Με τον Μάρκο Μέσκο(1935-2019)γνωριστήκαμε το 1985, όταν η εταιρία (ΑΣΕ Α.Ε.) στην οποία εργαζόμουν ως Γενικός Διευθυντής πήρε τον διαγωνισμό του Δήμου Θεσσαλονίκης για την εκτύπωση του επετειακού τόμου με την συμπλήρωση 2.300 χρόνων από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης.
Ο Μάρκος Μέσκος ήταν στην τριάδα των ανθρώπων που ήταν υπεύθυνοι για την έκδοση του τόμου. Ο Απόστολος Παπαγιαννόπουλος είχε τη γενική επιμέλεια, ο ζωγράφος / χαράκτης Παναγιώτης Γράβαλος είχε την καλλιτεχνική Επιμέλεια και ο Μάρκος Μέσκος
την σελιδοποίηση του τόμου. Οι τρεις τους ήρθαν να δουν τις εγκαταστάσεις της εταιρίας, να συζητήσουν με τους υπευθύνους της παραγωγής τις λεπτομέρειες της δουλειάς, η οποία εκείνη την εποχή ήταν αρκετά πιο πολύπλοκη από ότι σήμερα και τελικά να καταλήξουν στο γραφείο μου για να πιούμε τον καφέ της γνωριμίας. Από τους τρεις γνώριζα προσωπικά μόνο τον Απόστολο Παπαγιαννόπουλο, συνεργάτη του Εκδότη Ρέκου με τον οποίο είχαμε βρεθεί κάποιες φορές γύρω από ένα τραπέζι με ένα ποτήρι κρασί. Ο Γράβαλος και ο Μέσκος μου ήταν γνωστοί μόνο ως ονόματα από τις ιδιότητες και τις δουλειές τους.Η συζήτηση ξεκίνησε σχεδόν τυπικά αλλά γρήγορα μετατράπηκε σε φιλική συζήτηση, αφού η παρουσία του Απόστολου δημιουργούσε εύνοϊκό κλίμα για την πρώτη μου επαφή με τους άλλους δύο. Ήταν εντυπωσιασμένοι με τον εξοπλισμό της εταιρίας μας η οποία διέθετε εκείνη την εποχή μια από τις πιο καινούριες τετράχρωμες μηχανές offset της Roland. Οι διευθυντές των τμημάτων της παραγωγής ήταν πειστικοί στις συζητήσεις που έγιναν, ότι θα υπήρχε ένα άριστο αποτέλεσμα κι έτσι όλοι αισιόδοξοι και χαρούμενοι ολοκληρώσαμε την συνάντησή μας.
Ήταν εποχή που έψαχνα να βρω Διευθυντή για τη Διεύθυνση των εκδόσεών μας. Η τότε στελέχωση φαινόταν αδύναμη να παρακολουθήσει τους γρήγορους ρυθμούς με τους οποίους αναπτυσσόταν η δουλειά μας σ’ αυτόν τον τομέα. Όταν, λοιπόν, ήρθε η τριάδα στο γραφείο μου αυτός που μ’ εντυπωσίασε μόλις τον αντίκρισα ήταν ο Μέσκος, για τον οποίο είχα ακουστά μόνο από συζητήσεις φίλων ποιητών. Μέσα μου είπα: Να ένας Ανθρώπινος Πύργος. Ψηλός, δυνατός, κάπως άτσαλος, με μουστακάκι σχεδόν ζωγραφισμένο στο χείλος του, που μου μήνυσε ότι ο τύπος δεν είναι εύκολος, κι ένα χέρι που με διαβεβαίωσε μονομιάς ότι είναι ειλικρινής και ζεστός άνθρωπος.
Την ώρα που οι συζητήσεις μας για την εξέλιξη της εκτύπωσης του τόμου Θεσσαλονίκη 2300 Χρόνια ήταν σε εξέλιξη, τα μάτια, τ’ αυτιά αλλά και η προσοχή μου ήταν στραμμένη απολύτως σε όσα έλεγε ο Μέσκος, στον τρόπο που ανταποκρινόταν λεκτικά αλλά και εκφραστικά, με όλο του το σώμα, σε όσα λέγονταν σοβαρά, αλλά και χαλαρά. Στη διάρκεια της συζήτησης βρήκα τον τρόπο να τον ρωτήσω με τι απασχολείται τώρα και μου είπε ότι ήταν επαγγελματίας γραφίστας και εντελώς περιληπτικά μίλησε για την προϊστορία του από συνεργασίες με διαφημιστικά γραφεία κυρίως στην Αθήνα. Η απάντηση μπορώ να πω ότι ήταν αυτή που μου άφησε το περιθώριο να σκεφτώ το ενδεχόμενο ο Μέσκος να είναι η πιθανή λύση για τη θέση του Διευθυντή του εκδοτικού μας τμήματος.
Προφασιζόμενος, λοιπόν, θέματα σχετικά με την έκδοση του τόμου του Δήμου είχα την ευκαιρία να ζητήσω κάποιες συναντήσεις μαζί του και ξανά και ξανά μελετούσα τις αντιδράσεις του, τον τρόπο που σκεφτόταν, αντιδρούσε και λειτουργούσε. Το μεγάλο πρόβλημα που μ’ απασχολούσε στο εκδοτικό μας τμήμα ήθελα να το λύσω αποτελεσματικά αυτή τη φορά, χωρίς άλλες απογοητεύσεις. Στόχος μου ήταν να κάνω μια επιλογή που θα ήταν ασφαλής, όσο αυτό είναι δυνατόν. Ο άνθρωπος που θα αναλάμβανε τη Διεύθυνση των εκδόσεων θα είχε μια πολυσύνθετη δουλειά μπροστά του κι αυτός ήταν ο λόγος που δεν μπορούσα να πάρω μια γρήγορη απόφαση.
Υπήρχε ένα εκδοτικό πρόγραμμα που έτρεχε, αλλά αυτό χρειαζόταν συνεχή παρακολούθηση και ανανέωση. Τη λήψη της τελικής απόφασης για όσες εκδόσεις είχαν την αρχική έγκριση των αξιολογητών, τις επαφές για τη θετική, αλλά και την αρνητική απάντηση σε συγγραφείς που μας είχαν στείλει βιβλία προς έκδοση, τη συνεργασία με τις διευθύνσεις marketing, και έρευνας και ανάπτυξης, καθώς και με τη διεύθυνση παραγωγής. Όλα αυτά περίμεναν κάποιον που θα είχε τη δυνατότητα και τη θέληση ν’ ασχοληθεί μαζί τους. Ήταν πραγματικά μια σημαντική και γεμάτη αξιολογικές κρίσεις και αποφάσεις δουλειά από την οποία εξαρτιόταν ένα σημαντικό ποσοστό στη συμβολή του ετήσιου τζίρου της εταιρίας μας, που τότε φιλοδοξούσαμε να φτάσει το 1 δις δραχμές. Ο Μέσκος όμως ήταν κοχύλι, δύσκολος συνομιλητής που δεν αφήνονταν να χαλαρώσει στιγμή, περίκλειστη προσωπικότητα, μετρημένος στα λόγια, δεν σου έδινε εύκολα την δυνατότητα να δημιουργήσεις καθαρή άποψη για την προσωπικότητά του.
