«“Εξύψωση”: Ένας αλλιώτικος Στίβεν Κινγκ»

Έφη Τσιρώνη

Δημοσιεύτηκε 09 Δεκεμβρίου 2018

Δεξιοτέχνης παραμυθάς

Στην αρχή όλα φαίνονται ίδια. Όπως και σε κάθε έργο του Κινγκ, ογκώδες όσο το μνημειώδες Το Αυτό ή περιορισμένης έκτασης όσο τα πολυάριθμα διηγήματα και οι νουβέλες του, έτσι και στην Εξύψωση, ο «πιστός αναγνώστης» του βασιλιά του τρόμου αναγνωρίζει ήδη από την πρώτη σελίδα τα βασικά χαρακτηριστικά της γραφής αυτού του σύγχρονου δεξιοτέχνη παραμυθά. Μια υπαρκτή ή ανύπαρκτη μικρή επαρχιακή πόλη, κατά προτίμηση κάπου στην Πολιτεία του Μέιν, και ένας συνηθισμένος άνθρωπος που βιώνει μια πολύ ασυνήθιστη, εξωπραγματική κατάσταση, συχνά με μεταφυσικές προεκτάσεις.

Στην Εξύψωση, την πιο πρόσφατη νουβέλα του, η μικρή πόλη είναι το γνωστό και μη εξαιρετέο, επινοημένο Καστλ Ροκ, και ο ήρωας ένας καθ’ όλα συνηθισμένος μεσήλικας, ο Σκοτ Κάρι, ο οποίος βιώνει μία πράγματι πολύ ασυνήθιστη κατάσταση. Ο Σκοτ χάνει διαρκώς βάρος, η ζυγαριά όμως αρνείται να ακολουθήσει οποιαδήποτε συμβατική λογική σε αυτή τη διαδικασία. Αναγνωρίζοντας την ιδιαιτερότητα της πάθησής του, ο Σκοτ την εξομολογείται μόνο στον φίλο του και συνταξιούχο γιατρό Μπομπ Έλις, ζητώντας τη βοήθειά του και ορκίζοντάς τον να κρατήσει το στόμα του κλειστό. Κανένας άλλος δεν χρειάζεται να ξέρει, λέει ο Σκοτ, αφού έτσι κι αλλιώς η εξωτερική εμφάνισή του δεν αλλάζει στο ελάχιστο και ο ίδιος αισθάνεται καλύτερα από ποτέ.

Πολιτικοκοινωνικά ζητήματα

Τόσο καλά, για την ακρίβεια, που με αφορμή τις ουσιαστικά ασήμαντες αλλά παρ’ όλ’ αυτά κλιμακούμενες τριβές με τις καινούργιες γειτόνισσές του, ένα ζευγάρι ομοφυλόφιλων γυναικών που δεν κρύβει ότι έχει ενωθεί με τα δεσμά του γάμου, ο Σκοτ αποφασίζει να μάθει περισσότερα γι’ αυτές. Η παγερή και επιθετική Ντίρντρι και η φιλική, γλυκιά σύζυγός της, Μίσι, έχουν ανοίξει στο Καστλ Ροκ ένα καινούργιο εστιατόριο το οποίο, παρά την εξαιρετική ποιότητα των υπηρεσιών του, δεν πηγαίνει καθόλου καλά. Η αιτία του προβλήματος φωλιάζει στον βαθύ συντηρητισμό των κατοίκων της μικρής πόλης, οι οποίοι έχουν κηρύξει εμπάργκο στο εστιατόριο, νιώθοντας θιγμένοι από τη συμπεριφορά των νεαρών γυναικών. Οι πολίτες του Καστλ Ροκ ισχυρίζονται ότι δεν θα τους πείραζε αν η Ντίρντρι και η Μίσι κρατούσαν τον γάμο τους κρυφό και τη σχέση τους κλειδωμένη πίσω από την πόρτα του σπιτιού τους. Το γεγονός, ωστόσο, ότι με την ειλικρίνειά τους διαλαλούν τις «σκανδαλιστικές» λεπτομέρειες της ιδιωτικής τους ζωής είναι κάτι που εκλαμβάνουν ως προσβολή στην ηθική τους. Απορημένος με τον ακήρυχτο πόλεμο των συμπολιτών του εναντίον του ζευγαριού, και ειδικότερα κατά της πιο δυναμικής και επιθετικής Ντίρντρι, και ουσιαστικά αποφασισμένος να αναλάβει δράση για να διορθώσει την αδικία, ο Σκοτ κάνει την έρευνά του, ρωτώντας έναν από τους λίγους ανοιχτόμυαλους κατοίκους του Καστλ Ροκ, τον βιβλιοπώλη Μάικ, αν όλη η φασαρία γίνεται απλώς και μόνο επειδή η Ντίρντρι είναι λεσβία:

«“Παντρεμένη λεσβία”, θα τον διορθώσει ο Μάικ. “Πράγμα που για πολλούς ξεπερνάει τα όρια. Ξέρεις τώρα πώς είναι η Κομητεία Καστλ, Σκοτ... ρεπουμπλικάνα μέχρι το κόκαλο… συντηρητική ρεπουμπλικάνα. Το 2016, τα δύο τρίτα της Κομητείας ψήφισαν Τραμπ και πιστεύουν ότι ο μπουμπούνας ο κυβερνήτης μας περπατάει στο νερό. Αν αυτές οι κοπέλες είχαν κρατήσει το στόμα τους κλειστό, δεν θα είχαν πρόβλημα, όμως, όπως βλέπεις, δεν το κράτησαν. Τώρα υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι επίτηδες δεν κρύβουν τον γάμο τους – επειδή νομίζουν ότι διαλαλώντας τον κάνουν κάποιου είδους δήλωση. Αν θες τη γνώμη μου, πιστεύω ότι είτε δεν αντιλαμβάνονται καθόλου το εδώ πολιτικό κλίμα είτε είναι απλώς χαζές”».

Φυσικά, δεν είναι η πρώτη φορά που ο Κινγκ καταπιάνεται με τέτοιου είδους ζητήματα, λαϊκός συγγραφέας και βαθιά δημοκράτης καθώς είναι, είναι όμως η πρώτη φορά που το κάνει τόσο ανοιχτά. Στα χνάρια της γνωστής πολεμικής που έχει εξαπολύσει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά του προέδρου της Αμερικής, ο Κινγκ καυτηριάζει πλέον τον ακραίο συντηρητισμό της «εποχής Τραμπ» και στα έργα του, χωρίς μάλιστα να διστάσει να κατονομάσει τον εμπνευστή της. Στο λεξικό του Κινγκ, ο Τραμπ γίνεται συνώνυμο του άκομψου και του αρνητικού σε όλα τα επίπεδα: «Ο Σκοτ παραλίγο να γελάσει, κίνηση που από διπλωματική άποψη θα ήταν κακή – παρόμοια με το στιλ του Τραμπ», σχολιάζει.

Ο βασιλιάς του φραστικού μαξιμαλισμού λακωνίζει

Η ανοιχτή πολεμική εναντίον του ακραίου συντηρητισμού της «εποχής Τραμπ», ωστόσο, και της ρήξης που αυτή επιφέρει στον ιστό της αμερικανικής κοινωνίας δεν είναι το μοναδικό στοιχείο-έκπληξη σε αυτή την κομψή από όλες τις απόψεις νουβέλα. Οι αναγνώστες του Κινγκ, πιστοί και λιγότερο πιστοί, σίγουρα θα βρουν τη λακωνικότητα της πρόζας του στην Εξύψωση εξίσου απρόσμενη και εντυπωσιακή. Διάσημος για την εμμονή του στη λεπτομέρεια και τον φραστικό μαξιμαλισμό του (τάση που ομολογουμένως μπορεί να φτάσει ως τον βερμπαλισμό), εδώ ο Κινγκ μάς εκπλήσσει απογυμνώνοντας τη γραφή του και αποδεικνύοντας ότι η συγγραφική δεινότητά του δεν τον εγκαταλείπει ούτε στο άλλο άκρο του φάσματος. Μπορεί θαυμάσια να γίνει αφαιρετικός, απογυμνώνοντας μεν, αλλά χωρίς να αποστεγνώνει δε. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος με τον οποίο βάζει τον ήρωά του να μιλήσει για το διαζύγιο και τα συναισθήματά του για την πρώην γυναίκα του. Λίγες αράδες είναι αρκετές για να περιγράψει μια κατάσταση που σε άλλα γραπτά του, ακόμα και στα πιο σύντομα διηγήματά του, θα εκτεινόταν σε κάμποσες χιλιάδες λέξεις:

«Όχι πως το πορτοφόλι του ήταν αρκετά χοντρό για να του επιτρέπει την αγορά ενός τέτοιου ακινήτου, ωστόσο εκείνον τον καιρό η Νόρα το ήθελε, κι εκείνος ήθελε τη Νόρα. Τώρα η Νόρα ήταν στην Αριζόνα, κι αυτός είχε μείνει να κοιτάζει ένα σπίτι που ήταν μεγάλο ακόμη και για τους δυο τους. Συν τον γάτο, φυσικά. Τον Μπιλ. Τον οποίο Μπιλ, όπως υποπτευόταν ο Σκοτ, η Νόρα είχε δυσκολευτεί ν’ αφήσει περισσότερο απ’ ό,τι τον ίδιο. Αναγνώριζε, βέβαια, ότι κάτι τέτοιες σκέψεις ήταν κομματάκι πικρόχολες, όμως πολύ συχνά εξίσου πικρόχολη ήταν και η αλήθεια».

Στα χνάρια της γνωστής πολεμικής που έχει εξαπολύσει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά του προέδρου της Αμερικής, ο Κινγκ καυτηριάζει πλέον τον ακραίο συντηρητισμό της «εποχής Τραμπ» και στα έργα του, χωρίς μάλιστα να διστάσει να κατονομάσει τον εμπνευστή της.

Νηφάλιος λυρισμός και οι περί θνητότητας σκέψεις

Φυσικά, παρά την οικονομία λέξεων, ο κλασικός, περιγραφικός Κινγκ δίνει και εδώ το παρών. Αυτή τη φορά, όχι με σκηνές φρίκης και μεταφυσικού τρόμου, αλλά με έναν διάχυτο όσο και νηφάλιο λυρισμό:

«Η Εθνική Οδός 117 έκανε μια διπλή στροφή κι έπειτα συνέχιζε ευθεία, παράλληλα με το Ρέμα Μπάουι, που κελάρυζε γάργαρο στη ρηχή, πετρώδη κοίτη του. Ο Σκοτ σκέφτηκε ότι πρώτη φορά ο ήχος του νερού τού φαινόταν τόσο μελωδικός, ο υγρός αέρας που ρουφούσε στα πνευμόνια του τόσο αρωματικός, τα μεγάλα έλατα που συνωστίζονταν στην άλλη μεριά του δρόμου τόσο όμορφα. Μπορούσε να τα μυρίσει, να νιώσει την πιπεράτη, φωτεινή, με κάποιον τρόπο πράσινη μυρωδιά τους».

Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι Κινγκ μεγαλώνει και μαλακώνει, κι ενώ το πρώτο οπωσδήποτε ισχύει, ο ίδιος αποδεικνύει με την πρόζα του ότι το δεύτερο επιδέχεται σοβαρής αμφισβήτησης. Η φύση τον εμπνέει, παρά την έμπνευση, ωστόσο, το «πολιτικό ζώον» Κινγκ αρνείται να αποσιωπηθεί:

«Ήταν τέλη Οκτωβρίου και στο Καστλ Ροκ οι μέρες συνέχιζαν να είναι θαυμάσιες – ο ουρανός ανέφελος και γαλάζιος, και η θερμοκρασία υψηλή. Η πολιτικά προοδευτική μειονότητα μιλούσε για υπερθέρμανση του πλανήτη· η συντηρητική πλειονότητα για ένα υπέροχο ινδιάνικο καλοκαίρι, ένα ειδυλλιακό γαϊδουροκαλόκαιρο, που σύντομα θα έδινε τη θέση του σε ακόμη έναν από τους τυπικούς χειμώνες του Μέιν· οι πάντες το απολάμβαναν».

Παρ’ όλ’ αυτά, και παρ’ όλη την εντατική ενασχόλησή του με τα κοινά, είναι πρόδηλο ότι οι σκέψεις περί θνητότητας έχουν αρχίσει να τον απασχολούν εξίσου. Ανέκαθεν τον απασχολούσαν, θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει, και θα είχε δίκιο – στο κάτω κάτω, κανένας σύγχρονος συγγραφέας δεν έχει ασχοληθεί τόσο πολύ με τον θάνατο, σε όλες του τις πιθανές και απίθανες, κατά κανόνα τρομακτικές, μορφές. Ωστόσο, η διάχυτη μελαγχολία που σκεπάζει, ανάλαφρη σαν πρωινή πάχνη, τις σελίδες της νουβέλας και η υφέρπουσα ευχή για ένα όσο το δυνατόν πιο ανώδυνο όσο και εξυψωτικό τέλος, μια αναχώρηση με ήσυχη συνείδηση και ελαφριά καρδιά, προδίδουν αυτόν τον αλλιώτικο Κινγκ που συναντάμε στην Εξύψωση.

Έναν άνθρωπο ευάλωτο όπως όλοι μας μπροστά στον θάνατο, αλλά και συνάμα στωικό στην προοπτική του. Κάποιον που φεύγει «εξυψωμένος», έχοντας νιώσει στο μεδούλι του το μεγαλείο της ζωής. Κάποιον αρκετά τυχερό ώστε να σηκωθεί «πάνω από τη θανάσιμη λαβή της γης, με το χαμογελαστό πρόσωπό του στραμμένο στ’ αστέρια».

ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Η νουβέλα του Στίβεν Κινγκ Εξύψωση, σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη, κυκλοφόρησε πρώτη φορά στην Ελλάδα στις 7 Δεκεμβρίου 2018 από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος, μαζί με άλλα δύο νέα έργα του συγγραφέα, το μυθιστόρημα The Outsider – Ο Ξένος, σε μετάφραση Γιώργου Μαραγκού, και το μυθιστόρημα Ωραίες Κοιμωμένες, μια ιστορία που ο Κινγκ έγραψε μαζί με τον γιο του Όουεν, σε μετάφραση Μιχάλη Μακρόπουλου. Στα βραβεία Goodreads Choice Awards 2018, τα οποία προκύπτουν από ψηφοφορία των αναγνωστών και οι νικητές ανακοινώθηκαν στις 4 Δεκεμβρίου 2018, ο Στίβεν Κινγκ κατέκτησε την πρώτη θέση σε δύο κατηγορίες: στην κατηγορία Mystery & Thriller (Μυστήριο & Θρίλερ), με το μυθιστόρημα The Outsider – Ο Ξένος, και στην κατηγορία Horror (Τρόμος) με τη νουβέλα Εξύψωση.

https://diastixo.gr/epikaira/apopseis/11159-allitwikos-steven-king