής μου.