Θωμάς Στεργιόπουλος «Η αντιπολεμική και κοινωνική σάτιρα του Βασίλη Μανή-Καζινιέρη», εκδόσεις Οροπέδιο, 2022
Είναι πραγματική αποκάλυψη το βιβλίο του Θωμά Στεργιόπουλου που μόλις κυκλοφόρησε για τον άγνωστο ποιητή Βασίλη Μανή. Διαβάζοντάς το καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για δημιουργό προφανέστατα άξιο να συμπεριλαμβάνεται στο πάνθεον των σπουδαίων σατιρικών ποιητών του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, ωστόσο τον σκέπασε η λήθη. Δεν είναι απλώς «μικρός Σουρής», όπως τον έλεγαν μόλις πρωτοβγήκε, είναι μάλλον σημαντικότερος, καθώς ο Σουρής δεν έφτασε ποτέ να παραβιάσει τις κόκκινες γραμμές που παραβίασε αυτός. Ο Μανής σατίρισε ευθέως βασιλική οικογένεια, Εκκλησία, πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής, ωστόσο ήταν και καταγραφέας της καθημερινότητας, με λόγο έντονα κοινωνικό. Όπως λέει ο Στεργιόπουλος, «γράφει για απεργίες αμαξηλατών, για τη φτώχεια που δέρνει τους ηθοποιούς, για την ανασφάλεια των δασκάλων που κατάντησαν περιπλανώμενοι ιουδαίοι». Και «καταφέρνει να προσγειώσει τον ποιητικό λόγο (…) στην προσωπική ζωή και τα βάσανα», κάτι που «είναι δείκτης σύγχρονης ποίησης».
Το κυριότερο όμως είναι άλλο: ο Μανής αποδόμησε πλήρως τη Μεγάλη Ιδέα, μέσα από το βασικό έργο του, τον «Ψευτοπόλεμο του 1897» που έγραψε πριν κλείσει τα 25. Εκεί φτάνει να αντιστρέψει τη «Φυγή» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και στίχους όπως «Τ’ άλογο! τ’ άλογο! Ομέρ Βρυώνη, το Σούλι εχούμησε, και μας πλακώνει», λέγοντας: «Τ’ άλογο! τ’ άλογο! Επιτελάρχη, / φέρτε το γρήγορα γιατί θα σβήσω, / τ’ άλογο! τ’ άλογο! Κι αν δεν υπάρχει, / σκύψε το σβέρκο σου να καβαλήσω.»
Σ’ αυτό το έργο ο Μανής δεν περιγράφει απλώς τη φιλοπόλεμη μανία παντού: «Κ’ οι αντάρται στους δρόμους γυρίζουν, / να! βλαχόκαλτσες τόσες στη φούρια, / να! τσαρούχια, σελάχια, κουμπούρια, / και λερές φουστανέλες μυρίζουν.». Σατιρίζει τον ίδιο τον πρίγκιπα Γεώργιο που ετοιμαζόταν να πάει στην Κρήτη: «Ο Πρίγκηψ είχε πάρει του κόσμου τα μυαλά, / κ’ εγράφοντο για τούτον, ποιήματα πολλά / τον έλεγαν Μιαούλη, τον έλεγαν Κανάρη, / Δελφίνι, Μπουρλοτιέρη, και πρώτο παλικάρι». Και φτάνει να σατιρίσει την παντοδύναμη τότε Εθνική Εταιρεία: «(…) Και πριν εταίρος να γενείς, πολύ σε δοκιμάζανε, / και ώσπου να σε γράψουνε, / την πίστη σου αλλάζανε (…) / Ήτο το σώμα κ’ η ψυχή του νέου μας πολέμου, / κ’ εγώ που τέτοια πράγματα δεν πίστευα ποτέ μου / γελάστηκα στο τέλος, / κ’ εγράφτηκα στην Εθνική την Εταιρεία μέλος. / Και σ’ ένα σπίτι μια βραδιά μ’ επήγανε κ’ εμένα, / και μ’ έβαλαν να ορκισθώ με μάτια σφαλισμένα, / κ’ ένα μαχαίρι δίκοπο μου έχωσαν στο στόμα, / που το θυμούμαι τρέμοντας ο φουκαράς ακόμα».
Το ανατρεπτικό, αντισυμβατικό του πνεύμα έπαιξε αναμφίβολα ρόλο στην αποσιώπηση. Ίσως και η εβραϊκή του καταγωγή, όπως προφανέστατα και η αυτοκτονία του κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία (και κατά την πρώτη υποχώρηση), στην οποία συμμετείχε ως στρατιωτικός γιατρός. Τέτοιες πράξεις θεωρούνταν πράξεις δειλίας, ενώ στην πραγματικότητα ήταν ένα ακόμη διάβημα κατά της Μεγάλης Ιδέας. Καθίσταται έτσι ο δεύτερος αυτόχειρας σατιρικός ποιητής, μετά τον Κλεάνθη Τριαντάφυλλο («Ρουμπαγά»). Ο Μανής (πραγματικό όνομα: Βασίλης Καζινιέρης), είναι επίσης ο δεύτερος εβραίος Ηπειρώτης ποιητής (από την Κόνιτσα) μετά τον Ελιγιά. Ο γεννημένος στην Αλβανία λογοτέχνης Θωμάς Στεργιόπουλος επανασυστήνει τον λησμονημένο Μανή –ανακαλύπτει επίσης ότι στον καιρό του επαινέθηκε από τον Ζαχαρία Παπαντωνίου και αργότερα «ξεθάφτηκε» μια πρώτη φορά από τον Γ.Π. Σαββίδη– και οι εκδόσεις Οροπέδιο του αποδίδουν τη θέση που του αξίζει. Χάρη σ’ αυτή την έκδοση θα υπάρξουν περαιτέρω έρευνες στο Σκριπ, την Ακρόπολι και αλλού, για έναν πολυγραφότατο σατιρικό του καιρού μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου