του Γιάννη Ν. Μπασκόζου
Ο αιφνίδιος θάνατος του ποιητή και στοχαστή Δημήτρη Ελευθεράκη τάραξε την ποιητική κοινότητα. Ανήκε στην νεότερη γενιά, με ισχυρές σπουδές και διεσταλμένες κεραίες στα κοινωνικά- ιδεολογικά ζητήματα. Ήταν ευγενής, ευπροσήγορος, αφοσιωμένος δάσκαλος, ιδιαίτερος ποιητής όσο και εναργής διανοούμενος.
Ο Δημήτρης Ελευθεράκης γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα. Σπούδασε ελληνική και ξένη φιλολογία στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και το Εδιμβούργο. Το διδακτορικό του ήταν πάνω στον ποιητή Τάκη Παπατσώνη ( «Τ. Κ. Παπατσώνης: μια εξέταση της ποιητικής του στη διακειμενική προοπτική της ποίησης των F. Hoelderlin, P. Claudel και T. S. Eliot» (2007). Αργότερα βρέθηκε στη Γερμανία για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής πάνω στην περίπτωση των ελλήνων εβραίων στο Ολοκαύτωμα ενώ παράλληλα δίδασκε ελληνικά στο Πανεπιστήμιο της Βόννης.
Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1998 με ποιήματά του στο περιοδικό Νέα Εστία. Δημοσίευσε πέντε ποιητικές συλλογές: Το καθαυτό χειρόγραφο (Γαβριηλίδης, 2001), Προσωρινή μετάθεση (Γαβριηλίδης, 2004), Ρέκβιεμ για ένα φίλο (Ερατώ, 2005), Η στέππα (Νεφέλη, 2006). Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο του περιοδικού Ο Αναγνώστης για την συλλογή του Εγκώμια (Πατάκης, 2013)
Εκτενής συζήτηση έγινε για το δοκίμιο του «Δύσκολη Τέχνη» (Αντίποδες, 2015) που πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα «υπερασπίστηκε» κατά κάποιον τρόπο το μαυρόασπρο γκράφιτι που σε ανύποπτο χρόνο κάλυψε τους τοίχους του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου και με αφορμή αυτό διατύπωσε προβληματισμούς για την τέχνη στη σύγχρονη Ελλάδα. Ο ήρωας του ένας “δάσκαλος”, όπως τoν αποκαλεί στοχάζεται: «Το γκράφιτι είναι μια δύσκολη τέχνη.. Η Ελλάδα είναι μια δύσκολη τέχνη». Με αυτή τη φράση, ο αναγνώστης μπορεί να περάσει συνεκδοχικά από το γκράφιτι στην ελληνική νοοτροπία, η οποία σκιαγραφείται μέσα από τη στάση του Νεοέλληνα απέναντι στον πολιτισμό, την Ιστορία και την τέχνη. Η Ελλάδα είναι μια δύσκολη τέχνη, γιατί επιστεγάζει μια δύσκολη ζωή, αλλά και μια παράξενη αίσθηση του ζην ή του φιλοτεχνείν (Γ.Περαντωνάκης).
Η παρεμβατική θέληση του διαφάνηκε και στη συζήτηση που προκάλεσε μαζί με τους ποιητές Δημήτρη Αγγελή και Σταμάτη Πολενάκη πάνω στη σύγχρονη ποίηση (“Με το περίστροφο του Μαγιακόφσκι: μία συζήτηση για την ποίηση” (2010). «Τα θέματα της Ιστορίας, του συλλογικού και της θρησκευτικής αγωνίας επανέρχονται σταθερά στην κουβέντα των Αγγελή, Ελευθεράκη και Πολενάκη και εκείνο το οποίο οφείλουμε πρωτίστως να κρατήσουμε εδώ είναι η απόβλεψη σε μια ποίηση η οποία θα απευθύνει το νεύμα της προς τον άλλο: μια ποίηση η οποία θα χτίσει μια καινούρια ηθική, αναλαμβάνοντας μια ξεχασμένη, αλλά, όπως κι αν το δούμε, εξαιρετικά σημαντική ευθύνη». (Β.Χατζηβασιλείου)
O Δημήτρης Ελευθεράκης επιμελήθηκε χρηστικές εκδόσεις ποιητών, όπως του Κ.Π.Καβάφη, Κ.Γ. Καρυωτάκη κ.α΄ενώ μετέφρασε την Κάρμεν του Bizet για την Εθνική Λυρική Σκηνή όπως και μυθιστορήματα των Clemens Brentano, Gore Vidal, Johnston McCulley.
Νεαροί φίλοι, ποιητές, φιλόλογοι τον αποχαιρετούν: (αλιεύοντας στο fb)
Σοφία Κολοτούρου
Με τον Δημήτρη συνηθίζαμε να αστειευόμαστε για την κοινή μας αγάπη στον Παλαμά και τον Λαπαθιώτη, που μας έκανε να γράφουμε παραπλήσια ποιήματα κάποιες φορές. Μάλιστα, αγαπούσαμε ιδιαίτερα το “Τίποτ’ άλλο” (από το Nevermore του Πόε) , που τόσο ο Παλαμάς όσο και ο Λαπαθιώτης είχαν αναπτύξει σε ποιήματά τους.
Δεν μπόρεσα να σκεφτώ “Τίποτ’ άλλο” για τον στερνό χαιρετισμό.
ΤΙΠΟΤ’ ΑΛΛΟ
Μνήμη Δημήτρη Ελευθεράκη
Θα στο ’γραφα εγώ το «Τίποτ’ άλλο».
Ποιος θα το μάντευε. Φρικτό το Nevermore.
Κι είν’ ένα πράσινο φεγγάρι και μεγάλο
κι είν’ ένας άνεμος, με δώδεκα μποφόρ.
Δεν θα ξανάρθεις πια, δεν θα σε δούμε.
Και Παλαμά και Λαπαθιώτη ν’ απαγγείλω
(φωνές στο βάθος απ’ τον Πόε ν’ αντηχούνε).
Μας παίρνει η ποίηση ακόμη έναν φίλο.
Και δέκα στίχοι μένουν. Τίποτ’ άλλο –
καθώς χιονίζει μες στις Στέππες σου το βράδυ
σε στεφανώνει η Σελήνη, με μιαν άλω,
που μόλις φώτισε του Χάρου το σημάδι.
Δημήτρης Αθηνάκης
“Ένα ποτήρι κρασί, ένα τηλέφωνο
οι φίλοι που αγάπησα και θα ’ρθουν
να με συλλυπηθούν,
σ’ ένα διαμέρισμα όταν ανοίξει το κενό κατάφωτο
κάτω απ’ τα πόδια μου στη λεωφόρο.
Όμως πιστεύω
έστω πως είναι η πίστη μακρινή,
όμως πιστεύω.”
[Γεια σου, Δημήτρη Ελευθεράκη]
Γιώργος Λαμπράκος
“Με τον Δημήτρη Ελευθεράκη συνεργάστηκα το 2015 για τη μετάφραση του μεγάλου δοκιμίου του R. Geuss, «Ποίηση και γνώση». Κι επειδή «Η Ελλάδα είναι μια δύσκολη τέχνη» (όπως «είπε ο δάσκαλος»), νομίζω πως ο πιο τιμητικός τρόπος να θυμόμαστε αυτόν τον άξιο δημιουργό και δάσκαλο είναι να τον διαβάζουμε. Και ίσως, με «ποίηση και γνώση», η Ελλάδα γίνει στο μεταξύ μια λιγότερο δύσκολη τέχνη.
Καλό ταξίδι, Δημήτρη”.
Γιώργος Λίλλης
“Δεν μπορώ να το πιστέψω. Όχι, δεν θέλω να το πιστέψω ότι έφυγε από τη ζωή ο Δημήτρης Ελευθεράκης. Ήμουν στη δουλειά το πρωί όταν έμαθα τον άδικο χαμό του και από τότε δεν μπορώ να αρθρώσω κουβέντα. Μόνο εικόνες έρχονται στο μυαλό από την εικοσάχρονη φιλία μας. Εκείνα τα πρώτα χρόνια, ως φερέλπιδες ποιητές να μοιραζόμαστε τις πρώτες μας συγγραφικές απόπειρες, να συζητάμε ώρες για τη λογοτεχνία, να ανταλάσσουμε βιβλία. Τις νυχτερινές μας περιπλανήσεις πλάι στον Λάγιο, τις μέρες στη Γερμανία, με τα παιδιά μας να παίζουν μαζί στην αυλή. Τι να πω. Δύσκολα χωνεύεται πως δεν θα σε ξαναδώ φίλε μου. Θα βρίσκω παρηγοριά στην εκλεκτή ποίησή σου κι ας γνωρίζω βαθιά μέσα μου πως δεν θα καλύψει ποτέ το κενό της απουσίας σου”.
Κυριάκος Συφιλτζόγλου
“Τον έβλεπα τα τελευταία καλοκαίρια άλλοτε
τυχαία στην πλατεία της Δράμας μαζί με την
γυναίκα του και τα δυο τους πιτσιρίκια κι
άλλοτε κανονίζαμε μαζί με τον Δημήτρη Πέτρου
και μαζευόμασταν στο “Συνεργείο” για μπύρες
κι εκεί ξεχείλιζε η κουβέντα από ποίηση και
ποιήματα, από βιβλία, ξεχείλιζε τόσο όσο από
την κοινή μας αγάπη. Πάντα ήρεμος, ευγενικός,
διακριτικός, μετρημένος και ουσιαστικός στα
λόγια του. Ήξερε να ακούει, ήξερε να βλέπει,
να παρατηρεί, ήξερε να χαμογελά με τον δικό
του τρόπο, σε μια δική του συχνότητα χαμηλής
πτήσης. Όλα του τα βιβλία ένα ενιαίο σώμα μιας
δικής του ποιητικής ηθικής, ενός δικού του
ποιητικού οράματος. Αυτό το καλοκαίρι δεν
έτυχε να βρεθούμε, αυτό το τελευταίο καλοκαίρι.
Καλό ταξίδι, φίλε…”
Αναστασία Γκίτση
«Συγχωρέστε με, δεν έχω τίποτε μαζί σας προσωπικά, ναι ούτε καν σας γνωρίζω, αλλά αυτό δεν με εμποδίζει να αγαπώ το έργο σας, και να θαυμάζω το έργο σας» (Δημήτρης Ελευθεράκης). Από το πρωί προσπαθώ να βρω τις λέξεις και την λογική να δεχτώ το τελεσίδικο της απουσίας ενός νέου ταλαντούχου ποιητή, μεταφραστή και συγγραφέα, ενός στοργικού πατέρα και συζύγου και ενός θαυμάσιου συνομιλητή που με ευγένεια και προσήνεια ακουμπούσε σε κάθε συζήτηση οποιουδήποτε επιστητού.
Καλό ταξίδι Δημήτρη! Ας είναι ελαφρύ το χώμα…
Δήμητρα Τοπαλίδου (Μαρία Τοπάλη)
“άσχημη, πανάσχημη μέρα,
μας αναγκάζει να τον αποχαιρετήσουμε
εκεί που θα θέλαμε να τον υποδεχόμαστε ξανά και ξανά
για κάθε έναν από τους μεστούς καρπούς που βάσιμα υποσχόταν
νέο στην ηλικία και ήδη ώριμο ποιητή και λόγιο,
τον Δημήτρη Ελευθεράκη”
Σπύρος Γιανναράς
“Είναι τόσο άδικη η ζωή, τόσο αδιανόητα άδικη. Δεν μπορώ να χωνέψω τον άδικο, πρόωρο θάνατο του Δημήτρη Ελευθεράκη. Η θλίψη είναι αφόρητη, γιατί η αδικιά αδιανόητη. Δεν έφυγε απλώς ένας νέος άνθρωπος στον ανθό της δημιουργικής του ηλικίας, αλλά ένας από τους καλύτερους της γενιάς μας. Το ήθος, το παράστημα, η ευγένεια και η καλοσύνη του Δημήτρη είναι πράγμα που σπανίζει δραματικά στην εποχή της ανάγωγης κι επιθετικής ημιμάθειας. Η ποιητική, συγγραφική και μεταφραστική δουλειά του ήταν σπουδαία, και όπως συχνά συμβαίνει στη χώρα της επετηρίδας, δεν αξιολογήθηκε όπως θα της έπρεπε, όσο ήταν εν ζωή. Ελπίζω όλοι εμείς, της ίδιας πάνω κάτω γενιάς, να μεριμνήσουμε ώστε να μην περιπέσει στη λήθη και διπλασιαστεί η αδικία. Αιωνία η μνήμη”.
Βίκυ Κατσαρού
“Το πρωί, ο Δημήτρης Αγγελής έγραψε “Πληροφορήθηκα ότι χάσαμε τον Δημήτρη Ελευθεράκη”, και παγώσαμε, ενώ αρχίσαμε να ανταλλάσσουμε μέιλ σοκαρισμένοι για το τι έγινε. Και ας μην τον ξέραμε προσωπικά πολλοί. Τόσο νέος, τόσο κρίμα. Οι ποιητές όμως είναι πάντα εδώ. Αντίο, Δημήτρη”
Λαμπρινή Κουζέλη
“Σύντομος αποχαιρετισμός στον Δημήτρη Ελευθεράκη. Στα είκοσι χρόνια μιας γνωριμίας, με σποραδικές συναντήσεις και συνεργασίες, από τότε που ήταν νεαρός απόφοιτος του Νεοελληνικού του ΕΚΠΑ, τον παρακολουθούσα να εξελίσσεται διαρκώς και να ωριμάζει, ως ποιητής και ως φιλόλογος, παραμένοντας όμως ο ίδιος σεμνός και προσηνής άνθρωπος, ο ενδιαφέρων συνομιλητής. Προσπαθούμε όλοι να χωνέψουμε την αδιανόητη ξαφνική απώλειά του. Θα μας λείψουν το χαμόγελό του και η γλυκιά παρουσία του, η ευγένειά του, η ευπροσήγορη διάθεσή του, η φωνή και η σκέψη του”.
Ζαχαρίας Κατσάκος
“Μερικά πράγματα δεν μπορείς να τα πιστέψεις ακόμα κι αν συμβαίνουν. Ένας αγαπημένος φίλος έφυγε στα 42 του μόλις χρόνια. Ο Δημήτρης Ελευθεράκης. Από τους λίγους, τους πολύ λίγους ποιητές μας που πειραματίστηκαν επιτυχώς με τη λογοτεχνική θεωρία. Είχε να δώσει πάρα πολλά ακόμη.
Καλό ταξίδι Δημήτρη”.
Johnie Thin
“Αποχαιρετούμε τον παλιό, καλό φίλο, συμμαθητή και συνάδελφό Δημήτρη Ελευθεράκη. Θα τον θυμάμαι πάντα ως εκείνον τον στοχαστικό έφηβο, τον γεμάτο ανησυχίες, συναισθήματα. Ως τον μεγαλύτερο, τον πάντα ανοιχτό στις αγωνίες μας. Ως τον πολύ ευαίσθητο ποιητή. Ως τον εμπνευσμένο δάσκαλο. Αντίο Δημήτρη μου”
Ελένη Κοσμά
“Σήμερα είναι μια βαριά μέρα. Η μέρα μιας αναπάντεχης απώλειας, του καλού συναδέλφου, φίλου και ποιητή Δημήτρη Ελευθεράκη. Θα τον θυμόμαστε με αγάπη”.
Στράτος Μυρογιάννης
“Αντίο φίλε, έφυγες νωρίς και τα λόγια δεν φτάνουν..
Η φιλία σου ήταν τιμή μου”.
[Ποίημα από την ανέκδοτη συλλογή του «Άσπρα μήλα» (θα εκδοθεί από τον Πατάκη το 2021)που δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Φρέαρ τον Σεπτέμβριο του 2019].
Ευχή
Άλλοι φεύγουν γλιστρώντας απ’ το κατάστρωμα ενός καραβιού
κι άλλοι με τα μάτια στο ταβάνι ένα ξημέρωμα μόνοι,
άλλοι την ώρα του ύπνου κι άλλοι με μια σφαίρα στο στήθος.
Όλοι γνωρίζουν πού πηγαίνουν μα όχι γιατί
δεν αναχωρήσαν νωρίτερα ή δεν στάθηκαν λίγο παραπάνω
να σκαλίζουν με το τακούνι τους τα ξερά φύλλα
ή να σχεδιάζουν αδέξιους χάρτες μ’ ένα μολύβι
σε κιτρινισμένο τετράδιο. Και τι παίρνουν μαζί τους;
Σίγουρα αυτό το σώμα που δεν θέλει να κοιτάζει κανείς
κι όλα του τα υπάρχοντα: παλιές ανάσες, ελπίδες,
δείγματα της φθοράς, δέρμα και δόντια.
Όσοι έμειναν πίσω φαντάζονται το δικό τους σενάριο
που έχει κύματα λύπης κι έναν μακρύ αποχαιρετισμό
ίσως κι έναν μισοτελειωμένο καμβά που θα ολοκληρώσει
κάποιος άλλος που ενδέχεται να κάτσει στο ίδιο παράθυρο.
Όλοι πάντως μένουν μόνοι: σε μια φωτισμένη παγόδα
ή σ’ ένα κρεβάτι που τυλίγουν οι φλόγες
κ’ ύστερα γίνεται βάρκα σ’ αμίλητα σκοτεινά νερά.
Είθε αυτή η μοναξιά να διαρκέσει μόνο για λίγο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου