Πεζογραφία vs ποίηση, ή και κάτι παραπάνω;

Συντάκτης: 

Γ.Ν. Περαντωνάκης

Το τι παρακολουθούν οι μελετητές της λογοτεχνίας μάς δείχνει ποιον Κανόνα κατασκευάζουμε και συντηρούμε ως έθνος. Δείχνει δηλαδή ποια ονόματα και ποια έργα εξακολουθούν να έχουν απήχηση στη σκέψη του Νεοέλληνα. Κι επιπλέον δείχνει αν η ποίηση ή η πεζογραφία, η πρόσφατη παραγωγή ή η παλιότερη, οι μείζονες ή και οι ελάσσονες συγγραφείς είναι πιο trendy σε μια κοινωνία που δεν διαβάζει.
Πέρσα Αποστολή «Το πικαρικό μυθιστόρημα και η παρουσία του στον ελληνικό 19ο αιώνα: Από τον “Ερμήλο” (1817) ώς την “Πάπισσα Ιωάννα” (1866)» (Αρτεμις)
Ο πικαρικός ήρωας εξαπλώνεται γρήγορα σε όλη την Ευρώπη, γίνεται συνώνυμο του περιπλανώμενου, ενίοτε του τυχοδιώκτη που συνεχώς μεταμορφώνεται. Στην Ελλάδα φτάνει μέσω μεταφράσεων και δημιουργεί ένα σώμα κειμένων (κορυφαίο η «Πάπισσα Ιωάννα»), που ασκεί κοινωνική κι εκκλησιαστική κριτική, ξεδιπλώνει τα ροΐδεια πρότυπα και μετατρέπεται σε ένα διαχρονικά κλασικό μυθιστόρημα.

Μάρθα Βασιλειάδη, «Ο Κ.Π. Καβάφης και η λογοτεχνία της παρακμής: Μορφές, θέματα, μοτίβα» (Gutenberg)
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης, πριν φτάσει στην ωριμότητά του, τρέφεται από τον όψιμο ρομαντισμό και συνδέεται με το κίνημα της Παρακμής, η οποία προβάλλει το νοσηρό και αναιρεί το ειδυλλιακό πρόσωπο της αρχαιότητας. Ετσι κι ο ποιητής έλκεται από τις μοιραίες γυναίκες, καταφεύγει στη ρωμαϊκή κατάπτωση και γοητεύεται από τα ερείπια κάθε είδους, για να δείξει έμμεσα τη δική του εποχή.
Αλεξάνδρα Δεληγιώργη, «Ο μοντερνιστής κριτικός Νικόλας Κάλας: Μια ποιητική εικόνων, ρημάτων, πραγμάτων» (Αρμός)
Η μελέτη αφορά το κριτικό έργο του Νικόλα Κάλας, το οποίο εντάσσεται στον μοντερνισμό κι αναδεικνύει αριστερά αιτήματα. Στην ουσία ο κριτικός αντιτίθεται στον Κανόνα των φιλελεύθερων στοχαστών της γενιάς του, στον θετικισμό, στον ιδεαλισμό και τον αφηρημένο συμβολισμό κι αρθρώνει έναν αντισυμβατικό λόγο που εντέλει τον περιθωριοποιεί.
Θάλεια Ιερωνυμάκη, «Η νεοελληνική ωδή έως το 1880: Ιστορική διαμόρφωση και θεωρία του είδους» (Σμίλη)
Παρόλο που η ωδή είναι συνδεδεμένη με τον Ανδρέα Κάλβο, τελικά είναι ένα είδος που καθορίζει όλο τον 19ο αιώνα (μέχρι και τον 20ό). Συνδέεται με επαναστατικά ιδεώδη, σχολιάζει πρόσωπα με πανηγυρικό ύφος ή με ελεγειακό τρόπο, εμπλέκεται με την επικαιρότητα, λειτουργεί ενίοτε σατιρικά και γενικότερα ταυτίζεται με τη λυρική ποίηση της εποχής.
Μάκης Καραγιάννης, «Μικρό και αλαζονικό έθνος: Δοκιμές ελληνικής αυτογνωσίας» (Επίκεντρο)
Ο δοκιμιογράφος εγείρει έναν ευρύτερο προβληματισμό για το τι είναι η ελληνική ιδιαιτερότητα, κυρίως στα αρνητικά της σημεία, που δεν της επιτρέπουν την πρόοδο. Βασική του θέση είναι ότι ο Νεοέλληνας έμεινε κρυμμένος πίσω από τη συλλογική μοίρα κι από το κοινοτικό πλαίσιο, κι αρνήθηκε να αποκτήσει έναν υγιή ατομισμό, όπως η υπόλοιπη Ευρώπη.
Σπύρος Κιοσσές, «Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου: Η συμβολή της αφηγηματολογίας» (Κριτική)
Εργα σαν αυτό, που οργανώνει τις αφηγηματικές τεχνικές, πραγματεύεται τον χαρακτήρα και τα σκηνικά, κατευθύνει γύρω από τα τεχνικά θέματα της γραφής, είναι αναγκαία, καθώς δεν έχουμε πολλά εγχειρίδια δημιουργικής γραφής. Ο συγγραφέας οργανώνει την αφηγηματολογία σε ενότητες, ώστε να μπορεί ο φιλόδοξος πεζογράφος να την αξιοποιήσει.
Νίκος Καββαδίας, «Ο αρμενιστής ποιητής», επιμ. Μιχάλης Γελασάκης (Αγρα).
Το βιβλίο περιλαμβάνει συνεντεύξεις, αλληλογραφία και ανέκδοτο-αθησαύριστο υλικό του λογοτέχνη. Ο επιμελητής στην εισαγωγή του σκιαγραφεί την καθιέρωση του Ν. Καββαδία ως ποιητή και πεζογράφου, τις σχέσεις του με άλλους δημιουργούς και συνδέει το έργο του με τη θάλασσα και τα ταξίδια.
Δημήτρης Παπανικολάου, «Κάτι τρέχει με την οικογένεια: Εθνος, πόθος και συγγένεια την εποχή της κρίσης» (Πατάκη)
Πρόκειται για μια πολιτισμική διερεύνηση του κλονισμού της οικογένειας, που συναντάται τα τελευταία χρόνια τόσο στη λογοτεχνία όσο και στον κινηματογράφο και το θέατρο. Στη δομή της ανιχνεύονται στοιχεία καταπίεσης, ρατσισμού, ασφυκτικής ορθοφροσύνης και χειραγώγησης, καθώς ο τρόπος με τον οποίο αυτή (δυσ)λειτουργεί δείχνει την παθογένεια όλου του πολιτισμού μας.
Αλεξάνδρα Σαμουήλ, «“Πάντα αριθμώ διέταξας”: Αναλογία, αριθμολογία και ποίηση» (Μελάνι)
Ο αριθμολογικός παρονομαστής του δημοτικού τραγουδιού και σύγχρονων ποιητών είναι ίσως γνωστός, αλλά τώρα συνδέεται με ευρύτερες αντιλήψεις και θεωρίες. Η συγγραφέας, λοιπόν, διερευνά τις ρίζες του στην πυθαγόρεια και την πλατωνική σκέψη, ακολουθεί την πορεία του διαμέσου των αιώνων και φτάνει μέχρι τα αριθμητικά σύμβολα, που συναιρούν συνιστώσες από διάφορες περιοχές του επιστητού.
Φίλιππος Φιλίππου, «Ιστορία της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας: Ο Γιάννης Μαρής και οι άλλοι» (Πατάκη)
Ο συγγραφέας ανέλαβε να ψάξει εφημερίδες και βιβλία, να φέρει στο φως τα αστυνομικά πεζογραφήματα, να τα ταξινομήσει και να τα εντάξει στο περικείμενο της πνευματικής και κοινωνικοπολιτικής ζωής του τόπου μας, γράφοντας την πρώτη ελληνική Ιστορία του είδους. Με άξονα τον Γιάννη Μαρή διαγράφεται το παρελθόν της αστυνομικής λογοτεχνίας και παρακολουθείται η πορεία της μέχρι σήμερα.
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Η κίνηση του εκκρεμούς: Ατομα και κοινωνία στη νεότερη ελληνική πεζογραφία: 1974-2017» (Πόλις)
Εργο αναφοράς που χαρτογραφεί τη σύγχρονη πεζογραφία, από τα χρόνια της Μεταπολίτευσης έως σήμερα. Οχι μόνο οργανώνει εκατοντάδες κείμενα, αλλά και σκιαγραφεί με τους ευρύτερους προβληματισμούς του είδη και τάσεις, από την έντονα πολιτικοποιημένη πεζογραφία της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, που γράφει ακόμα και μετά το 1974, ώς τον ατομοκεντρισμό της γενιάς του ’80, κι έπειτα πότε στο ένα άκρο και πότε στο άλλο.
 http://www.efsyn.gr/arthro/pezografia-vs-poiisi-i-kai-kati-parapano?fbclid=IwAR2VwLWREV1yk_t1_ZYBheZxLZOwSD26f07rg6Up2tK_7xFcGggzcjXLblk