Κωνσταντίνα Κορρυβάντη
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
ΜΠΕΪ ΝΤΑΟ. Το ρόδο του χρόνου. Μετάφραση: Αναστάσης Βιστωνίτης, σελ. 208. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2021
«Οταν κυνηγάς την ποίηση, καταλήγεις να σε κυνηγά η ποίηση. Υπό αυτή την έννοια είσαι και κυνηγός και κυνηγημένος, όμως η ποίηση είναι η απόσταση, όπως και η ελευθερία». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον σύγχρονό μας Κινέζο ποιητή Μπέι Ντάο (Πεκίνο, 1949) και αποτελούν μέρος του σημειώματος που προλογίζει μία επιλογή των ποιημάτων του στα ελληνικά σε ανάγλυφη μετάφραση του Αναστάση Βιστωνίτη, υπό τον τίτλο «Το ρόδο του χρόνου».
Η ποίηση του Ντάο, που συστήνεται πρώτη φορά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό καλύπτοντας μια συγγραφική πορεία σαράντα χρόνων, χαρακτηρίζεται από γνήσια μουσικότητα και εκλεπτυσμένη μεταφορά, συνδυάζοντας τη σπουδαία ποιητική παράδοση της Κίνας με τη δυτική ματιά. Ο Ντάο, που έζησε αυτοεξόριστος από το 1989, μετά τα αιματηρά γεγονότα στην πλατεία Τιενανμέν, αναδείχθηκε σε κορυφαία ποιητική φωνή της πατρίδας του, αναγνωρίστηκε ως ο βασικός εκφραστής της αντικαθεστωτικής «ομιχλώδους» ή σκοτεινής ποίησης (γνωστής ως menglong shi) και το όνομά του τα τελευταία χρόνια συμπεριλαμβάνεται στους πιθανούς διεκδικητές του Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους ο Ντάο θεωρείται ο σημαντικότερος εν ζωή ποιητής της Κίνας. Ας προσπαθήσουμε, όμως, να τον πλησιάσουμε αναγνωριστικά, χωρίς να σταθούμε στις ηχηρές ταμπέλες που ίσως και να δυσκολεύουν την πρόσληψη ή, αν προτιμάτε, την επαφή με το έργο του.
Κοιτάζοντας το μεγάλο ταμπλό, στα βασικά χαρακτηριστικά της κινεζικής ποίησης οι μελετητές προσμετρούν στοιχεία από τα τρία μεγάλα ρεύματα της κινεζικής σκέψης: τον ταοϊσμό, τον κομφουκιανισμό και, τέλος, τον βουδισμό.
Αν η επιρροή του ταοϊσμού είναι ορατή στον λυρισμό της φύσης, της απομόνωσης, της ακινησίας και της έκστασης, ενώ η κομφουκιανή επίδραση βρίσκεται στην αρμονία της κοινωνικής συνοχής, στον ρόλο του πολίτη και στις υψηλές αξίες του ενάρετου ανθρώπου και αν ακόμη ο βουδισμός φανερώνεται στην ποιητική δημιουργία μέσα από την ευσπλαχνία προς όλα τα πλάσματα αυτού του κόσμου, τότε στα ποιήματα που ανθολογήθηκαν σε αυτή την έκδοση υπάρχουν μερικά πολύ αντιπροσωπευτικά παραδείγματα και των τριών αυτών ρευμάτων.
Η συνύπαρξή τους στο ιδιαίτερο ποιητικό ιδίωμα του Ντάο μοιάζει να δημιουργεί μια αλυσίδα γραφής που δένει κι ενώνει όλους τους ιστορικούς χρόνους της συλλογικής μνήμης. Ανασύροντας και διασώζοντας ταυτοχρόνως –πέρα από το δημόσιο– και το ιδιωτικό βίωμα με το σκληρά προσωπικό κέλυφος. Ακόμα και το πιο απλό δίστιχο, όπως για παράδειγμα το «έτσι ήταν πάντα/ εκείνη η φωτιά είναι το κέντρο του χειμώνα» αποδεικνύει τη διαύγεια της σκέψης, την ευαισθησία, τη λεπτότητα και την κριτική στάση μιας σπάνιας σοφίας ικανής να χαρίζει βάθος και διορατικότητα στην ποίηση του Ντάο.
Κι αν υποθέσουμε πως η διορατικότητα συνδέεται το ίδιο στενά τόσο με τη διανοητικότητα όσο και με τη φαντασία, αντιλαμβανόμαστε το πλησίασμα Ανατολής και Δύσης στη γραφή του Κινέζου ποιητή. Γραφή οπωσδήποτε συνειδητά πολιτική, σθεναρή και με αντιστάσεις. «Στέκομαι εδώ/ Στη θέση ενός άλλου που δολοφονήθηκε/ Δεν έχω άλλη επιλογή/ Κι όπου πέσω εγώ/ Θα σταθεί κάποιος άλλος/ Ανεμος αναπαύεται στους ώμους μου/ Μέσα στον άνεμο λάμπουν άστρα», γράφει ο ποιητής σ’ ένα από τα πολλά ποιήματά του που πραγματεύονται το ανελέητο ιστορικό συνεχές και το σβησμένο μοναχικό χνάρι του ανθρώπου.
Ο πολιτισμός της Κίνας δεν είναι, βέβαια, ατομοκεντρικός και πράγματι η ιδέα του εαυτού δεν είναι η κυρίαρχη. Ωστόσο, για τον ποιητή το σύνολο, δηλαδή η κοινωνία και ο μετασχηματισμός της, εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει ένα επίμονο όραμα μιας διαφορετικής μοίρας. Σε παλαιότερη συνέντευξή του ο Ντάο είχε πει: «Η ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών είναι βασικό θεμέλιο της δημοκρατίας. Και η ίδια η διαδικασία του εκδημοκρατισμού μοιάζει με αυτή της ποιητικής επανάστασης – είναι σιωπηλή, αργή. Αλλά θα έρθει».
Αυτή νομίζω είναι μία από τις ελάχιστες βεβαιότητες που αξίζει να παραμείνουν ακλόνητες. Οι εκδόσεις Καστανιώτη έχουν ανακοινώσει την έκδοση ακόμα δύο έργων του Ντάο, μιας νουβέλας κι ενός αυτοβιογραφικού αφηγήματος. Ειδικά χάρη στο memoir που αναμένεται, θα έχουμε την ευκαιρία να συνθέσουμε ως αναγνώστες μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του ποιητή αλλά και στοχαστή Μπέι Ντάο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου