Ενώπιος ενωπίω

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων //

Θανάσης Τριαρίδης «Θα σας περιμένω – Ποιήματα» 2013 – 2018″, Εκδόσεις Gutenberg

Ας μου επιτραπεί να δηλώσω από την αρχή, πως στο σημείωμα μου αυτό με απόλυτη συνείδηση αποφάσισα να αφεθώ στην μεροληπτικότητα της κρίσης μου.
Αλλά υπάρχει αμερόληπτη κριτική;  Ας είμαστε ειλικρινείς –δεν υπάρχει. Όλα  ή έστω τα περισσότερα που γράφουμε έχουν κατά νου να εξυπηρετήσουν κάτι. Μια ιδέα, ένα στόχο, μια σχέση, μια εκδούλευση, μια αναγνώριση, ίσως μια μικρή εκδίκηση. Η πλέον αθώα μεροληπτική στάση μας είναι το να θέλουμε να υποστηρίξουμε αυτό που για κάποιο λόγο μας άρεσε. Κάτι που,  για προσωπικούς λόγους, αγαπήσαμε.

Όποιος μπορεί να ισχυριστεί πως γράφει χωρίς με μια λίγο ή πολύ συνειδητοποιημένη  υποκειμενικότητα, ας το αποδείξει. Η κρίση της λογοτεχνίας δεν είναι τίποτε άλλο –αν και αυτό το άλλο δεν είναι λίγο – από μια καταγραφή προσωπικών αναγνωστικών αντιδράσεων.
Τα σημειώνω όλα αυτά καθώς ετοιμάζομαι να συζητήσω μαζί σας μια συλλογή ποιημάτων που αναφέρεται, έχει γεννηθεί, αναπνέει από  το πάθος ενός ανθρώπου που αποφάσισε να αναλάβει, ω ς εκπρόσωπος του γένους των ανθρώπων,  την Ευθύνη από τη μια και τις Τύψεις από την άλλη.
Ο συγγραφέας της συλλογής αυτής είναι ο Θανάσης  Τριαρίδης.
Είναι γνωστό πως με τον Θ. Τ. με συνδέει μια στενή φιλική σχέση. Στην ουσία τον θεωρώ  ως πνευματικό τέκνο μου μιας και είμαι ο πρώτος που πρόσεξε τον ταλέντο του, τότε στα τέλη του ’90 και εισηγήθηκα στις Εκδόσεις Πατάκη την έκδοση του πρώτου του μυθιστορήματος «Ο άνεμος σφυρίζει στην Κουπέλα».  Παρακολουθώ, λοιπόν, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον , αλλά και με κριτική διάθεση την  πορεία του από τότε έως σήμερα. Και η πορεία αυτή στο χώρο των Γραμμάτων (γιατί ο Τριαρίδης έχει μια ουσιαστική παρουσία και  στο χώρο το ακτιβισμού) έχει ανατροπές και ανακατευθύνσεις.  Μυθιστορηματικές αφηγήσεις, διηγήματα, θεατρικά, ποιήματα. Άλλοτε χρησιμοποιεί με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα τον μαγικό ρεαλισμό, άλλοτε καταφεύγει στον συμβολισμό, άλλοτε αναζητά τον φιλοσοφικό σχολιασμό. Πάντα όμως παραμένει ένας πολιτικός συγγραφέας.
Μάλλον θα πρέπει να διορθώσω τον χαρακτηρισμό –ο Τριαρίδης δεν είναι πολιτικός  συγγραφέας, αλλά ένας άνθρωπος που υποστηρίζει με πάθος τον Ανθρωπισμό. Όμως…  Μήπως τελικά η ουσία και το κουκούτσι κάθε πολιτικής σκέψης και πράξης δεν είναι και πρέπει να είναι ο ανθρωπισμός;
Το πλέον πρόσφατο βιβλίο του είναι αυτή η συλλογή ποιημάτων που κυκλοφόρησε σε ένα υπέροχης αισθητικής τόμο από τον Gutenberg.
Περιλαμβάνει δυο επιμέρους συλλογές – η μια του 2013, του 2018 η άλλη.
Η πρώτη έχει τον τίτλο Wstawać ή Όταν η ιστορία απελευθερώνει.
Wstawać  σημαίνει Εγέρθητι.  Μια λέξη που ο Πρίμο Λέβι την κάνει σύμβολο αντιφασισμού.
Ας θυμηθούμε το ποίημα του «Η ανακωχή»
Ονειρευόμασταν στις άγριες νύχτες / όνειρα βίαια και πυκνά, / ονειρευόμασταν με την ψυχή και το σώμα /να γυρίσουμε, να φάμε, να εξιστορήσουμε. / Ώσπου αντηχούσε κοφτά, σιγανά / το παράγγελμα που συνόδευε την αυγή /  «Wstawać» /  και ράγιζε την καρδιά μας / Τώρα που ξαναβρήκαμε τα σπίτια μας, /  τώρα που χορτάσαμε την κοιλιά μας, /και οι αφηγήσεις μας στέρεψαν όλες, / σήμανε η ώρα. Όπου να ’ναι θα ακούσουμε πάλι /  το ξενικό παράγγελμα: «Wstawać»

Θανάσης Τριαρίδης

Ο Τριαρίδης στα ποιήματα αυτής της συλλογής στην ουσία θέτει το ζήτημα της ατομικής και συλλογικής ευθύνης. Άλλωστε αυτό είναι και το βαθύτερο νόημα όλου του έργου του Πρίμο Λέβι.
Γράφει ο Τριαρίδης:
Κι εσύ κοιμάσαι, πάντοτε κοιμάσαι,
Απ΄ όταν ήσουνα μικρό παιδί, γλυκοκοιμάσαι.
Και με είκοσι έξι ποιήματα αυτήν την Ευθύνη περιτριγυρίζει:
–άλλοτε επιστρέφοντας στα ναζιστικά στρατόπεδα  για να σαρκάσει:  καλός ο Πρίμο Λέβι /
αλλά προσοχή  να μη γίνει εμμονή / δεν βγάζουν πουθενά οι εμμονές
-άλλοτε ξαναδιαβάζοντας τους μύθους:  κι ο Μίνωας βρήκε την ιστορία με το τέρας / να μην αρχίσουνε τις γκρίνιες οι σύμμαχοι…
-άλλοτε ως πολίτης του κόσμου καταγγέλλει: Μα ποτέ δεν είπαμε  πως θάνατος είναι / το ενισχυμένο γάλα που δίνουμε στο μωρό μας / κλεμμένο από το στόμα ενός άλλου μωρού…
-άλλοτε  αμφισβητεί την παραπλανητική  ψυχαγωγία:  Κι όλο το σινεμά ξεσπά σε γέλια / και χειροκροτούμε καραγουστάροντας / που ένα μασκοφορεμένος έπεσε καταγής / που ένας άνθρωπος έπεσε καταγής.
Και συνεχίζει κάπως έτσι χρησιμοποιώντας στιγμές της ιστορίας, στιγμές της πολιτικής κλπ.
Μα μετά την Ευθύνη και την απαξίωσή της, έρχεται η ώρα της Τύψης και του σαρκασμού της.
Κι έτσι στο δεύτερο μέρος της συλλογής – Θα σας περιμένω-   διαβάζουμε:
Έλεος με τις τύψεις, λοιπόν… / Δεν μας αντιστοιχούν όλα τα  πτώματα
Και λίγες σελίδες πιο πέρα:
Τι τιποτένια συμπεριφορά κι αυτή:/να είσαι χορτάτος/ και να θυμάσαι όποια σελίδα του Ουγκό  σε βολεύει/ και να ξεχνάς όποια σου πέφτει βαριά.
Και πόσο λειψές, πόσο σάπιες/ πόσο σκατένιες είναι οι συμφωνίες μας.
Σταματώ με τα παραδείγματα. Πρέπει να έγινε σαφές πως όλο το βιβλίο εκπέμπει μια επώδυνη όσο και θαρραλέα αυτοκριτική –όχι του ατόμου, αλλά του ανθρώπου που ξεχνά πως θα έπρεπε να ήταν Άνθρωπος.
Έγραψα στην αρχή αυτού του σημειώματος πως θα είμαι μεροληπτικός. Μα ποια άλλη στάση να κρατούσα απέναντι στο βιβλίο ενός ανθρώπου που με φέρνει απέναντι στον εαυτό μου, με σπρώχνει μπροστά σε ένα καθρέφτη για να δω τους λεκέδες της αδιαφορίας μου, τις μικρές πληγές μιας καθημερινής  κοινωνικής  αναλγησίας;
Αλλά αν σημειώσω ακόμα πως η γλώσσα του Τριαρίδη έχει μια εύπλαστη ικανότητα  να μετατρέπεται από καταδικαστική σε συμπονετική, από  κραυγάζουσα σε ψιθυρίζουσα , δε νομίζω πως και πάλι θα πρέπει να θεωρηθεί πως μεροληπτώ.
Γιατί: Όταν περιμένεις  τα μπιμπερό του μωρού σου / να βγουν από τον βραστήρα/ και ψαχουλεύοντας το κινητό σου/ διαβάζεις πως ένα άλλο μωρό, μακρινό μωρό πέθανε από δυσεντερία/ στην Αντίς Αμπέμπα ή στην Ταναναρίφη ή στην Καλκούτα/ …. /Μοναχά να μην πεις / «αλίμονο, τι άτυχο…» / ή «ήτανε θέλημα θεού…»/ ή κάτι παρόμοιο./ Γιατί δεν ήταν η τύχη, ούτε ο θεός/ και πια εσύ ξέρεις καλά τι είναι.
 http://fractalart.gr/tha-sas-perimenw/?fbclid=IwAR1OyNfQ5qYjglDkz80CQvQQwewCm92Zj505JzI4GgWghJdOcDAfGaEEAPs