Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα
Ιάκωβος Ανυφαντάκης, “Κάποιοι άλλοι”, μυθιστόρημα, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2019, σ. 344 Υποδειγματικό αφήγημα με λεπτομερείς, εξονυχιστικές περιγραφές, εισαγωγή-έκθεση, εκτεταμένη ανάπτυξη, ενδιαφέρουσα πλοκή και (απρόβλεπτη, απροσδόκητη) ανατροπή στο τέλος. Ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής έχει κυρίως πρόσβαση στις σκέψεις και στα συναισθήματα του πρωταγωνιστή του, με τέτοια ακρίβεια που φαντάζει σχεδόν αυτοβιογραφική. Οι συχνές καλλιτεχνικές, κινηματογραφικές διακειμενικές αναφορές, οι αυτοκριτικές παρατηρήσεις και τα γλωσσολογικά σχόλια
προσδίδουν στο όλον κείμενο μία ακαδημαϊκή αλλά όχι και “σχολαστική” υφολογία. Προσομοιάζει με αυτό που ονομάζανε στη Λατινική Φιλολογία “commedia erudita”. Εδώ πρόκειται μάλλον για “literatura erudita”. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ο καλός συγγραφέας και δημοσιογράφος (με ειδίκευση στην κριτική βιβλίου) είναι διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου κι η διατριβή που εκπόνησε έχει θέμα την αποτύπωση του ελληνικού εμφυλίου στην πεζογραφία. Αυτή η νέα γενιά των τριαντάρηδων-σαραντάρηδων είναι υπέρ-μορφωμένη αλλά όχι και παραμορφωμένη απαραιτήτως από τις μετανεωτερικές τερατείες της πλήρους αποδόμησης και ισοπέδωσης των πάντων. Εδώ η κλασική, παλιά δομή του παραδοσιακού αστυνομικού μυθιστορήματος καλά κρατεί. Ο λόγος είναι γραμμικός παρά τα αλλεπάλληλα flash-back. Η αφηγηματική οικονομία επιτυγχάνεται παρά τις εκτεταμένες αυτοψυχαναλυτικές αναφορές σε έναν κύριο πρωταγωνιστή τόσο looser που μας γίνεται συμπαθής. Φυσικά και υπάρχουν ιδιαίτερες ποιητικές επιτεύξεις μέσα σε τόση πεζογραφική επιτήδευση, όπως ο ανθρωπομορφισμός της πάπιας στη σελίδα 72, που συμμετέχει αντιδρώντας στα επί οθόνης λεγόμενα. Και λέω “επί οθόνης”, γιατί εδώ είναι σαφέστατη η κινηματογραφική εικονοπλασία και πρόθεση του καλού συγγραφέα, όπως εκφράζεται στη σελίδα 330, όπου οι σύντομες σκηνές κλείνουν με ένα τυπωμένο “Cut”. Η ψυχανάλυση πρωταγωνιστεί στη σελίδα 36. Κατά τα άλλα, τίποτα το ιδιαίτερα εξαιρετικό. Ακόμα ένα ξεραμένο ή χλωρό φύλλο (ανάλογα) στον εσμό των μυθιστοριογραφούντων. Μόνον η ιδιαίτερης ευφυΐας ανατροπή του τέλους θα ήταν αξιοζήλευτη ακόμα κι από τον πλέον έμπειρο συγγραφέα αστυνομικών αφηγημάτων. Υβριδικός συμφυρμός δοκιμίου και μυθοπλασίας, όπως οι αναφορές περί θανάτου στη σελίδα 24. Εκτενείς κοινωνιολογικές αναφορές με πολιτικό πρόσημο (σσ. 24 κ.ε.). Κυριαρχεί η πίκρα μιας γενιάς που βρέθηκε μεταξύ σφύρας και άκμονος, είδε τα πτυχία της να απαξιώνονται στην ντόπια αγορά εργασίας, κατέφυγε στα διεθνή επιστημονικά ύδατα, έζησε το άχθος της ετεροαπασχόλησης, της ημιαπασχόλησης, της αυτοαπασχόλησης, της πλήρους ανεργίας… Λειτουργεί όμως αυτή η γενιά σαν μια πολύτιμη δεξαμενή σκέψης και καταχωρημένων, καταγεγραμμένων παρατηρήσεων, που – αν αξιοποιηθούν – θα αποτρέψουν την διολίσθηση στα ίδια ιστορικά λάθη. Η κυκλικότητα του χρόνου ακυρώνεται εδώ από την γραμμικότητα της παραδοσιακής αφήγησης. Ο μοντερνισμός είναι περισσότερο πρόδηλος από τον μεταμοντερνισμό, η εμπορικότητα εναγκαλίζεται αυτό που λέμε διαστρεβλωμένα “ποιότητα” και το βήμα μένει εκκρεμές, μετέωρο, ανάμεσα στο “θα ήθελα” και στο “δια ταύτα”. Παρά την όποια αναγνωστική δυσχέρεια εξ αιτίας των δαιδαλωδών ανιχνεύσεων ενός μάλλον ρηχού ψυχισμού, διαπιστώνεται μια αγωνιστική επιμονή, που ενδέχεται να οδηγήσει αυτόν τον νέο συγγραφέα των τριών πεζογραφημάτων σε κάποια μακρινή βράβευση ή διάκριση. Όχι όμως – κατά την ταπεινή μου γνώμη – όσο δεν ξεκαθαρίζεται το λογοτεχνικό στίγμα, η πρόθεση, η αισθητική και το προσωπικό ύφος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου