Η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου μιλάει στη συντάκτρια του περιοδικού για την ποίηση σε δύσκολους καιρούς, την έμπνευση, τη σχέση δημιουργίας ζωής, τα υλικά της ποίησης, τη μουσικότητα, τον έρωτα. Στη Θεία Κωμωδία αναφέρεται πως ‘Δεν υπάρχει μεγαλύτερη λύπη, από το να θυμάται κανείς τα ευτυχισμένα χρόνια τον καιρό της δυστυχίας.’ Και όμως οι περισσότεροι από εμάς όσο διαρκούσε η καραντίνα ξαραχνιάσαμε παλαιά άλμπουμ. Τελικά πού φωλιάζει η παρηγοριά; Δεν υπάρχει μία καταφυγή. Ανάλογα με τον χαρακτήρα, τις υπαρξιακές δομές, ο κάθε άνθρωπος καταφεύγει εκεί που θα βρει απαντοχή. Εγώ δεν βρίσκω καμιά παρηγοριά όπως λέτε στην νοσταλγία. Το άλγος που έχει η λέξη είναι πολύ περισσότερο κυρίαρχο από όποια τρυφερότητα της μνήμης. Η δική μου απαντοχή
είναι η σημερινή και μελλοντική δουλειά. Η δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Αυτή την εποχή της αυτο-απομόνωσης και του φόβου θα μπορούσε η ποίηση να υποκαταστήσει την ανθρώπινη επαφή; Η ποίηση, κατά την γνώμη, δεν υποκαθιστά την ανθρώπινη επαφή. Είναι επικοινωνία, είναι δίαυλος ψυχικής σύνδεσης, ναι. Δημιουργεί πνευματική συνάφεια μεταξύ αναγνώστη και ποιητή ή και ανάμεσα σε αναγνώστες και θιασώτες του ίδιου έργου. Μπορεί κανείς να «κοιτάζεται» μέσα σ’ ένα έργο και να βρίσκει τον εσώτατο εαυτό του ή να κατανοεί καλύτερα τον άλλο. Η ποίηση ξέρει να δείχνει έναν δρόμο, να ανασυνθέτει από μικρά στοιχεία την μεγάλη εικόνα της ζωής, να εντείνει την ίδια την επιθυμία για ζωή. Προτρέπει, προκαλεί, δεν υποκαθιστά. Εάν έχει έναν σημαντικό ρόλο η ποίηση είναι ότι στις μοναδικές της στιγμές μπορεί να προηγείται της ζωής, να αποκαλύπτει το κρυμμένο, να αναδεικνύει το ταπεινό ,να δρα στην συνείδηση ανθρώπων. Η ανθρώπινη επαφή ωστόσο είναι ανάγκη ζωής και ανάγκη τέχνης. Όσον αφορά την ίδια την ποίηση υπάρχουν υποκατάστατα της στην καθημερινότητα; Η λέξη υποκατάστατο από μόνη της δηλώνει περίτρανα την έλλειψη του νοήματος που ζητά να καλύψει. Δεν αγαπώ τα υποκατάστατα γι’ αυτό ίσως δεν πιστεύω πως η τέχνη, ο έρωτας, ο στοχασμός, η ανθρωπιά μπορούν να έχουν υποκατάστατα. Η ποιητική λειτουργία βέβαια δεν βρίσκεται μόνο στην ποίηση των λέξεων, των χρωμάτων ή των ήχων. Βρίσκεται συχνά στα αισθήματα, κάποτε στην διαχείριση της ζωής, στην σχέση μας με τον φυσικό κόσμο, στην επιστημονική σκέψη…Αυτό όμως δεν αποτελεί υποκατάστατο ποίησης. Αποτελεί δυναμική και δημιουργική ποιητική λειτουργία. Είναι η ποίηση πλέον αγαθό πολυτελείας; Μα η ποίηση, αλλά και γενικότερα η τέχνη, δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ μια ευφάνταστη διακόσμηση της ζωής, όσο και αν πολιτικές ή και πολιτικοί θέλουν συχνά να την βλέπουν έτσι. Η τέχνη είναι η ανάγκη μιας βαθύτερης ψυχικής έρευνας, είναι η ανάγκη εξωτερίκευσης του φόβου, της χαράς, της αγάπης, του αδήλωτου είναι μας και συνάμα η ανάγκη όλων των ανθρώπων –καλλιτεχνών ή μη-να προβάλλουν πάνω σ΄έναν στίχο, σε μία μουσική φράση, σε έναν θεατρικό ήρωα, σε μία κίνηση των χεριών, σε μια φωτοσκίαση τα πάθη και τους πόθους τους, την ελπίδα και την μεταφυσική τους αγωνία. Ο Rierre Reverdy έλεγε ότι «η τέχνη δεν πρέπει να συγκρίνεται με την ζωή – να την εξετάζουμε με τους ίδιους όρους-Ωστόσο ένα έργο τέχνης δεν είναι τίποτα εάν είναι μόνο μια διασκέδαση ,εάν δεν παίζει ,ακόμα και γι΄ αυτόν που το αμφισβητεί, έναν πρωτεύοντα ρόλο.» Μια φράση που αποδίδεται στο Μιχαήλ Άγγελο είναι πως ‘Είδα τον άγγελο και το σμίλεψα μέχρι που το απελευθέρωσα’ . Θα μπορούσε κάτι παρόμοιο να περιγράφει και τον τρόπο που δημιουργείται ένα ποίημα (αν και, ομολογουμένως, ο γλύπτης έχει χειροπιαστή πρώτη ύλη;). Θέλετε να μας πείτε πώς γράφετε ένα ποίημα; Θα έλεγα ότι ακούω ή βλέπω μια λέξη που με προκαλεί. Συχνά δεν υπάρχει άγγελος, αλλά η λέξη θέλει να βγάλει φτερά. Τι θέλω να πω; Ο κάθε ποιητής, ο κάθε συγγραφέας δουλεύει διαφορετικά, άλλοι ξεκινούν από την ιδέα, από το θέμα, από το τι και άλλοι από το πώς. Γιατί, ενίοτε, το πώς μπορεί να σε οδηγήσει στην ιδέα του, μπορεί να εκμαιεύσει ολόκληρο το κλεισμένο μέσα σου θέμα. Και πάλι, ο τρόπος γραφής για μένα ποικίλει από είδος σε είδος. Αλλιώς γράφω ένα ποίημα –κυρίως με την πρωτοκαθεδρία των λέξεων- ,αλλιώς ένα λιμπρέτο- υπακούοντας στο θέμα και στον χαρακτήρα των ηρώων- ,αλλιώς ένα παραμύθι –λειτουργώντας με φαντασία κι όνειρο. Επιλέγετε τις λέξεις ή σηκώνουν μπαΐράκι; Συναντάω, γράφοντας, λέξεις που μπορούν να συνδυαστούν ή καλύτερα που θέλω να τις συνδυάσω με έναν τρόπο, έτσι ώστε να γίνουν πρόταση, που θα πει να λειτουργήσουν δυναμικά μέσα σ΄ ένα ψυχικό και γνωστικό περιβάλλον. Το υπερρεαλιστικό μπαϊράκι, όπως το λέτε, δεν είναι παρά ένα «σχέδιο» ανταρσίας, που όμως ο συγγραφέας το φτιάχνει και το ελέγχει, ακόμη και όταν φαίνεται το αντίθετο. Θέλετε να μας μιλήσετε λίγο για τη μουσικότητα και την οικονομία σε ένα ποίημα; Το ποίημα από την φύση του αποζητά τη μουσική , τη μουσική των φθόγγων, τη μουσική των φράσεων. Η γλώσσα, ανάλογα με τον τρόπο χρήσης της, μπορεί να αναδείξει την μουσική των λεκτικών συμπλέξεων, των φραστικών μονάδων. Με ενδιαφέρει σ’ ένα κείμενο να «ακούγεται» η μουσική της γλώσσας, ο ρυθμός, η μελωδία των συλλαβών, ακόμη και οι παύσεις της σιωπής. Η οικονομία έχει να κάνει με την δομή ενός ποιήματος, με την ανάπτυξή του, με την χρήση και διάρθρωση των ίδιων των δομικών του στοιχείων, που είναι οι λέξεις και οι ιδέες που αυτές εκπροσωπούν . Σε συνέντευξη σας για την πρόσφατη συλλογή σας ‘Το Ψηφιδωτό της Νύχτας’ αναφέρεστε στη νύχτα ως κάθε δυσδιάκριτη κατάσταση/ φόβο και όμως αμέτρητες φορές η λέξη ‘παιδιά’ ή άλλες λέξεις που αναφέρονται στην παιδικότητα τρυπώνουν στους στίχους σας. Έχουν τα παιδιά το αντίδοτο στο έρεβος; …. Καθώς έχετε ασχοληθεί εκτενώς και με το παιδικό βιβλίο, να επιμείνω λίγο στα παιδιά; Πιστεύετε πως διαθέτουν μια ποιητικότερη θεώρηση της ζωής που ‘γιατρεύεται’ καθώς μεγαλώνουν και αν ναι, πώς θα μπορούσε να συντηρηθεί; Σχετικά με το έρεβος για το οποίο ρωτάτε και εάν τα παιδιά αποτελούν αντίδοτό του. Δεν το βλέπω έτσι. Τα παιδιά βέβαια είναι η αρχή του κόσμου, η απέραντη δυνατότητα, η αθώα και καίρια σκέψη. Υπάρχει ωστόσο μέσα στην παιδική ζωή αρκετός φόβος. Ο φόβος αίφνης για το σκοτάδι, ο αρχέγονος αυτός φόβος ξεκινά απ΄ την παιδική ηλικία, για να πάρει μεγαλώνοντας πολλές, πέραν του μαύρου «αποχρώσεις» κι αιτίες. Ωστόσο στο Ψηφιδωτό, μια και το αναφέρατε, χρησιμοποιώ την έννοια νύχτα με πολλές σημασίες: είναι ο φόβος , το άδικο, η απουσία, αλλά είναι και ο έρωτας, η επιθυμία, η ελπίδα της αυγής. Ως προς την ποιητική όραση, τα παιδιά, ναι, διαθέτουν ελεύθερη φαντασία, ακατάβλητη δημιουργικότητα, γρήγορη και συχνά ανατρεπτική σκέψη. Η οικογένεια ,το σχολείο ,η κοινωνία – από ανάγκη ίσως – συστηματικά επιδιώκουν την εκλογίκευση, και αυτή επιφέρει συχνά την άμβλυνση της φαντασίας, τον περιορισμό της ελευθερίας, τον περιορισμό της ποιητικής λειτουργίας εντέλει. Δεν έχω ακούσει τη λέξη ‘μούσα’ για τον σύντροφο κάποιας δημιουργού. Πιστεύετε πως υπάρχει ακόμη στις μέρες μας τάση ετεροπροσδιορισμού των γυναικών από το κατεστημένο τουλάχιστον στα πρώτα τους βήματα; Αντιστρατεύομαι απολύτως την έννοια μούσα. Αποτελεί κατάλοιπο μιας ρομαντικής αντίληψης για την τέχνη, χωρίς να έχει κανένα πραγματικό αντίκρισμα. Οι εμπνεύσεις μας είναι λέξεις ,καταστάσεις, έρωτες ,πάθη, γεγονότα….αλλά όχι μούσες….Οι συναισθηματικές μας σχέσεις μπορούν να κινητοποιούν την δημιουργικότητά μας με έναν βαθύ και ουσιαστικό τρόπο ,να αποτελούν ακόμη και αφετηρία κάποιων έργων, αλλά αυτό δεν μπορεί επ΄ ουδενί να υπακούσει στην περιοριστική έννοια της μούσας. Ετεροπροσδιορισμός, ναι υπάρχει έτσι κι αλλιώς, όχι μόνον των γυναικών. Υπακούει συχνά στην ασυνειδητοποίητη ίσως επιθυμία των ανθρώπων να κατατάξουν γρήγορα, εύκολα και αβασάνιστα κάποιον που δεν γνωρίζουν και που δεν θέλουν να μπουν στον κόπο να τον μάθουν. Ο ετεροπροσδιορισμός βέβαια, έτσι κι αλλιώς, αδικεί και τούς δύο- και αυτόν που προσδιορίζεται έτσι, αλλά και όποιον το κάνει, αυτός ο δεύτερος μάλιστα έχω την εντύπωση πως σε μάκρος χρόνου, μένει συχνά πολύ εκτεθειμένος . Θα θέλατε να μας δώσετε ελπίδα με ένα στίχο; Θα σας πω ένα μικρό ποίημα από την συλλογή μου το «Ψηφιδωτό της Νύχτας»
-ΕΡΩΤΑΣ
Ακόμα και στην πιο μοναχική νύχτα Του Αυγούστου Οι λέξεις που σου στέλνω Και μου τις επιστρέφεις μελωδία: Έρωτας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ σας ευχαριστώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου