Βασίλειος Δρόλιας*
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Ο Αλέξης Πανσέληνος σε μια πρόσφατη συνέντευξή του ανέφερε πως θεωρεί την αμερικανική λογοτεχνία υπερεκτιμημένη. Δεν είναι ο μόνος ο οποίος έχει αυτή την άποψη. Η ίδια η Σουηδική Ακαδημία τα τελευταία χρόνια το αποδεικνύει με τη στάση της στις επιλογές των Νόμπελ, βραβείο το οποίο στερεί ελαφρώς επιδεικτικά απ’ τα αμερικανικά φαβορί (π.χ. Ροθ, ΝτεΛίλο, Μακάρθι, Οατς) έναντι αυτών που θα λέγαμε αουτσάιντερ – όπως ο Αμπτντουλαζάκ Γκούρνα που επιλέχθηκε φέτος.
Οι λόγοι στους οποίους στηρίζεται η άποψη της υπερεκτίμησης πηγάζουν από την τεράστια ροή μεταφράσεων της αμερικανικής λογοτεχνίας σε άλλες γλώσσες και την ελάχιστη αντι-ροή προς το αμερικανικό κοινό μεταφρασμένων βιβλίων – που αποτελούν μόλις το 5% της αμερικανικής αγοράς. Η αμερικανική λογοτεχνία φαντάζει να έχει χάσει το παιχνίδι του διαλόγου με την υπόλοιπη λογοτεχνία και να αποτελεί έναν μονόλογο στηριγμένο στη θέση της μονομερούς παγκοσμιοποίησης και του κομφορμισμού.
Απ’ την άλλη μεριά, η αμερικανική λογοτεχνία φαίνεται να είναι στηριγμένη στη χολιγουντιανή ανάπτυξη που στηρίζεται στην πλοκή, αγνοώντας εν πολλοίς την εσωτερική, στιλιστική θεώρηση της λογοτεχνίας, για χάρη της κατά κύριο λόγο αφηγηματικής πρακτικής που στηρίζεται στην επιδερμική γραφή, η οποία και προωθείται κατά κόρον, όχι μόνο στην αγορά του βιβλίου αλλά και σε παγκόσμιες σχολές δημιουργικής γραφής που εξάγουν αυτόν τον τρόπο γραφής – αλλά και ανάγνωσης.
Φυσικά, η συγκεκριμένη άποψη έχει πολλά σημεία υπεραπλούστευσης και στον κανόνα αυτό υπάρχουν εξέχουσες εξαιρέσεις όπως αυτή του Ντον ΝτεΛίλο. O ΝτεΛίλο, στην 50χρονη πλέον παρουσία του στην παγκόσμια λογοτεχνική σκηνή, έχει διαμορφώσει μια ιδιαίτερη φωνή που αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη παράνοια μέσα από μια κλασικού τύπου αφήγηση. Η πορεία του στον χρόνο ήταν καθαρά προοδευτική και η διαφορά των κατοπινών έργων του από τα πρώτα δείχνει μια λογοτεχνική ωρίμανση και ένα ταλέντο που εξελίχτηκε στον χρόνο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Το Americana (1971), που πρόσφατα εκδόθηκε στα ελληνικά, είναι το πρώτο του μυθιστόρημα κι αν και δεν ανήκει στα καλύτερα έργα του –όπως ο Υπόγειος Κόσμος, το Mao II ή το Zero K– είναι σίγουρα το καλύτερο από τα πρώιμα έργα του, ενώ θεσμοθετεί μια σειρά από αρχές και προβληματισμούς οι οποίοι θα ακολουθήσουν σχεδόν σε όλα τα υπόλοιπα βιβλία του ΝτεΛίλο.
To βιβλίο είναι οριοθετημένο σε δύο διαφορετικά μέρη – με το πρώτο να είναι σαφώς το πιο δυνατό λογοτεχνικά. Σε αυτό περιγράφεται, με εξαιρετικά γλαφυρό τρόπο, η αμερικανική «corporate life». H αλήθεια είναι πως το συγκεκριμένο θέμα δεν είναι συχνό και εμφανίζεται στη λογοτεχνία σε ελάχιστες περιπτώσεις και από λίγους συγγραφείς (με τον Ντ.Φ. Γουάλας και τον Β.Ε. Eλις να ξεχωρίζουν). Ο Ντέιβιντ Μπελ, o ήρωας του Americana, μέσα απ’ αυτό τo καθαρά «Mad Men» σενάριο οδηγείται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου στην αμερικανική ύπαιθρο για να βρει τη χαμένη δημιουργικότητά του. H επαφή του με την Αμερική που δεν είχε φανταστεί πως υπήρχε στην επιχειρηματική ζωή του είναι αυτή που χαρίζει την καλλιτεχνική του ώθηση και την προσωπική του ολοκλήρωση.
Ολα τα επιμέρους θέματα που θα κυριαρχήσουν στα επόμενα βιβλία του ΝτεΛίλο είναι παρόντα στο Americana: η εμμονή του με την αποξένωση του δυτικού ανθρώπου, με την επιστήμη ως παράγοντα που ενισχύει την παράνοια, με την κινηματογραφική εικόνα ως πλαίσιο σύγχρονης αποτύπωσης αλλά και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η αμερικανική πραγματικότητα εμφανίζεται σαν ένα δυναμικό σύμπλεγμα που ορίζει τον συναισθηματικό συνειδητό και υποσυνείδητο κόσμο του Αμερικανού.
Σε ένα προηγούμενο κείμενό μου στο Ανοιχτό Βιβλίο (6/9/2021) για το βιβλίο του Ουίλιαμ Μάξουελ Αντίο τώρα τα λέμε αύριο, είχα σημειώσει πως ο αμερικανικός τρόπος ζωής είναι γεμάτος από μικροϊστορίες που εξελίσσονται και αφηγούνται δίπλα σου την καθημερινότητα με τρόπο που ορίζει την Αμερική ως τη «χώρα της αφήγησης». Η λάμψη του καθημερινού αυτού ρεαλισμού είναι παρούσα στη λογοτεχνική παράδοση της Αμερικής και στο Americana αποτελεί το επίκεντρο της εξέλιξης του βιβλίου, μα και της έμπνευσης του ήρωα και του ίδιου του συγγραφέα τόσο γι’ αυτό το βιβλίο όσο και για τα υπόλοιπα που θα ακολουθήσουν. Η δυναμική της πλοκής της αμερικανικής λογοτεχνίας στηρίζεται ακριβώς σ’ αυτήν την αφηγηματική καθημερινότητα σε συνδυασμό και με τη λογοτεχνική παράδοση και τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο έχει παρεισφρήσει στο αμερικανικό παράδειγμα γραφής.
Μπορεί όντως η αμερικανική λογοτεχνία να είναι υπερεκτιμημένη, όμως τελικά ο ΝτεΛίλο δεν είναι καθόλου υπερεκτιμημένος συγγραφέας. Πρόκειται για μια καθαρή φωνή που στηρίζεται στην καθημερινότητα της αφήγησης κι έχει καταφέρει να εξελιχθεί συνομιλώντας με την παγκόσμια λογοτεχνία. Το Americana είναι η αρχή αυτής της συνομιλίας, η αρχή μιας ζηλευτής λογοτεχνικής διαδρομής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου