Από τη συγκομιδή βιβλίων Ιστορίας του 2018

Συντάκτης: 

Ρίκα Μπενβενίστε

Το παρελθόν μάς κατακλύζει: στον δημόσιο λόγο, στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο. Τούτη η έξαρση δημόσιας ιστορίας δεν έχει αντίκρισμα στην έκδοση ιστορικών μελετών. Παρά ταύτα, λίγα βιβλία, διαφορετικά μεταξύ τους ως προς το αντικείμενο και την εποχή που πραγματεύονται, αλλά και ως προς το μεθοδολογικό είδος που καλλιεργούν, ξεχωρίζουν.
Δύο γνωστοί ιστορικοί μας χαρίζουν δύο συνθέσεις στο πλαίσιο μιας ωραίας βρετανικής αφηγηματικής παράδοσης.
O Chris Wickham («Η Μεσαιωνική Ευρώπη» μτφρ. Χ. Γεμελιάρης, Αλεξάνδρεια) προσφέρει μια επισκόπηση στα χρονολογικά και γεωγραφικά όρια του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα. Οι ερμηνείες του θεμελιώνονται στις πολιτικές και κοινωνικο-οικονομικές δομές, έχουν πλούσιες τοπικές αναφορές και παίρνουν υπόψη τους σύγχρονες ιστοριογραφικές συζητήσεις γύρω από την εμφάνιση του αστικού φαινομένου, την εγγραμματοσύνη, το φύλο, την ανάδυση, γύρω στο έτος 1000, τοπικών χωροδεσποτών.

Ο Richard Evans («Η Επιδίωξη της ισχύος. Ευρώπη 1815-1914», μτφρ. Ε. Αστερίου, Αλεξάνδρεια) εξερευνά τις παρόμοιες εμπειρίες που έζησαν οι Ευρωπαίοι στα εκατό χρόνια από το τέλος των Ναπολεόντειων πολέμων έως την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από το επίπεδο των διπλωματικών ανταλλαγών έως εκείνο των φτωχογειτονιών στις βιομηχανικές πόλεις.. Οι «επιδιώξεις ισχύος», αφορούν κράτη, αριστοκρατικές ελίτ, αστούς αλλά και τους αγώνες της εργατικής τάξης. Μια πολιτική ιστορία με γλαφυρές σελίδες για τη θρησκευτική παρακμή, την άνοδο της επιστήμης και της ιατρικής, την κατάκτηση της γυναικείας ψήφου, «τελικό σύνορο» της Ευρώπης.
Καρποί πρωτότυπης έρευνας είναι τα επόμενα βιβλία.
Η Δήμητρα Βασιλειάδου («Στον Τροπικό της Γραφής. Οικογενειακοί δεσμοί και Συναισθήματα στην Αστική Ελλάδα 1850-1930», Gutenberg) συγκροτεί ένα αρχειακό σώμα από την ιδιωτική αλληλογραφία πέντε αστικών οικογενειών. Στην αναλυτική της επεξεργασία, η ιστορία του επιστολικού λόγου ως είδους και ως πολιτισμικής πρακτικής διασταυρώνεται με ερωτήματα που αφορούν την ιστορία των αστικών στρωμάτων, της οικογένειας, του φύλου, της ηλικίας και των συναισθημάτων. Παρακολουθούμε πώς δομούνταν οι οικογενειακές σχέσεις, πώς εκφράζονταν τα συναισθήματα στον κόσμο της ηθικής, των συμφερόντων και των ιδεών της ελληνικής αστικής τάξης για δύο περίπου γενιές, σε ένα παρελθόν ταυτόχρονα κοντινό και μακρινό μας.
Ο Devin Naar («Η Θεσσαλονίκη των Εβραίων. Ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη Νεότερη Ελλάδα», μτφρ. Χ. Γεμελιάρης, Αλεξάνδρεια) αξιοποιεί αρχειακό υλικό σε διαφορετικές χώρες και γλώσσες για να αναδείξει το εβραϊκό παρελθόν της Θεσσαλονίκης. Παρατηρεί τα διλήμματα που τίθενται με την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο νέο κράτος και τις επιλογές των ανώτερων στρωμάτων της εβραϊκής κοινότητας, όπως εκφράστηκαν σε τομείς που σχετίζονταν με τη ραβινική ηγεσία, την εκπαίδευση, στις διαδρομές των διανοούμενων ιστορικών της κοινότητας, στις τριβές που προκαλούσε η τύχη του τεράστιου νεκροταφείου πολύ πριν από την τραγική καταστροφή του.
Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος [«Τα τρία Ε (ΕΕΕ) και ο εμπρησμός του Κάμπελ. Το πογκρόμ του 1931 στη Θεσσαλονίκη», Αντιγόνη] μας μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου. Ο συγγραφέας εστιάζει στον ρόλο της εθνικιστικής οργάνωσης 3Ε στο πογκρόμ στην εβραϊκή φτωχογειτονιά του Κάμπελ, παρακολουθεί πώς κλιμακώθηκε η αντισημιτική ένταση που πυροδοτήθηκε από ψευδείς ειδήσεις, πώς στη δίκη που ακολούθησε δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη.
Η Βίκυ Καραφουλίδου («…της μεγάλης ταύτης ιδέας…» Οψεις της εθνικής ιδεολογίας 1770-1854», Πόλις) εξερευνά την πολυδαίδαλη ιστορία της Μεγάλης Ιδέας από τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα έως τον Κριμαϊκό Πόλεμο και οδηγώντας μας στις πρώτες της εκφάνσεις αμφισβητεί την καθιερωμένη παραδοχή της γενεαλογίας της. Οπως και οι άλλοι ευρωπαϊκοί εθνικισμοί, η Μεγάλη Ιδέα, ανθεκτική και μεταλλασσόμενη, πορεύεται από τον προεπαναστατικό διαφωτισμό, στα χρόνια της Επανάστασης και μετά από αυτήν.
Τρία μικρά βιβλία συνδέουν το χθες με το σήμερα, καθώς οι ιστορίες τους στρέφονται με αιχμηρό βλέμμα στο παρόν.
Το ευανάγνωστο δοκίμιο του Αντώνη Λιάκου («Η δημοκρατία και η ιστορία», Πόλις) πραγματεύεται την ευάλωτη πορεία της δημοκρατίας ως πολιτικού καθεστώτος και τον κριτικό χαρακτήρα της Ιστορίας όταν, χωρίς να υποτάσσεται σε τελεολογίες, συμπορεύεται μαζί της απέναντι στα προτάγματα της πολιτικής γλώσσας.
Ο Σπύρος Καράβας («Οι Μακεδονίες των Αλλων. Το μαχαίρι της Ιστορίας και οι νομοτέλειες της Γεωγραφίας [Μικρό Ανθολόγιο 1912-1992]», Βιβλιόραμα) αναζητεί τις αιτίες της σύγχρονης διαδεδομένης καθ’ ημάς αντίληψης ότι η Μακεδονία είναι μόνο μία και αποκλειστικά ελληνική. Ανθολογεί σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας και Γεωγραφίας, εγκυκλοπαίδειες και βιβλιογραφία και διαπιστώνει ότι παρά τις αντιφάσεις ή και τα λάθη τους τα τεκμήρια αυτά δίνουν χώρο και για άλλες Μακεδονίες. Αρα λοιπόν, καταλήγει, αλλού πρέπει να αναζητηθούν η προέλευση και οι σκοπιμότητες μιας ανωφελούς εμμονής.
Το «Ο Σέξπιρ σήμερα» (μτφρ. Π. Σουλτάνης, 10minima MIET) περιλαμβάνει τρία δοκίμια του Stephen Greenblatt, γνωστού σεξπιριστή και ιστορικού της λογοτεχνίας. Τα δύο από αυτά είναι εν μέρει και αυτοβιογραφικά, όλα υποστηρίζουν ότι το έργο του Σέξπιρ μάς αφορά ως γιατρικό στην ξενοφοβία και ως έμπνευση ελευθερίας. Οι πιο ανατρεπτικές σεξπιρικές αντιλήψεις βρίσκονται στις ιστορίες ζωής των χαρακτήρων που έπλασε ο συγγραφέας τους∙ με το ανέβασμα των έργων του και τη συνεχιζόμενη ανάγνωσή τους, κάθε γενιά βρίσκει ίσως έναν τρόπο να μιλά ελεύθερα, ανοιχτά και με ειλικρίνεια για τη δική της ζωή.
 https://www.efsyn.gr/arthro/apo-ti-sygkomidi-vivlion-istorias-toy-2018?fbclid=IwAR3PUPvMl78xCUKGpXhhhUXXmJvyOmYNWVi8tKNl7zu6F5-SstuM_064nCk