Το βιβλίο Ζωόπολις ξεκινάει με μια άβολη κατάφαση, το κίνημα για την υπεράσπιση των ζώων βρίσκεται σε αδιέξοδο. Με έναν έξυπνο και στοιχειoθετημένο τρόπο, η Ζωόπολις υποστηρίζει ότι είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι με τα ζώα. Κομψά γραμμένο και χωρίς να προορίζεται μόνο για τους ειδικούς, καταρτίζει μια νέα, σημαντική ατζέντα για τη μελλοντική μας συνύπαρξη με αυτά τα πλάσματα, στα οποία οφείλουμε περισσότερα από τη λύπηση ή την ενσυναίσθησή μας. Το ζώο, όπως λέει αυτό το βιβλίο, είναι ένα πραγματικά πολιτικό ον. Του χρωστάμε δικαιοσύνη.
Τί μας λένε οι συγγραφείς του Ζωόπολις; Ότι οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και εξημερωμένων ζώων μπορούν να αναδιαταχθούν με δίκαιο τρόπο, αν τις συλλάβουμε εκ νέου με βάση τους άξονες της ιδιότητας του μέλους και του πολίτη, αν δηλαδή αντιληφθούμε τα ζώα ως συμπολίτες μας. Η ιδιότητα του πολίτη βρίσκεται στον πυρήνα της Θεωρίας για τα Δικαιώματα των Ζώων (ΘΔΖ). Προτεραιότητα της ΘΔΖ είναι η κατάργηση της εκμετάλλευσης των ζώων, η απελευθέρωσή τους από τη δουλεία. Το δικαίωμα να μη βασανίζονται, να μη γίνονται πειραματόζωα, να μην είναι αντικείμενα ιδιοκτησίας, να μην υποδουλώνονται, φυλακίζονται ή θανατώνονται. Και πώς αλλιώς θα έστεκε μια τέτοια θεωρία, η οποία προϋποθέτει έναν πολιτισμικό πλουραλισμό. Και διερωτώνται οι συγγραφείς: δεν αποτελεί μορφή ευρωκεντρισμού και ηθικού ιμπεριαλισμού η επιβολή σε άλλες κοινωνίες, αυτές των ζώων, των «δικών μας» αξιών και απόψεων;
Ήδη από τη δεκαετία του 1960 και τις απαρχές του σύγχρονου κινήματος για τα δικαιώματα των ζώων, οι φιλόσοφοι έχουν αναλύσει τους λόγους για τους οποίους είναι λάθος να βλάπτουμε ή να σκοτώνουμε ζώα προς όφελός μας. Οι θεωρητικοί αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των ζώων δίνοντας έμφαση στις εγγενείς ιδιότητες και στις ανησυχίες τους ως συναισθανόμενα όντα. Διάσημα βιβλία, όπως το Animal Liberation (Peter Singer) και το The Case for Animal Rights (Tom Regan), θέτουν στο επίκεντρο της ανάλυσής τους την απελευθέρωση των ζώων από την ανθρώπινη βία και εκμετάλλευση. Όπως το έθεσε ο Regan, «αφήστε τα ζώα στην ησυχία τους».
Υπάρχουν, ωστόσο, σε αυτές τις πρώιμες θεωρίες για τα δικαιώματα των ζώων εντυπωσιακά πενιχρές σκέψεις για το πώς πρέπει να ζούμε και να αντιμετωπίζουμε τα ζώα όταν σταματήσουμε να τα κυνηγούμε, να τα ψαρεύουμε, να τα έχουμε ως οικόσιτα, να τα τρώμε, να τα φοράμε ως ρούχα και να κάνουμε πάνω τους πειράματα. Τι είδους, εάν φυσικά αυτές υπάρχουν, αποδεκτές σχέσεις είναι αυτές μεταξύ ανθρώπου και ζώου; Η ιδέα ότι μπορούμε απλά να τα «αφήσουμε στην ησυχία τους» είναι σαφώς ανεπαρκής όταν πρόκειται για κατοικίδια ζώα, για τα οποία ο άνθρωπος φέρει ευθύνη εξημερώνοντάς τα πριν μερικούς αιώνες, με αποτέλεσμα στις μέρες μας να ζουν δισεκατομμύρια ζώα εξαρτώμενα από εμάς, ζώα με τα οποία, όπως γράφουν οι Donaldson και Kymlicka, είμαστε συγκάτοικοι στους ίδιους αστικούς χώρους. Αυτά τα ζώα επηρεάζονται κάθε φορά που κόβουμε ένα δέντρο, εκτρέπουμε ένα κανάλι, κατασκευάζουμε ένα δρόμο ή ένα συγκρότημα κατοικιών. Ποιες είναι οι υποχρεώσεις μας απέναντί τους; Η απάντηση είναι μία, να τα αντιμετωπίζουμε ως συμπολίτες μας, ως συναισθανόμενα όντα που διαθέτουν την ιδιότητα του πολίτη όπως κι εμείς.
Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τα καθήκοντά μας που απορρέουν από αυτήν τη μακρά ιστορία εξημέρωσης και εκμετάλλευσης των ζώων. Αυτό ισχύει και για τα άγρια ζώα, τα οποία, αν και εξαρτώνται λιγότερο άμεσα από εμάς, επηρεάζονται σαφώς από την ανθρώπινη δραστηριότητα, π.χ. από την οικοδόμηση, την εκμετάλλευση των πόρων, τη ρύπανση και την αλλαγή του κλίματος. Πρέπει να αναλογιστούμε την υποχρέωσή μας να μοιραζόμαστε τον πλανήτη μαζί τους και να ζούμε όσο το δυνατόν περισσότερο μπορούμε σε συνθήκες δικαιοσύνης και αμοιβαίας ευημερίας. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις με τα ζώα. Οι συγγραφείς τονίζουν ότι οφείλουμε να αναπτύξουμε δίκαιες σχέσεις μαζί τους, όχι μόνο προσπαθώντας να αποτρέψουμε άδικες συμπεριφορές.
Στο «Τα ζώα και γιατί έχουν σημασία» (Animals and Why they Matter), η Mary Midgley επικεντρώθηκε στην ηθική σημασία των σχέσεών μας με τα ζώα. Στην οικοφεμινιστική, στην οικολογική αλλά και στην ευημεριστική προσέγγιση, το ζήτημα του πώς συνυπάρχουμε με τα ζώα αντιμετωπίζεται μέσω διαφορετικών τύπων συμφερόντων και σχεσιακών ηθικών προσοχής, διαλόγου και ενσυναίσθησης (Donovan & Adams, 2007· Adams & Gruen, 2014). Σε όλες αυτές τις προσεγγίσεις, αποδίδεται ανώτερη αξία στα ανθρώπινα συμφέροντα από εκείνα των ζώων. Στη Ζωόπολι, οι συγγραφείς έχουν μια διαφορετική προσέγγιση. Εξετάζουν το ερώτημα από τη σκοπιά μιας πολιτικής θεωρίας που εστιάζει στις πολιτικές σχέσεις μεταξύ ομάδων και όχι μόνο στις διαπροσωπικές, ηθικές σχέσεις. Ασχολούνται κυρίως με το ζήτημα της δικαιοσύνης των πολιτικών οργάνων και της διακυβέρνησης. Πώς διασφαλίζουμε ότι οι κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτικοί θεσμοί και πρακτικές της κοινωνίας είναι δίκαιοι για όλα τα μέλη μιας κοινωνίας;
Ζώα και ιδιότητα του πολίτη
Για να απαντήσει η Ζωόπολις στα παραπάνω ερωτήματα, παρέχει ένα πλαίσιο που αφορά τρεις κατηγορίες ζώων και το πώς μπορούμε να δούμε την ιδιότητα μέλους εντός των διαφόρων ειδών κοινωνιών και τις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων ειδών. Τα περισσότερα από τα εξημερωμένα ζώα εξαρτώνται από τη φροντίδα μας, η οποία εξαλείφει την άμεση δυνατότητα μιας πιο ανεξάρτητης ύπαρξης. Τα αναγκάσαμε να συμμετάσχουν στα κοινωνικά μας συστήματα και τα εκμεταλλευτήκαμε για φαγητό και εργασία. Μοιράζονται μια κοινότητα μαζί μας, αλλά σε αυτήν την κοινότητα σχηματίζουν μια κάστα ή τάξη που υποτάσσεται σε εμάς. Κάθε πτυχή της ζωής τους διέπεται από μια ανθρώπινη πολιτική τάξη και κανόνες, που σε μεγάλο βαθμό αγνοούν, καθοδηγούν και ρυθμίζουν τα συμφέροντά τους ως τέτοια. Πώς λοιπόν μετατρέπουμε την ιεραρχία αυτή σε μια σχέση που διέπεται από τη δικαιοσύνη; Όπως στα ανθρώπινα συστήματα, η δικαιοσύνη εξαρτάται από την αναγνώριση της πλήρους και ισότιμης συμμετοχής όλων των ομάδων και η ιθαγένεια είναι το μέσο με το οποίο μετατρέπουμε τις ιεραρχικές σχέσεις κάστας σε σχέσεις ίσων μελών. Επομένως, τα κατοικίδια ζώα πρέπει να αναγνωριστούν ως πλήρη μέλη και πολίτες της κοινωνίας που έχουν ίσα δικαιώματα όσον αφορά την προστασία (θεμελιώδη δικαιώματα στη ζωή και την ελευθερία), τη φροντίδα (κοινωνικά δικαιώματα, όπως ιατρική περίθαλψη και εργασιακά δικαιώματα) και την κοινωνική συμμετοχή. Υπό αυτές τις συνθήκες, η άσκηση εξουσίας που ενέχει η διακυβέρνηση μιας κοινής ανθρώπινης – ζωικής κοινωνίας μπορεί να είναι νόμιμη, όχι τυραννική, επειδή αυτή η κοινωνία νοιάζεται για την ευημερία όλων των μελών της.
Και στις πιθανές ερωτήσεις όσων απορούν για το πώς θα αναγνωριστεί το δικαίωμα του πολίτη στα ζώα και ότι αυτό ακούγεται οξύμωρο, καθώς τα ζώα είναι «ανίκανα» να είναι πολίτες, οι συγγραφείς απαντούν με άπειρα παραδείγματα που καταδεικνύουν ότι τα ζώα πράγματι είναι ικανά να είναι πολίτες. Η περιοριστική γνωστικιστική αντίληψη περί ιδιότητας του πολίτη καταρρίπτεται περίτρανα στο παράδειγμα των ατόμων με νοητική υστέρηση, ατόμων με άνοια, προσωρινά ανίκανων ένεκα ασθένειας ή τραυματισμού κ.λπ. Όλα αυτά τα άτομα πληρούν όλες τις απαιτούμενες ικανότητες για την ιδιότητα του πολίτη, δεν είναι περιθωριακές ή οριακές περιπτώσεις, γιατί όχι λοιπόν και τα ζώα; Σίγουρα στο βιβλίο οι αναγνώστες θα βρουν μια ενδελεχέστερη ανάλυση του θέματος και με διάνθιση παραδειγμάτων: σκύλοι συντροφιάς που έχουν ειδικές διατροφικές προτιμήσεις και τις δείχνουν, γάτες με ατομικές δυνατότητες και επιλογές, προτιμήσεις για το πώς και με ποιον θέλουν να περάσουν τον χρόνο τους, καθόλου ασήμαντα ζητήματα στο πλαίσιο μιας θεώρησης για την ιδιότητα του πολίτη. Σκεφτείτε πως, στη ζωή ενός σκύλου συντροφιάς, έχει τεράστια σημασία το τι θα φάει ή πώς θα ξοδέψει το πιο δραστήριο μέρος της ημέρας του. Τα ζώα λοιπόν βιώνουν ευρεία γκάμα συναισθημάτων και παρουσιάζουν μια σειρά ηθικών συμπεριφορών, όπως ενσυναίσθηση, εμπιστοσύνη, αλτρουισμός, αμοιβαιότητα και το αίσθημα του ακριβοδίκαιου παιχνιδιού· τα εξημερωμένα ζώα αποτελούν μέρος μιας συνεργατικής κοινότητας με ανθρώπους.
Αυτό που ισχύει για την ιδιότητα του πολίτη στα εξημερωμένα ζώα είναι επίσης συμβατό και για τα άγρια ζώα, χρειάζεται απλώς μια συγκεκριμένη δημιουργική προσαρμογή στις αντίστοιχες συνθήκες. Για παράδειγμα, ενώ ορισμένα άγρια ζώα ζουν σε συγκεκριμένα οικοσυστήματα, άλλα άγρια ζώα μεταναστεύουν σε μεγάλες περιοχές στη στεριά, στο νερό ή στον αέρα. Αντιμετωπίζουμε τις περιοχές τους ως terra nullius, τις οποίες μολύνουμε, αποψιλώνουμε και αποικίζουμε. Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε μια τέτοια αδικία, μια τέτοια αποικιοκρατική λογική και θεώρηση; Τα άγρια ζώα έχουν δικαίωμα στην παραμονή τους στους τόπους που επιλέγουν να ζουν, δικαίωμα να αυτοκυβερνώνται, καθώς έχουν υποστεί στην ιστορία της ανθρωπότητας αδικίες ανάλογες με εκείνες άλλων ιστορικά περιθωριοποιημένων ή υποδεέστερων καστών ή τάξεων. Η αποικιοποίηση και οι κατακτήσεις στην ανθρώπινη περίπτωση έγιναν διότι οι επονομαζόμενοι «πρωτόγoνοι» ή «απολίτιστοι» λαοί δεν είχαν το δικαίωμα να αυτοκυβερνώνται, μετατρέπονταν σε δουλοπάροικους ή δούλους, ή εξολοθρεύονταν. Οι αντίστοιχες αδικίες που έχουν υποστεί τα άγρια ζώα πρέπει να γίνουν αντικείμενο μιας διεθνούς νόρμας. Οι σκέψεις αυτές μας θυμίζουν έντονα το εμβληματικό βιβλίο Η αιώνια Τρεμπλίνκα του Charles Patterson.
Στις πόλεις μας φιλοξενούμε και έναν αυξανόμενο αριθμό μη εξημερωμένων (ή πρώην εξημερωμένων) ζώων, όπως αρουραίους, ποντίκια, σκίουρους, κοράκια, ρακούν, περιστέρια, κογιότ και μυριάδες άλλα είδη. Δεν αποτελούν μέρος του κοινού συστήματος συνεργασίας, όπως τα κατοικίδια ζώα. Ζουν στο «κατώφλι του πολιτισμού μας», δεν έχουν καμία προστασία από την ανθρώπινη βία. Αντιμετωπίζονται ως παράσιτα, εισβολείς ή εξωγήινοι και συχνά σκοτώνονται αδίστακτα ή απομακρύνονται. Πρέπει να προστατευθούν από τη βία μας, την περιφρόνησή μας για τα συμφέροντά τους και την άρνησή μας να σεβαστούμε τα δικαιώματά τους για διαμονή στα ίδια αστικά ή μη οικοσυστήματα. Χρειάζεται εδώ μια ανεκτική συνύπαρξη.
Ένα αδιέξοδο διατροφικό μοντέλο
Και τώρα στο φλέγον ζήτημα της διατροφής. Οι συγγραφείς ήδη στον πρόλογο παραθέτουν τα εφιαλτικά στοιχεία που λίγο-πολύ γνωρίζουμε: Το σύστημα των βιομηχανικών κτηνοτροφικών μονάδων γιγαντώνεται για να ικανοποιήσει τη ζήτηση για κρέας. Η παγκόσμια παραγωγή κρέατος έχει τριπλασιαστεί από το 1980, σε σημείο σήμερα να θανατώνονται 56 δισεκατομμύρια ζώα ετησίως για τροφή. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, η παγκόσμια παραγωγή κρέατος θα διπλασιαστεί ως το 2050. Επομένως, στο μέλλον όλο και περισσότερα ζώα θα εκτρέφονται, θα φυλακίζονται, θα βασανίζονται, θα θανατώνονται για να ικανοποιήσουν ανθρώπινες ανάγκες. Μπορεί να εξακολουθεί να είναι κάτι τέτοιο ανεκτό; Γιατί οι πολίτες, ενώ είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν μερικά επιπλέον κέρματα για τρόφιμα ή προϊόντα που παράγονται με «λιγότερη βαναυσότητα», ακόμη δεν είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν πλήρως τα τρόφιμα ή τα ρούχα ζωϊκής προέλευσης; Γιατί αναπαράγουμε διατροφικά/καταναλωτικά μοντέλα τα οποία δεν νιώσαμε ποτέ την ανάγκη να τα αμφισβητήσουμε;
Η χρήση ζωικών προϊόντων απασχολεί τους συγγραφείς, η εμπορευματοποίηση και το κίνητρο του κέρδους είναι στον πυρήνα της ανάλυσης, ειδικά η χρήση γάλακτος από τις αγελάδες. Η γαλακτοκομική παραγωγή καθιστά τις αγελάδες αντικείμενα, συνεχώς γονιμοποιούνται για να παράγουν γάλα, τα αρσενικά μοσχάρια θανατώνονται και οι βιομηχανίες γάλακτος αποτελούν στην εποχή μας τους πιο βάρβαρους ναούς κέρδους. Στο βιβλίο του The Modern Savage, ο γνωστός συγγραφέας, ιστορικός και υπέρμαχος των δικαιωμάτων των ζώων James McWilliams αναφέρει ότι τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες οι μεταρρυθμιστές του διατροφικού συστήματος αποκάλυψαν τα ηθικά και οικολογικά προβλήματα της κατανάλωσης κρέατος, μεταβάλλοντας τις ανησυχίες των άλλοτε ριζοσπαστών οικολόγων και αποσυνάγωγων της κοινωνίας σε mainstream σήμερα κίνημα. Ο Jonathan Franzen, αμερικάνος συγγραφέας, έγραψε το 2018 ένα δοκίμιο στο οποίο ασχολείται με την κλιματική αλλαγή και τις εσχατολογικές διαστάσεις που λαμβάνει στη σκέψη του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος εξολοθρευτής του φυσικού κόσμου, δημιουργώντας έναν υπερθερμασμένο πλανήτη και αφανίζοντας τα άλλα ζώα για να τραφεί. Καταλήγει ότι «αν δεν μετανοήσουμε και δεν αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας, θα είμαστε οι αμαρτωλοί σε μια θυμωμένη Γη».
Βιγκανισμός, μια ιδιότυπη γενεακή εξέγερση
Όταν σκεφτόμαστε τα ζώα, παρουσιάζουμε μια αμφίθυμη συμπεριφορά. Εκφράζουμε γνήσια στοργή σε κάποια πλάσματα αλλά αποφεύγουμε να διευρύνουμε τη συμπόνια μας στα ζώα που ψήνουμε και τρώμε. Μόνο στις ΗΠΑ κάθε χρόνο σφαγιάζονται 10 δισεκατομμύρια συναισθανόμενα μη ανθρώπινα ζώα, ένας αριθμός που προκαλεί ίλιγγο. Σε μια εποχή που πρέπει να γνωρίζουμε «πώς παράγεται το φαγητό μας, ποιος είναι ο αγρότης μας», το ερώτημα δεν πρέπει να αποφεύγεται: Γιατί, παρότι έχουμε ηθικές αξίες, επιτρέπουμε την εκμετάλλευση των ζώων για να έχουμε φαγητό στο πιάτο μας; Υπάρχει, τα τελευταία χρόνια, μια εστίαση στην πλήρως απαλλαγμένη από ζωικά προϊόντα φυτοφαγική διατροφή. Ο βιγκανισμός και η ευρύτερη βίγκαν ρητορική απασχολεί τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ανανεώνοντας τη συζήτηση περί εξορθολογισμού και ηθικοποίησης των διατροφικών μας συνηθειών, ενώ αναδύονται έντονα ζητήματα συσχετισμού της κατανάλωσης κρέατος και της κλιματικής αλλαγής, με τη συνειδητοποίηση ότι η κρεοφαγία και η κατανάλωση ζωικών προϊόντων έχει άμεσες επιδράσεις στο περιβάλλον. Η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών σχετίζεται με τις ψυχολογικές και πολιτισμικές δυναμικές κάθε λαού, όμως μια εμπνευσμένη ρητορική, ειδικά σε χώρες όπου η κτηνοτροφία βασίζεται σε μεγάλες, βιομηχανοποιημένες δομές, θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τους καταναλωτές κρέατος και να δημιουργήσει μια ενεργή συνειδητότητα και μια μεταστροφή σε μια ευρύτερα ηθική στάση ζωής. Το βίγκαν κίνημα ωστόσο έχει σε μεγάλο βαθμό αποκτήσει καταναλωτικές διαστάσεις και έχει αποσυνδεθεί από τα αρχικά του προτάγματα περί συνολικού ηθικού βίου και διευρυμένης πολιτικής στάσης.
Σύμφωνα με το πιο ενδιαφέρον άρθρο των τελευταίων ετών σχετικά με το θέμα στη Guardian, η άνοδος του βιγκανισμού είναι λιγότερο ένα ερώτημα προσωπικού γούστου και περισσότερο μια ιδιότυπη γενεακή εξέγερση, έχει να κάνει λιγότερο με το κρέας και τα ζωικά προϊόντα και περισσότερο με τα συστήματα που βάζουν αυτά τα προϊόντα στο τραπέζι μας σε υπερβολικές ποσότητες. Οι «πόλεμοι των βίγκαν» δεν αφορούν τον βιγκανισμό αλλά το πώς οι ατομικές ελευθερίες συγκρούονται με την περιβαλλοντική κρίση.
Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια στροφή προς τον βιγκανισμό είτε για λόγους υγείας είτε για τις ηθικές του διαστάσεις, οι οποίες αφορούν την ευρύτερη στάση μας απέναντι στα ζώα. Για πολλούς ο βιγκανισμός είναι αμφιλεγόμενος και τα στερεότυπα που αναδύονται όσον αφορά αυτή τη στάση ζωής πολλαπλασιάζονται διαρκώς, ειδικά στην ελληνική κοινωνία. Οι βίγκαν συνήθως ταυτίζονται στερεοτυπικά με εξτρεμιστές, γραφικούς υπέρμαχους των ζώων. Ο κυρίαρχος λόγος περί ανδρισμού ταυτίζει τα δυνατά, εύρωστα ανδρικά σώματα με την κατανάλωση κρέατος, οι χορτοφάγοι και οι βίγκανς θεωρούνται αδύναμα άτομα αμφίβολης σεξουαλικής κατεύθυνσης. Η πολιτισμική περιθωριοποίηση των βίγκαν στις σύγχρονες κοινωνίες, όπου η κρεοφαγία παίζει κεντρικό ρόλο, αποτελεί για πολλούς από εμάς πραγματικότητα, έστω και σε επίπεδο μικρής κλίμακας, ένα οικογενειακό τραπέζι, μια συζήτηση στο facebook, μια βραδιά έξω για φαγητό.
Σε αυτό το σημείο επιστρέφω στο βιβλίο και στον πεσιμιστικό επίλογο των συγγραφέων, που τονίζουν εκ νέου ότι το κίνημα υπεράσπισης των ζώων έχει κατ’ ουσίαν χάσει τον πόλεμο. Η απόλυτη έκταση της εκμετάλλευσης των ζώων συνεχίζει να γιγαντώνεται σε όλον τον πλανήτη, και περιστασιακές «νίκες» αποτελούν απλώς μια ανώδυνη κριτική της συστημικής ανθρώπινης κακοποίησης των ζώων. Δεν είναι αισιόδοξοι οι συγγραφείς, οι ανθρώπινες κοινωνίες, κουλτούρες και οικονομίες έχουν οικοδομηθεί πάνω στην εκμετάλλευση των ζώων. Και εμείς δεν είμαστε πρόθυμοι να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας, ούτε να φάμε λιγότερο κρέας. Όμως, πολύ απλά, γράφουν στον επίλογο οι συγγραφείς, το ανθρώπινο είδος δεν θα επιβιώσει σε αυτόν τον πλανήτη, αν δεν αρχίσουμε να εξαρτιόμαστε λιγότερο από την εκμετάλλευση των ζώων και την καταστροφή των βιοτόπων τους. Ορισμένοι μάλιστα έχουν υποστηρίξει ότι οι άνθρωποι θα αναγκαστούν να κόψουν το κρέας, πολύ απλά διότι η βιομηχανία κρεάτος θα καταρρεύσει, δεν θα υπάρχει μελλοντικά αρκετό νερό ή γη που χρειάζονται για να συντηρηθεί μια κρεατοφαγική διατροφή για οκτώ δισεκατομμύρια ανθρώπους (σύμφωνα με μελέτες των Ηνωμένων Εθνών). Έτσι, το κρέας «θα αποτελεί είδος πολυτελείας για τους λίγους».
Θα ήθελα όμως να κλείσω αυτό το κείμενο με μια ευχή: Στη Ζωόπολις ρητά εκφράζεται η άποψη ότι οι βλάβες στα ζώα, όπως και οι βλάβες σε ανθρώπους, θα έπρεπε να ποινικοποιηθούν. Γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο τι προβλέπεται στο χαρτί και στο τι εφαρμόζεται στην πράξη. Οι αγώνες όσων από εμάς επιχειρήσαμε να καταστήσουμε γνωστή στις αρχές μια αδικία, ένα κατάφωρο αδίκημα κατά των ζώων, είναι συνεχείς, μάταιοι, κοπιαστικοί, πολλές φορές άγονοι. Μακάρι να υπάρξει αλλαγή, νοοτροπιακή, θεσμική, κοινωνική, και να αντιληφθούμε ως λαός και ως μέλη μιας κοινότητας πολιτών ότι, έχοντας φέρει αυτά τα ζώα στην κοινωνία μας, έχουμε καθήκον να τα προστατεύουμε.
(*) Η Άννα Μαρία Δρουμπούκη είναι ιστορικός, Selma Stern Center, Βερολίνο.
Sue Donaldson – Will Kymlicka, Ζωόπολις. Μια πολιτική θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων, Μετάφραση: Γρηγόρης Μολύβας, Πόλις, 2021
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου