Θ. Βερέμης, Γ. Κολιόπουλος, Ι. Μιχαηλίδης, 1821: Η δημιουργία ενός έθνους-κράτους, Μεταίχμιο, 2018, σ. 432
Το συγγραφικό δίδυμο της Σύγχρονης συνέχειας και της Νεότερης Ελλάδας: Μια ιστορία από το 1821, οι καθηγητές Θάνος Βερέμης και Γιάννης Κολιόπουλος, επαυξημένο με τον νεότερο, αλλά επίσης καθηγητή, Ιάκωβο Μιχαηλίδη, επιχειρεί μέσα από τον τόμο αυτό μια πολυφωνική συνθετική αφήγηση της Ελληνικής Επανάστασης και των πρώτων χρόνων του ελεύθερου κράτους. Μέσα από τις σελίδες του, οι διακριτές (σε ποιότητα και ποσότητα) και αναγνωρίσιμες «φωνές» των τριών αφηγητών εξετάζουν την κατάσταση των Ελλήνων υπό την οθωμανική κυριαρχία, τις σχέσεις τους με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και την ανάδυση του «Ελληνικού
Ζητήματος», ενώ παρουσιάζονται παράλληλα τα στρατιωτικά και πολιτικά γεγονότα της Επανάστασης, οι εμφύλιοι πόλεμοι και οι πολιτικές συγκρούσεις. Ιδιαίτερα κεφάλαια αφιερώνονται στη συγκρότηση της εθνικής αυτοσυνειδησίας και την έννοια που αυτή έπαιρνε κατά την πορεία της Επανάστασης, στη συγκρότηση της πολιτικής εξουσίας και των θεσμών του επαναστατικού κράτους, ενώ η αφήγηση ολοκληρώνεται με την πολιτεία (και το τραγικό τέλος) του πρώτου κυβερνήτη, του Ιωάννη Καποδίστρια. Μολονότι η κοινωνική ιστορία της Επανάστασης υποβαθμίζεται χάριν της ανάδειξης της πολιτικής ιστορίας της οικοδόμησης του έθνους κράτους, μέσα από το ερμηνευτικό σχήμα του «εκσυγχρονισμού», το έργο αποτελεί μια ενδιαφέρουσα επιτομή της επαναστατικής τρίτης δεκαετίας του 19ου αιώνα, που μπορεί να αποτελέσει για τον αναγνώστη του οδηγό για περαιτέρω και εις βάθος μελέτη.
Όψεις της επανάστασης του 1821. Πρακτικά συνεδρίου, ΕΜΝΕ – Μνήμων, 2018, σ. 404
Η Επανάσταση του 1821. Μελέτες στη μνήμη της Δέσποινας Θεμελή-Κατηφόρη, ΕΜΝΕ – Μνήμων, 2018, σ. 240
Η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού και η ετήσια ιστορική επιθεώρηση Μνήμων έχουν συνδέσει άρρηκτα τη δραστηριότητά τους με τη μελέτη της Επανάστασης του ’21. Ήδη από την ίδρυση της Εταιρείας και του περιοδικού της, το 1971, όταν μέσα στα σκοτεινά χρόνια της χούντας γιορταζόταν η 150ή επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης, το πρώτο τεύχος καταλάμβαναν άρθρα νέων, τότε, ερευνητών, που επιχειρούσαν να εξετάσουν από επιστημονική σκοπιά, απαλλαγμένη από τα ηρωικά εθνικιστικά φληναφήματα του στρατιωτικού καθεστώτος, τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές διεργασίες που συνόδευσαν την έκρηξη αλλά και την εξέλιξη της Επανάστασης.
Έτσι, η ΕΜΝΕ και ο Μνήμων διαδραματίζουν, δικαίως, έναν βαρύνοντα ρόλο στις προετοιμασίες της 200ής επετείου, που συμπίπτει και με τη συμπλήρωση της δικής τους πενηντάχρονης γόνιμης παρουσίας. Στο πλαίσιο αυτών των προετοιμασιών, κυκλοφόρησαν πρόσφατα δύο συλλογικούς τόμους: Ο πρώτος, με τίτλο Όψεις της επανάστασης του 1821, αποτελεί καρπό του ομώνυμου συνεδρίου που διοργανώθηκε από την Εταιρεία το 2015, με επιμέλεια των ιστορικών Δημήτρη Δημητρόπουλου, Χρήστου Λούκου και Παναγιώτη Μιχαηλάρη. Μέσα από τις συμβολές των συγγραφέων εξετάζονται ποικίλες πλευρές του Αγώνα: στρατιωτικές πτυχές, σε στεριά και θάλασσα, ενδοχριστιανικές συγκρούσεις και μετακινήσεις πληθυσμών, πρώτες θεσμικές απόπειρες κρατικής συγκρότησης, αλλά και οι οικογενειακές στρατηγικές συμμαχιών μέσω επιγαμίας, ακόμη και οι ερωτικές σχέσεις και οι σεξουαλικές πρακτικές των επαναστατών. Στην εισαγωγή του, ο Χρ. Λούκος εντοπίζει μια σειρά ιστοριογραφικά κενά, σκιαγραφώντας με τον τρόπο αυτό ένα πρόγραμμα για τα ζητούμενα της σύγχρονης ιστορικής έρευνας ενόψει της δισεκατονταετηρίδας.
Στο ίδιο πλαίσιο, ανατυπώθηκε ο αφιερωματικός τόμος Η Επανάσταση του 1821. Μελέτες στη μνήμη της Δέσποινας Θεμελή-Κατηφόρη, που είχε κυκλοφορήσει το 1994, εμπλουτισμένος με το άρθρο του Σπύρου Ασδραχά «Το ιστορικό του Αγώνα» και με αναλυτικό ευρετήριο. Η ιστορικός Δέσποινα Θεμελή-Κατηφόρη (1931-1988), τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της οποίας επικεντρώνονταν στην επαναστατική και καποδιστριακή περίοδο, υπήρξε μόνιμη συνεργάτιδα του Μνήμονα από το πρώτο κιόλας τεύχος. Στον τόμο περιλαμβάνεται μια μελέτη του Σπ. Ασδραχά σχετικά με την Λευκάδα, το περιβάλλον που εξέθρεψε την Κατηφόρη, επτά κείμενα που επικεντρώνονται σε πτυχές της Επανάστασης, γραμμένα από τους Βασίλη Κρεμμυδά, Αλέξη Πολίτη, Τόνια Κιουσοπούλου, Χρήστο Λούκο, Τριαντάφυλλο Σκλαβενίτη, Μαρία Χριστίνα Χατζηιωάννου, Τερέζα Νίδερ-Κουβαρά, καθώς και μελέτες των Αναστασίας Παπαδία-Λάλα και Μαρίας Ευθυμίου που αναφέρονται στην προεπαναστατική περίοδο.
Π. Κιτρομηλίδης (επιμ.), Αδαμάντιος Κοραής, Σημειώσεις εἰς τὸ Προσωρινὸν Πολίτευμα τῆς Ἑλλάδος, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2018, σ. 244
Τον ρόλο ενός από τους βασικότερους πρωταγωνιστές των επετειακών προγραμμάτων της δισεκατονταετηρίδας διεκδικεί το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, προσανατολίζοντας τις επιστημονικές του δράσεις, τις ερευνητικές του συνεργασίες, αλλά και το εκδοτικό του πρόγραμμα στον ορίζοντα του 2021. Ο εκδοτικός του προγραμματισμός επικεντρώνεται, ειδικότερα, στην επανέκδοση και επανανάγνωση παλιότερων κειμένων, απομνημονευμάτων και ημερολογίων αγωνιστών του ’21, αλλά και των πρωταγωνιστών της πολιτικής συγκρότησης του νεωτερικού έθνους.
Ένας πρώτος καρπός αυτού του προγράμματος είναι και οι Σημειώσεις εἰς τὸ Προσωρινὸν Πολίτευμα τῆς Ἑλλάδος του Αδαμάντιου Κοραή, με εισαγωγή και επιμέλεια του καθηγητή Πασχάλη Κιτρομηλίδη. Πρόκειται ίσως για το σπουδαιότερο πολιτικό έργο του συγγραφέα, που έμεινε ανέκδοτο έως τον θάνατό του και κυκλοφόρησε μόλις το 1933, όταν το έντονα αντιμοναρχικό περιεχόμενό του μπορούσε πλέον να γίνει ανεκτό στις συνθήκες της θνησιγενούς Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του ελληνικού Διαφωτισμού, στο κείμενό του αυτό, εστιάζεται στην ενίσχυση του δημοκρατικού χαρακτήρα των θεσμών και στην καλλιέργεια μιας πολιτικής σκέψης που θα κατοχυρώνει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών, ως πρωταρχικά ζητούμενα για την υπό οικοδόμηση ελληνική πολιτεία. Επεξεργάζεται έτσι τις αξίες του φιλελεύθερου συνταγματισμού, σε μια εποχή μεγάλων ανατροπών, όπου οι συνταγματικές αναζητήσεις συνιστούν ιδεολογική έκφραση της διαδικασίας συγκρότησης των νεότερων εθνικών κοινοτήτων.
Χρ. Δεληγιάννης, Πέτρος Βράιλας Αρμένης: Ιδεολογικές θέσεις και πολιτικές δράσεις (1835-1864) κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας στα Επτάνησα, Παπαζήσης, 2018, σ. 206
Ο διανοούμενος και πολιτικός Πέτρος Βράιλας Αρμένης ήταν εννέα χρόνων όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821. Στην Κέρκυρα όπου γεννήθηκε έφτανε μόνο ο απόηχος των πολεμικών γεγονότων, που όμως, μαζί με τις σπουδές του και την επαφή του με τα ευρωπαϊκά εθνικά κινήματα διαμόρφωσαν τις απόψεις του και καθόρισαν τη δημόσια δράση του κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας στα Επτάνησα, τόσο μέσα από τις δημοσιεύσεις του στην εφημερίδα των Μεταρρυθμιστών Πατρίς όσο και, αργότερα, από τα έδρανα της Ιονίου Γερουσίας, λίγο πριν από την ένωση με το ελληνικό κράτος (1863). Στη μελέτη του ο Χρήστος Δεληγιάννης σκιαγραφεί την πολιτική δράση του Βράιλα, αναδεικνύοντας τη φιλελεύθερη συγκρότηση της πολιτικής του θεωρίας, αλλά και την περί έθνους αντίληψή του, την οποία υπηρέτησε και αργότερα, τόσο ως διπλωμάτης όσο και ως υπουργός Εξωτερικών. Ταυτόχρονα, σκιαγραφείται η περίοδος της Αγγλοκρατίας στα Επτάνησα και οι πολιτικές κινήσεις που επεδίωκαν την ανατροπή της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου