Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //
«Από τον Λέανδρο στον Λουκή Λάρα. Μελέτες στην πεζογραφία της περιόδου 1830-1880, επιμ. Νάσος Βαγενάς, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2014».
Ο Άλκης Αγγέλου στο πρώτο κεφάλαιο του συλλογικού πονήματος, Από τον Λέανδρο στον Λουκή Λάρα. Μελέτες στην πεζογραφία της περιόδου 1830-1880, αναφέρει ότι «ερευνητής είναι εκείνος που διατυπώνει εύστοχα ερωτήματα», όχι ο «αχθοφόρος γνώσεων που είναι έτοιμος να δώσει απαντήσεις». Ο Δημήτρης Τζιόβας, με αυτό το σκεπτικό, παίρνει τη σκυτάλη και θέτει το ερώτημα, αν τα πεζά αφηγήματα της περιόδου 1830-1850 ήταν μυθιστορίες, ενώ τα επόμενα, της περιόδου 1850-1880, ήταν μυθιστορήματα.
Ξεκινώντας από τους ελληνιστικούς χρόνους διευκρινίζει ότι η μυθιστορία αφορά προσωπικές και ιδιωτικές καταστάσεις, είναι χρονικά στάσιμη, ρομαντική και ασχολείται με τη δράση των πρωταγωνιστών. Με άλλα λόγια, είναι «μια περιπετειώδης ιστορία αγάπης ή ιπποτικής ανδρείας». Αντίθετα, το μυθιστόρημα είναι ρεαλιστικό, αναπαριστά την «πραγματικότητα με αληθοφάνεια και διερευνά τα κίνητρα και τη ψυχολογική σύνθεση των προσώπων» και έχει χρονική ανάπτυξη. Παραδείγματα μυθιστοριών είναι: Ο Λέανδρος (1834) του Παναγιώτη Σούτσου, Ο Εξόριστος του 1831 (1835) του Αλέξανδρου Σούτσου, Η Ορφανή της Χίου (1839) του Ιάκωβου Πιτζίπιου, κ.ά. Μυθιστορήματα είναι: Η Πάπισσα Ιωάννα (1866) του Ροΐδη, Ο Λουκής Λάρας (1879) του Βικέλα, κ.ά.
Ο Νάσος Βαγενάς στο κεφάλαιο «Ο ουτοπικός σοσιαλισμός των αδελφών Σούτσων» προτείνει την επαναξιολόγηση του έργου των αδελφών Σούτσων υπό το πρίσμα των νεότερων ερευνητικών δεδομένων που έχουν σχέση με τις σαινσιμονικές (δηλαδή, τις σοσιαλιστικές ιδέες του Γάλλου σοσιαλιστή Σαιν Σιμόν) ευρωπαϊκές αντιλήψεις του Γαλλικού Διαφωτισμού. Η παραμονή των αδελφών Σούτσων στο Παρίσι τη δεκαετία του 1920, τους έφερε σε επαφή με τον πρώτο Έλληνα σοσιαλιστή, Φραγκίσκο Πυλαρινό και τις σοσιαλιστικές ιδέες. Η σοσιαλιστική επιρροή φαίνεται στα πρώτα τους έργα, τον Λέανδρο και τον Εξόριστο του 1831.
Σημαντικό είναι και το ερευνητικό κεφάλαιο του Γιώργου Κεχαγιόγλου, το οποίο αναφέρεται στην ανεξερεύνητη γραικοτουρκική λογοτεχνική παραγωγή του 19ου αιώνα, κυρίως μετά το 1839, λόγω της Τανζιμάτ (μεταρρύθμιση). Ο συγγραφέας εστιάζει την προσοχή του στην αφηγηματική πεζογραφία του αλύτρωτου Ελληνισμού της οθωμανικής αυτοκρατορίας (κάνει αναφορές και στην αρμενοτουρκική λογοτεχνία), η οποία συνεχίζει να συνυπάρχει με την τουρκική. Τέτοια έργα είναι: Ο ερωτομανής Χατζή Ασλάνης, ήρως της Καραμανίας (σμυρναίϊκη κωμωδία, 1871) του Ε.Μ. (δεν γνωρίζουμε το ονοματεπώνυμο), Ο Αλή Χουρσχήδ Μπέης του Βασίλειου Νικολαΐδη(1882), κ.ά., κυρίως Φαναριωτών και Σμυρναίων λογοτεχνών.
Η Ζέτα Γκότση ασχολείται με τις μυθιστορίες των «Αποκρύφων», κληρονόμων των γοτθικών ευρωπαϊκών μυθιστορημάτων, με τρομακτικές, μυστικές ατμόσφαιρες που σχετίζονται με θρησκευτικά κείμενα. Οι μυθιστορίες εξερευνούν άγνωστες όψεις του αστικού κόσμου που αναδύεται στις βιομηχανικές πόλεις της Ευρώπης του 19ου αιώνα. Στην Ελλάδα εκδόθηκαν: Τα Μυστήρια της Κεφαλονιάς (Ανδρέας Λασκαράτος, 1856) Απόκρυφα Κωνσταντινουπόλεως (Χρ. Σαμαρτζίδης, 1868) Αθηνών Απόκρυφα, (Γ. Ασπρίδης, 1848) Απόκρυφα Σύρου(Δημοσθένους Λυμπερίου, 1866), κ.ά.
Σημαντική είναι και η χαρτογράφηση της μεταφραστικής πεζογραφικής παραγωγής της περιόδου 1830-1880 από την Βίκυ Πάτσιου (κυρίως γαλλική λογοτεχνία, Βίκτωρ Ουγκό, Αλέξανδρος Δουμάς, αλλά και ο Ουώλτερ Σκοτ, κ.ά.), η παιδική πεζογραφία της ίδιας περιόδου από τον Κυριάκο Ντελόπουλο (583 παιδικές εκδόσεις στην Ελλάδα κατά το χρονικό διάστημα 1830-1880, 174 ελληνικές και 409 μεταφράσεις), καθώς και τα κεφάλαια που αναφέρονται σε μεμονωμένους συγγραφείς και έργα. Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το κεφάλαιο του Παναγιώτη Μουλλά, ο οποίος μετά από ενδελεχή αρχειακή έρευνα αποκαλύπτει το πραγματικό όνομα του συγγραφέα της Στρατιωτικής ζωής εν Ελλάδι (1870), το οποίο είναι Χρηστάκης Δημητρίου Σκόρδος και τα ψευδώνυμα, Χαρίδημος Δημόπουλος και Ερρίκος Σκράδος.
Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι το παρόν βιβλίο, το οποίο περιλαμβάνει τα πρακτικά του συνεδρίου «Η ελληνική πεζογραφία 1830-1880» που συνδιοργάνωσαν το ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, είναι ένα χρήσιμο και κατατοπιστικό βοήθημα για τον αναγνώστη που ενδιαφέρεται να γνωρίσει την λογοτεχνική παραγωγή της συγκεκριμένης περιόδου. Η άψογη και προσεκτική επιμέλεια του Νάσου Βαγενά αποδίδει ένα καλαίσθητο, εναργές επιστημονικό σύγγραμμα, διαχρονικής αξίας και κλασικής γνώσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου