Τα βρέφη δεν απαιτούν κατ’ ανάγκην αμέριστη φροντίδα ούτε χρειάζονται απαρεγκλίτως μια πανστρατιά προστασίας. Σε μεταφορικά συμφραζόμενα μπορεί να καταλήξουν εντελώς διαφορετικά και να ταυτιστούν με ποικίλες εκδοχές του Κακού: να μεταμορφωθούν σε εκπροσώπους της καθήλωσης, της καθυστέρησης και της απροθυμίας ή της ανικανότητας για εξέλιξη, να μετατραπούν, υπερπροβάλλοντας την αθώα λεοντή τους, σε πολύμορφη απειλή, να μεταλλαχθούν, μέσα σε ένα περιβάλλον πάνδημης ανοχής, αν όχι και θεοκρατικής λατρείας, σε έναν ομιχλώδη και ταυτοχρόνως άμεσο και πολύ χειροπιαστό κίνδυνο. Τέτοια είναι τα βρέφη που παρακολουθούμε στο πρόσφατο βιβλίο του Γιάννη Πάσχου, με την αρνητική τους παρουσία να προσημαίνεται ήδη από τον τίτλο: Φοβού τα βρέφη. Το βιβλίο, που κυκλοφορεί σε μιαν ιδιαιτέρως προσεγμένη (όπως πάντοτε) έκδοση από την Περισπωμένη, είναι εντελώς διαφορετικό από το προηγούμενο ποιητικό και διηγηματογραφικό έργο του Πάσχου. Ένα στοιχείο ανατριχίλας και αρνητικού διονυσιασμού, όπως και μια από καιρού εις καιρόν επανερχόμενη αίσθηση διάβρωσης, μαζί με ένα κλίμα υπόγειας σήψης και δηλητηρίασης, δεν έλειψαν ποτέ από τα γραπτά του Πάσχου, συνδυασμένα με μια μπορχεσιανού τύπου τάση για επινόηση παράξενων λαβυρίνθων, με το παιγνιώδες λεκτικό στυλιζάρισμα ή με την εξάρθρωση, την ανακατασκευή και την επανεισαγωγή παραδεδομένων μύθων στο σύγχρονο λογοτεχνικό corpus. Τώρα, όμως, με τα θηριώδη βρέφη του καινούργιου βιβλίου να διασκορπίζονται σε επτά συν δύο ιστορίες και με την παλαιότερη τεχνική τού Πάσχου να επανεξοπλίζεται και να ανακατευθύνεται στο σύνολό της, τίποτε δεν είναι πια ίδιο. Με τα πεζόμορφα, σαφώς ποιητικής αγωγής και άρθρωσης κείμενά του, ο Πάσχος ξεδιπλώνει μια συμπυκνωμένη δυστοπία, παραπέμποντας άλλοτε στον υπερρεαλισμό και άλλοτε στο παράλογο (πρωτίστως, πάντως, στο παράλογο), ενώ σπεύδει εκ παραλλήλου να συνοδεύσει τις παραπομπές του με μια γκάμα αναφορών που ξεκινάει από τον Κάφκα και φτάνει μέχρι τον Φουκώ (για το πλούσιο αυτό παλίμψηστο, βλ. το υποδειγματικά γραμμένο επίμετρο του Κώστα Καραβίδα). Τα βρέφη του Πάσχου ενσαρκώνουν μια σειρά παραλλαγών της ανωριμότητας, του κυνισμού και της εξαχρείωσης της πολιτικής και της κοινωνικής εξουσίας, αλλά ο τρόμος τον οποίο εμπνέουν δεν περιορίζεται στην κορυφή της ιεραρχίας, είτε μας γίνεται αντιληπτή είτε όχι (για να θυμηθούμε και πάλι τον Φουκώ). Τα βρέφη του Πάσχου αλληλοϋποβλέπονται, χτυπούν όχι μόνο τους άλλους μα και τον εαυτό τους και είναι έτοιμα να καταβροχθίσουν το σύμπαν, καθώς και να στείλουν όποιον βρουν μπροστά τους στα βάθη της αβύσσου – και ο μεγαλύτερος, ο πιο παγωμένος και ο πιο συγκλονιστικός τρόμος τον οποίο αποδεσμεύουν προέρχεται από το γεγονός πως είναι πανταχού παρόντα: στην κορυφή, αλλά και στη βάση της ιεραρχίας, στο κέντρο της εξουσίας, αλλά και σε κάθε περιφερειακό της σημείο, ακόμα και το πιο απόμακρο ή απρόβλεπτο. Ο έλεγχος τον οποίο ασκεί ο Πάσχος στην εποχή μας έχει πιθανόν ως πρόγονό του την ποιητική και την πολιτική ηθική της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Και μια ηθική σαν κι αυτήν, μια ηθική η οποία δεν έχει καμία σχέση με την ηθικολογία και τον ηθικισμό, βυθίζοντας τις ρίζες της μέσα στις φρικαλέες αποστροφές της ποιητικής της γλώσσας (όπου ζώα, άνθρωποι και χρώματα καταλήγουν σε έναν απέραντο εφιάλτη), δεν γίνεται παρά να διαθέτει και έναν τρόπο αποσυμπίεσης και εξισορρόπησης, όπως η παραμυθητική έξοδος του καταληκτήριου κειμένου του βιβλίου, όπου όλα μπορούν να ξεκινήσουν από την αρχή (βλ. και πάλι το επίμετρο του Καραβίδα). Μια δυστοπία με αισιόδοξη προοπτική ή ένα αισιόδοξο πνεύμα που τολμά να αναμετρηθεί με τη μαυρίλα της σκοτεινής πλευράς του; Εννοείται πως απάντηση δεν υπάρχει. Η ποίηση δεν δίνει ποτέ καμία λύση, θέτει μόνο ερωτήματα – μένει η εγγυημένη απόλαυση του συγκινησιακού της αποτελέσματος.
info: Γιάννης Πάσχος, Φοβού τα βρέφη, Περισπωμένη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου