Τζέημς Τζόυς, «Επικίνδυνη γραφή / Σκέψεις για τη ζωή, την τέχνη, τη λογοτεχνία» (Μτφρ.: Άννα Παπασταύρου), εκδ. Πατάκη, 2020

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

`

Αισθητό και νοητό υλικό
Η τέχνη είναι ο συνδυασμός από τον άνθρωπο
του αισθητού και του νοητού υλικού με στόχο
ένα αισθητικό αποτέλεσμα.
Δοκίμια

`

*

Ό,τι απομένει από την αλήθεια για τη ζωή
Η μέθη σε οποιαδήποτε μορφή, το να είσαι
πάντα μεθυσμένος, όπως λέει ο Ρεμπώ, μεθυ-
σμένος από ζωή […] είναι η συναισθηματική
πλευρά [της τέχνης], υπάρχει όμως και η
πνευματική προοπτική που ανατέμνει την
ύπαρξη, και αυτό είναι που με ενδιαφέρει πε-
ρισσότερο αυτή τη στιγμή – να φτάσω ως το
βάθος, σε αυτό που απομένει από την αλήθεια
για τη ζωή, αντί να φουσκώνω την ίδια τη ζωή
με ρομαντισμό, στάση που θεμελιωδώς απο-                                                                                                                                     δεικνύεται λανθασμένη. Στον Οδυσσέα προ-
σπάθησα να πλάσω τη λογοτεχνία ξεκινώντας
από τη δική μου εμπειρία και όχι από μια δε-
δομένη ιδέα ή από μια προσωρινή συγκίνηση.

Conversations with James Joyce
του Άρθουρ Πάουερ

`

*

Ο μπαμπούλας του ρεαλισμού
Η τέχνη διαβρώνεται από αυτή τη λανθασμένη εμμονή στις θρησκευτικές, ηθικές,

εξιδανικευμένες και προσανατολισμένες στην ομορφιά τάσεις της.

Ένας μόνο Ρέμπραντ αξίζει πιο πολύ από μια ολόκληρη γκαλερί γεμάτη με

Βαν Ντάικ. Και είναι αυτό ακριβώς το δόγμα

του ιδεαλισμού στην τέχνη που, σε ξεχωριστές

περιστάσεις, αλλοίωσε γενναία εγχειρήματα

και επίσης ενθάρρυνε το παιδιάστικο ένστικτο

να κρύβεται κανείς κάτω από τα σκεπάσματα

και μόνο που ακούει να αναφέρεται ο μπαμπούλας του ρεαλισμού.
Δοκίμια

`

*

Μια στιγμή συγκίνησης
Πράγματι, η λυρική φόρμα είναι η πιο απλή
λεκτική διατύπωση μιας στιγμής συγκίνησης,
μια ρυθμική κραυγή παρόμοια με εκείνη η οποία
επί αιώνες παρακινούσε τον άνθρωπο που τρα-
βούσε κουπί στη βάρκα ή που έσερνε λιθάρια
σε μια πλαγιά. Όποιος εκβάλλει αυτή την
κραυγή έχει περισσότερο συναίσθηση της στιγ-
μής της συγκίνησης παρά του ίδιου του εαυτού
του ενώ την αισθάνεται. Η πιο απλή επική
φόρμα φαίνεται να αναδύεται από τη λυρική
λογοτεχνία όταν ο καλλιτέχνης μακρηγορεί και
τρώγεται με τον εαυτό του σαν να είναι το επί-
κεντρο ενός επικού γεγονότος, και αυτή η φόρ-
μα εξελίσσεται ώσπου το κέντρο της συναι-
σθηματικής βαρύτητας να απέχει ίσα από τον
ίδιο τον καλλιτέχνη και τους άλλους.
Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία

`

Ομορφιά και αλήθεια
Η ομορφιά είναι ο Swerga* του εστέτ· όμως η
αλήθεια έχει ένα πιο επαληθεύσιμο και πραγματικό βασίλειο.

Η τέχνη είναι αληθινή απέναντι στον εαυτό της όταν δοκιμάζεται με την
αλήθεια. Αν στη γη επρόκειτο να συμβεί κάτι
τόσο αναπάντεχο όσο μια οικουμενική αναμόρφωση,

η αλήθεια θα ήταν το κατώφλι του οίκου της ομορφιάς.**
Δοκίμια

`

*

Μια ευρύχωρη επικράτεια
Το τέλειο ταίριασμα των δύο καλλιτεχνικών
ιδιοτήτων [της επιλεκτικής και της αναπαραγωγικής] ο Στήβεν το ονόμαζε ποίηση και
φανταζόταν ότι η επικράτεια της τέχνης είχε
σχήμα κωνικό. Ο όρος «λογοτεχνία» τώρα
του φαινόταν όρος άξιος περιφρόνησης και τον
χρησιμοποιούσε για να περιγράψει την ευρεία
ενδιάμεση περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα
στην κορυφή και τη βάση του κώνου, ανάμεσα
στην ποίηση και το χάος της γραφής που κανείς δε θα τη θυμάται. Η αξία του συνίσταται
στο ότι περιγράφει τα εξωτερικά· το βασίλειο
των αρχόντων του ήταν το βασίλειο των ηθών
και των εθίμων της κοινωνίας – μια ευρύχωρη επικράτεια.
Στήβεν ο ήρωας

`

`

***********************************************************************************

Οφείλουμε ακόμα να μάθουμε πώς να είμαστε σύγχρονοι του Τζόυς».

Με αυτή τη φράση ξεκινάει ο Ρίτσαρντ Έλλμαν τη βιογραφία του Τζέημς Τζόυς (1882-1941), δεκαοχτώ χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα του Οδυσσέα και της Αγρύπνιας των Φίννεγκαν.

Στην Επικίνδυνη γραφή ο Φεντερίκο Σαμπατίνι, καθηγητής σύγχρονης λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, συγκεντρώνει αποσπάσματα από τα μυθιστορήματα, τα δοκίμια, τις επιστολές και αυτοβιογραφικά κείμενα του Τζόυς, ξεδιπλώνοντας το πανόραμα της σκέψης του.

Ο συγγραφέας γράφει «επικινδύνως» όταν εξερευνά τους πιο κρυφούς μαιάνδρους της ζωής, μας λέει ο Τζόυς – ο αναγνώστης του Τζόυς πρέπει να είναι έτοιμος να «διαβάσει επικινδύνως», να αντιμετωπίσει μια πορεία που, ακόμα και όταν φαίνεται εύκολη και ακίνδυνη, κρύβει στην πραγματικότητα μια διαρκή πρόκληση.

Το έργο του Τζόυς, υποδειγματικό και σήμερα, βυθίζει τις ρίζες του στο βάθος της ανθρώπινης εμπειρίας και την ίδια στιγμή την αποχωρίζεται, υπηρετώντας την πρόθεση όχι να απεικονίσει ή να περιγράψει, αλλά να «αναδημιουργήσει ζωή από τη ζωή».

«Το σημαντικό δεν είναι αυτό που γράφουμε αλλά πώς γράφουμε και, κατά τη γνώμη μου, ο σύγχρονος συγγραφέας πρέπει να είναι

πρώτα απ’ όλα διατεθειμένος να ριχτεί στην περιπέτεια διατρέχοντας οποιονδήποτε κίνδυνο».

http://www.poiein.gr/2020/06/12/%CF%84%CE%B6%CE%AD%CE%B7%CE%BC%CF%82-%CF%84%CE%B6%CF%8C%CF%85%CF%82-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B4%CF%85%CE%BD%CE%B7-%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE-%CF%83%CE%BA%CE%AD%CF%88%CE%B5/?fbclid=IwAR2ASRU7hI_zifpB1ikpxFHQ604hHJhHUGGecFjME-DK9qesDUr9R72w4kg