Όταν μετά την τρίτη μας συνάντηση γύρισα στο σπίτι μου πιο αναποφάσιστος από ποτέ, για το εάν έπρεπε να του κάνω πρόταση συνεργασίας ή να ξεχάσω την περίπτωση κι έβαλα τα συν και τα πλην στη ζυγαριά, κάποια στιγμή το μυαλό μου φωτίστηκε και κατανόησα ότι η αδυναμία μου να προσπελάσω με ευκολία τον ερμητικά κλειστό κόσμο του, που θεωρούσα ότι ήταν σημαντικό πρόβλημα, στην πραγματικότητα ήταν ένα σημαντικό πλεονέκτημα για τη θέση που τον προόριζα. Πρόσθεσα και την διαίσθησή μου που με ώθησε να συναντηθώ σε τρεις φαινομενικά άγονες συζητήσεις μαζί του και πήρα την απόφαση. Την άλλη μέρα το πρωί του τηλεφώνησα, αν μπορεί να περάσει από το γραφείο είχα να του κάνω μια ενδιαφέρουσα πρόταση.
Φάνηκε να αιφνιδιάζεται απολύτως από την πρόταση που του έκανα. Κι ήταν απροετοίμαστος και ίσως απρόθυμος για να αναλάβει εργασιακές υποχρεώσεις του μεγέθους που του περιέγραφα. Όταν του εξήγησα το μέγεθος της δουλειάς και αναλυτικά τις συνεργασίες στις οποίες θα έπρεπε να εμπλέκεται και τελικά να διεκπεραιώνει φάνηκε ανέτοιμος να αποδεχτεί το φορτίο. Ίσως και να φοβήθηκε προς στιγμή το μέγεθος της δουλειάς και την ευθύνη. Κάποια στιγμή, μάλλον ως προσπάθεια να απεμπλακεί, ψέλλισε το απίστευτο για τη δική μου λογική εκείνης της εποχής.
“ Όμως εγώ δε μπορώ να δουλεύω και την Παρασκευή “.
Τον ρώτησα γιατί; Μου απάντησε με αθωότητα: “Θέλω να πηγαίνω στο χωριό μου” .
“Αυτό να το ξεχάσεις ” του απάντησα με κάποιου είδους κακία. “Φοβάμαι ότι θα χρειαστεί να έρχεσαι στην δουλειά και τα Σάββατα, όπως κάνουμε όλοι οι διευθυντές της εταιρίας μας χρόνια τώρα”. Του έδωσα την περιγραφή θέσης στο χέρι, με την οικονομική προσφορά. “Περιμένω την απάντησή σου μέχρι την Παρασκευή” του είπα και σηκώθηκα να τον χαιρετήσω. Ήταν Τετάρτη. Μέσα μου δεν μπορούσα να χωνέψω, ότι κάποιος θα ήθελε να μην δουλεύει την Παρασκευή! Άκου δε μπορεί να δουλεύει την Παρασκευή επαναλάμβανα στον εαυτό μου!
Δεν αναρωτήθηκα ποτέ ποιο ήταν το κίνητρο που τελικά οδήγησε τον Μάρκο στην αποδοχή της πρότασης να εμπλακεί στην εξαιρετικά απαιτητική θέση του Διευθυντή εκδόσεων της εταιρίας μας. Τα χρήματα μπορεί ήταν μια πρώτη εξήγηση και το γεγονός ότι ήταν σχετικά νέος, και η εταιρία με το καλό της όνομα του προσέφερε κάποια ασφάλεια για το μέλλον, άλλωστε έτρεχε με υψηλούς ρυθμούς σχεδόν το σύνολο των δραστηριοτήτων της. Η διευθυντική θέση, ο τίτλος, μπορεί να αποτελούσε κάτι σημαντικό και ουσιαστικό για άλλους, αλλά για τον Μέσκο μου φαίνεται δύσκολο να ήταν το κλειδί που ξεκλείδωσε την αποδοχή. Ο ίδιος ποτέ δεν ονόμασε τον εαυτό του –απ’ όσο ξέρω– Διευθυντή Εκδόσεων, αλλά προτιμούσε τον τίτλο του Υπεύθυνου των Εκδόσεων, λέξη που προφανώς περιλαμβάνει την ευθύνη, αλλά όχι έπαρση, ούτε καημό για τίτλο. Μ’ αυτά και με άλλα ο Μέσκος έγινε δικός μας, έγινε «ο Μάρκος μας», κι αυτό ήταν το ζητούμενο.
Δεν χρειάστηκε ιδιαίτερο χρόνο προσαρμογής ο Μάρκος στη δουλειά μας. Ήταν όλα πράγματα γνωστά σ’ αυτόν, απλώς χρειάστηκε να προσαρμοστεί στο κλίμα, πράγμα που έκανε με άνεση κι έτσι έδεσε γρήγορα με τους υπόλοιπους της ομάδας μας κι έγινε στενός συνεργάτης όλων μας. Η εταιρία μας είχε μια σημαντική παρουσία στις εκδόσεις παιδικών βιβλίων χάρη στις εκδόσεις μορφωτικών βιβλίων από το εξωτερικό, με τις οποίες είχαμε ξεκινήσει στην αρχή, αλλά και χάρη στους σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς βιβλία των οποίων εκδίδαμε κατά προτεραιότητα. Εξαιρετική ακόμη επιτυχία, με πωλήσεις εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, είχε η έκδοση των κόμικς της σειράς των κωμωδιών Αριστοφάνη, η οποία είχε απορριφθεί από άλλους εκδοτικούς οίκους.
Ο Μάρκος ήταν σωστός κι ακριβοδίκαιος στις κρίσεις του, άλλωστε είχε τη βοήθεια των συνεργατών μας που πρώτοι διάβαζαν, κάθε πρόταση που μας ερχόταν. Ζητούσε κυρίως το περιεχόμενο κάθε βιβλίου να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στο παιδί-αναγνώστη, ένα θετικό συναίσθημα, μια αδιόρατη κατεύθυνση που θα το βοηθούσε στη ζωή του. Με τους συγγραφείς ήταν πάντοτε ευγενής ακόμη κι όταν κάποιοι από αυτούς πολλές φορές γινόταν επίμονοι ζητώντας την έκδση του βιβλίου τους, που ήταν έξω από τον κύκλο ενδιαφερόντων μας. Δημιούργησε ένα κύκλο συνεργατών συγγραφέων που βοήθησε αποτελεσματικά τη δουλειά μας κι έφερε καινούριες ιδέες στην ομάδα των εκδόσεων απο τις συζητήσεις μαζί τους. Έγινε ένα νέο ξεκίνημα πιο νεωτερικό, πιο δυνατό και αποτελεσματικό.
Στις καθιερωμένες συναντήσεις της ομάδας των εκδόσεων ό Μάρκος ήταν πάντοτε λιγάκι πιο μπροστά από όλους τους υπόλοιπους γιατί ήταν πάντοτε έτοιμος στα θέματα, μεθοδικός, με σκέψεις και παρατηρήσεις γραμμένες στο χαρτί. Τον ενοχλούσε, βέβαια, όταν κάποιος στη συνάντηση έβλεπε προβατάκια να βόσκουν στον ουρανό, αλλά είχε την υπομονή και την ανοχή του μεγαλύτερου, σχεδόν όλοι είμασταν νεότεροί του, κάποιοι μάλιστα αρκετά πιο νέοι απ’ αυτόν. Ο Μάρκος λειτουργούσε πάντοτε με τρόπο που δεν χρειαζόταν να παρέμβει κάποιος άλλος για να ολοκληρωθεί η δουλειά του, όλα ήταν υπό τον απόλυτο δικό του έλεγχο.
Δουλέψαμε μαζί πέντε ολόκληρα χρόνια, γεμάτα δημιουργικό πάθος και αγάπη για τη δουλειά μας. Ο Μάρκος ήταν πραγματικά ένας ανθρώπινος πύργος, γιατί είχε την ικανότητα να βλέπει μακριά, γιατί είχε όραμα για τη δουλειά του και γιατί ήθελε και ήταν αποτελεσματικός σ΄αυτό που είχε αναλάβει. Εννοείται ότι πολλά από τα “ Σάββατα του χωριού “ τα αφιέρωνε πια στην παρέα μας, την παρέα των στελεχών της εταιρίας, που με ηρεμία και σε χαλαρό κλίμα λύναμε προβλήματα συγκρούσεων ανάμεσά μας, συζητούσαμε ξανά και ξανά θέματα που μας είχαν χωρίσει την ώρα της δουλειάς και ξεκινούσαμε τις περισσότερες φορές με καινούρια όρεξη από την αρχή. Συχνά επιβεβαιώνοντας το νέο μας ξεκίνημα μ’ ένα ποτήρι κρασί.
Σε προσωπικό επίπεδο απέκτησα στην αρχή έναν δημιουργικό και στιβαρό συνεργάτη, ο οποίος με ελάφρυνε από ένα μέρος της δουλειάς που προηγουμένως έπρεπε να κάνω και όπως απέδειξε ο χρόνος έναν στενό φίλο με τον οποίο μοιράστηκα πολλά, ένα σημαντικό μέρος της ζωής μου. Τριάντα πέντε χρόνια δεν τα λες και λίγα, χωρίς ποτέ μια πίκρα, χωρίς ποτέ ένα στενόχωρο λόγο. Πάντα με κατανόηση και μπορώ να πω άφοβα με αγάπη.
Με τον Μάρκο πια είχαμε εδραιώσει μια στενή φιλική σχέση και βρισκόμασταν συχνά και τα λέγαμε. Ώσπου μία ακόμη θαυμάσια ευκαιρία συνεργασίας παρουσιάστηκε το 1997, χρονιά που η Θεσσαλονίκη αναγορεύτηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Ανάμεσα στις πολλές σημαντικές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν για τον εορτασμό της πόλης, κορυφαίο γεγονός υπήρξε η Έκθεση «Θησαυροί του Αγίου Όρους». Στην έκθεση αυτή, ήμουν ο Διευθυντής της και ο Μάρκος Μέσκος είχε την Καλλιτεχνική Επιμέλεια του ομώνυμου Τόμου, που ήταν μια μεγαλόπνοη δουλειά από πραγματικούς θησαυρούς των μοναστηριών του Αγίου Όρους.
Ήταν, βέβαια, μια εξαιρετικά επίπονη και πιεστική δουλειά τόσο η έκθεση, όσο και η έκδοση, διότι αναλάβαμε την ολοκλήρωση μιας τεράστιας προσπάθειας μόνον επτά μήνες πριν την ημερομηνία έναρξης και ενώ λυσσομανούσε ο πόλεμος από διάφορα αντικρουόμενα συμφέροντα. Κάποιοι στοιχημάτιζαν ότι ούτε τόμος, ούτε έκθεση θα γίνονταν και απειλούσαν ακόμη και με δικαστήρια. Ειδικά το θέμα της έκδοσης του τόμου ήταν εξαιρετικά προβληματικό, γιατί ενώ εκτυπωνόταν ο τόμος, αρκετοί συγγραφείς έγραφαν ακόμη τα λήμματα που είχαν αναλάβει! Τελικά, ο Μάρκος έκανε το θαύμα και όλα πήγαν καλά, παρόλες τις πολλές απρόβλεπτες και μεγάλες δυσκολίες, καθώς την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης είχαμε 200 αντίτυπα για να μοιράσουμε στους επίσημους προσκεκλημένους. Το ίδιο βράδυ η ομάδα των συνεργατών μας γιόρτασε το κατόρθωμά της τσουγκρίζοντας ποτήρια με κρασί σε ένα παραλιακό εστιατόριο. Ο Ανθρώπινος Πύργος ήταν πραγματικά συγκινημένος, αλλά και ο πιο γελαστός απ’ όλους μας.
Παγκράτι 3.10.2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου