του Φίλιππου Φιλίππου
O Αλμπέρτο Μοράβια (1907-1990), ένας από τους σημαντικότερους ιταλούς συγγραφείς του εικοστού αιώνα, στα έργα του πραγματεύτηκε την ερωτική συμπεριφορά των ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, νέων και λιγότερο νέων, εξετάζοντάς την στο πλαίσιο της κοινωνίας στην οποία ζούσαν. Ο ίδιος ο Μοράβια έχει δηλώσει επανειλημμένα το χρέος του προς τον Φρόιντ και τον Μαρξ, προσθέτοντας πως ήταν φροϋδικός προτού ακόμα το καταλάβει, όπως ήταν και μαρξιστής προτού διαβάσει τα έργα του Μαρξ –το 1984 εξελέγη ευρωβουλευτής με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ιταλίας.
Το μυθιστόρημα Οι αδιάφοροι θεωρείται ένα από τα καλύτερά του (μαζί με την Πλήξη), κι ίσως είναι το σημαντικότερό του, μολονότι ήταν το πρώτο του και το έγραψε νεότατος, όταν κλεισμένος στο σπίτι και σε σανατόριο, πάσχων από οστική φυματίωση, ασθένεια που τον
ταλαιπωρούσε μέχρι τα δέκα του χρόνια, διάβαζε βιβλία, ένα κάθε δύο μέρες. Την περίοδο εκείνη έγραφε στίχους, στα γαλλικά και στα ιταλικά, μελετώντας τη γερμανική γλώσσα, ήδη γνώριζε αγγλικά. Το φθινόπωρο του 1925 σταμάτησε την ποίηση και άρχισε τη συγγραφή των Αδιάφορων, διαδικασία που κράτησε τρία χρόνια. Το έστειλε σ’ ένα εκδότη, ο οποίος το απέρριψε με το σκεπτικό ότι ο συγγραφέας του ήταν εντελώς άγνωστος. Έτσι δανείστηκε χρήματα από τον πατέρα του και το εξέδωσε μόνος του. Το βιβλίο είχε μεγάλη επιτυχία και η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε σε λίγες εβδομάδες. Τι ακριβώς συμβαίνει στους Αδιάφορους, που έγινε ταινία το 1964 από τον Φραντσέσκο Μαζέλι; Γιατί έγινε τεράστια εμπορική επιτυχία, γιατί το ύμνησαν και το υμνούν ακόμα οι κριτικοί; Στο μυθιστόρημα πρωταγωνιστούν μόνο πέντε πρόσωπα, τα οποία μοιάζουν με πρόσωπα θεατρικού έργου, καθώς αυτά που συμβαίνουν τα μαθαίνουμε μέσω των διαλόγων. Είναι η Κάρλα, μια νεαρή με φιλοδοξίες, η μητέρα της Μαρία Γκράτσια, ερωμένη ενός πλούσιου άντρα, του Λέο, ο Μικέλε, ο αδελφός τη Κάρλας, ένας νεαρός αδιάφορος για όσα συμβαίνουν γύρω του, και η Λίζα, πρώην ερωμένη του Λέο. Αυτοί οι πέντε μπλέκονται σε ερωτικά, οικονομικά και άλλα παιγνίδια. Η Κάρλα δέχεται ισχυρή πίεση από τον Λέο να συνάψουν σχέση κι εκείνη δέχεται, εν αγνοία της μητέρας και του αδελφού της. Μόνο η Λίζα, η αντίζηλη της μητέρας, βλέπει τι συμβαίνει ανάμεσα στην νεαρή και τον μεσήλικα, αλλά κι αυτή πολιορκεί ερωτικά τον Μικέλε. Όπως γράφει στην Εισαγωγή του ο κριτικός Εντοάρντο Σανγκουινέτι, στο μυθιστόρημα εμφανίζεται για πρώτη φορά η ιδιαίτερη τεχνική του Μοράβια, ήτοι η αντίθεση ανάμεσα σε ένα ανθρώπινο περιβάλλον που αρνείται να αναγνωρίσει τον εαυτό του και να τον κρίνει, σε ανθρώπους που δεν διαθέτουν την ικανότητα αυτοσυνείδησης. Αυτό το ρόλο τον παίζουν τα δύο αδέλφια, η Κάρλα και ο Μικέλε, που στο τέλος του μυθιστορήματος βρίσκονται αντιμέτωποι, διχασμένοι, ανίκανοι να καταλάβουν ο ένας τον άλλο. Αν η ιστορία της Κάρλα, σημειώνει ο κριτικός, είναι η ιστορία μιας δύσκολης και επώδυνης προσαρμογής, αλλά μιας επιτυχημένης προσαρμογής, η ιστορία του Μικέλε είναι ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή η ιστορία μια προσαρμογής που δεν συνέβη ποτέ. Το σεξ –και η ιδέα του σεξ–, κυριαρχεί σε όλες τις σελίδες του βιβλίου. Κάθε ένα από τα πέντε πρόσωπα του βιβλίου ενεργεί με βάση τα ένστικτά του και επιδιώκει να τα ικανοποιήσει μέσω κάποιου από τα υπόλοιπα. Το ερωτικό ζήτημα, μαζί με το οικονομικό, καθορίζει τη σκέψη και τις ενέργειες όλων. Το χρήμα είναι επίσης το κυρίαρχο στοιχείο που απασχολεί το μυαλό τους, γνωρίζουν άριστα τη χρησιμότητά του και επιχειρούν να επωφεληθούν από τις σχέσεις τους. Αναφορικά με τα δύο αδέλφια, η επανάσταση της Κάρλας στο ζήτημα του σεξ –στόχος της είναι βέβαια ο Λέο–, συνδυάζεται με την επιδίωξη του πλουτισμού, ενώ η αδιαφορία του Μικέλε και η σεξουαλική του ανεπάρκεια συνδέεται με τις οικονομικές του δυσκολίες. Το βιβλίο κυκλοφόρησε σε μια κρίσιμη ιστορικά στιγμή Ιταλίας, όταν ο Μπενίτο Μουσολίνι είχε επιβάλει τη δικτατορία του φασιστικού κόμματος και η χώρα όδευε προς τη λαϊκή συναίνεση. Ωστόσο, σε αυτό η πολιτική πουθενά δεν μνημονεύεται είτε επειδή ο Μοράβια τότε δεν ενδιαφερόταν γι’ αυτήν είτε για λόγους που συνδέονται με τους φόβους που εξαπλωνόταν στην ιταλική κοινωνία. Οι δικές του ιδέες και η δική του στάση ζωής εκφράζονται μέσω του εικοσάχρονου Μικέλε, ας πούμε του alter ego του, ο οποίος αντιμετωπίζει την παρακμή και εν τέλει την κατάρρευση της αστικής του οικογένειας. Όπως έχει γράψει ο ίδιος ο συγγραφέας, μέσω των Αδιάφορων έδωσε, χωρίς να το επιδιώκει, μια πλήρη και αληθοφανή περιγραφή της καθημερινής ζωής μιας αστικής ρωμαϊκής οικογένειας, αλλά στην πραγματικότητα το μυθιστόρημα αντικατοπτρίζει πολύ πιστά το αίσθημα ανίας και ταλαιπωρίας που προκαλούσε τότε στην ψυχή του η φυσιολογική ζωή. Αξίζει να τονίσουμε πως η έκδοση είναι εξαιρετική. Δεν είναι μόνο η άριστη μετάφραση της Ελένης Τουλούπη, είναι επίσης η Εισαγωγή, το Χρονολόγιο, το Επίμετρο-Κριτικό σημείωμα, και το Παράρτημα, όπου ο συγγραφέας κρίνει το έργο του, ομολογουμένως με πολλή μετριοφροσύνη. info: Αlberto Μoravia, Οι αδιάφοροι,Μετάφραση Ελένη Τουλούπη,Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα, 2019, σελ. 448, τιμή 16, 50 ευρώ
https://www.oanagnostis.gr/to-sex-kai-i-idea-toy-sex-ston-a-moravia-toy-filippoy-filippoy/?fbclid=IwAR3almqWR1bmhNfkWBWpBrC1a8SxUN_l4Vpfbp-JoNuLzbXiUlnUYFK4uGE
ταλαιπωρούσε μέχρι τα δέκα του χρόνια, διάβαζε βιβλία, ένα κάθε δύο μέρες. Την περίοδο εκείνη έγραφε στίχους, στα γαλλικά και στα ιταλικά, μελετώντας τη γερμανική γλώσσα, ήδη γνώριζε αγγλικά. Το φθινόπωρο του 1925 σταμάτησε την ποίηση και άρχισε τη συγγραφή των Αδιάφορων, διαδικασία που κράτησε τρία χρόνια. Το έστειλε σ’ ένα εκδότη, ο οποίος το απέρριψε με το σκεπτικό ότι ο συγγραφέας του ήταν εντελώς άγνωστος. Έτσι δανείστηκε χρήματα από τον πατέρα του και το εξέδωσε μόνος του. Το βιβλίο είχε μεγάλη επιτυχία και η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε σε λίγες εβδομάδες. Τι ακριβώς συμβαίνει στους Αδιάφορους, που έγινε ταινία το 1964 από τον Φραντσέσκο Μαζέλι; Γιατί έγινε τεράστια εμπορική επιτυχία, γιατί το ύμνησαν και το υμνούν ακόμα οι κριτικοί; Στο μυθιστόρημα πρωταγωνιστούν μόνο πέντε πρόσωπα, τα οποία μοιάζουν με πρόσωπα θεατρικού έργου, καθώς αυτά που συμβαίνουν τα μαθαίνουμε μέσω των διαλόγων. Είναι η Κάρλα, μια νεαρή με φιλοδοξίες, η μητέρα της Μαρία Γκράτσια, ερωμένη ενός πλούσιου άντρα, του Λέο, ο Μικέλε, ο αδελφός τη Κάρλας, ένας νεαρός αδιάφορος για όσα συμβαίνουν γύρω του, και η Λίζα, πρώην ερωμένη του Λέο. Αυτοί οι πέντε μπλέκονται σε ερωτικά, οικονομικά και άλλα παιγνίδια. Η Κάρλα δέχεται ισχυρή πίεση από τον Λέο να συνάψουν σχέση κι εκείνη δέχεται, εν αγνοία της μητέρας και του αδελφού της. Μόνο η Λίζα, η αντίζηλη της μητέρας, βλέπει τι συμβαίνει ανάμεσα στην νεαρή και τον μεσήλικα, αλλά κι αυτή πολιορκεί ερωτικά τον Μικέλε. Όπως γράφει στην Εισαγωγή του ο κριτικός Εντοάρντο Σανγκουινέτι, στο μυθιστόρημα εμφανίζεται για πρώτη φορά η ιδιαίτερη τεχνική του Μοράβια, ήτοι η αντίθεση ανάμεσα σε ένα ανθρώπινο περιβάλλον που αρνείται να αναγνωρίσει τον εαυτό του και να τον κρίνει, σε ανθρώπους που δεν διαθέτουν την ικανότητα αυτοσυνείδησης. Αυτό το ρόλο τον παίζουν τα δύο αδέλφια, η Κάρλα και ο Μικέλε, που στο τέλος του μυθιστορήματος βρίσκονται αντιμέτωποι, διχασμένοι, ανίκανοι να καταλάβουν ο ένας τον άλλο. Αν η ιστορία της Κάρλα, σημειώνει ο κριτικός, είναι η ιστορία μιας δύσκολης και επώδυνης προσαρμογής, αλλά μιας επιτυχημένης προσαρμογής, η ιστορία του Μικέλε είναι ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή η ιστορία μια προσαρμογής που δεν συνέβη ποτέ. Το σεξ –και η ιδέα του σεξ–, κυριαρχεί σε όλες τις σελίδες του βιβλίου. Κάθε ένα από τα πέντε πρόσωπα του βιβλίου ενεργεί με βάση τα ένστικτά του και επιδιώκει να τα ικανοποιήσει μέσω κάποιου από τα υπόλοιπα. Το ερωτικό ζήτημα, μαζί με το οικονομικό, καθορίζει τη σκέψη και τις ενέργειες όλων. Το χρήμα είναι επίσης το κυρίαρχο στοιχείο που απασχολεί το μυαλό τους, γνωρίζουν άριστα τη χρησιμότητά του και επιχειρούν να επωφεληθούν από τις σχέσεις τους. Αναφορικά με τα δύο αδέλφια, η επανάσταση της Κάρλας στο ζήτημα του σεξ –στόχος της είναι βέβαια ο Λέο–, συνδυάζεται με την επιδίωξη του πλουτισμού, ενώ η αδιαφορία του Μικέλε και η σεξουαλική του ανεπάρκεια συνδέεται με τις οικονομικές του δυσκολίες. Το βιβλίο κυκλοφόρησε σε μια κρίσιμη ιστορικά στιγμή Ιταλίας, όταν ο Μπενίτο Μουσολίνι είχε επιβάλει τη δικτατορία του φασιστικού κόμματος και η χώρα όδευε προς τη λαϊκή συναίνεση. Ωστόσο, σε αυτό η πολιτική πουθενά δεν μνημονεύεται είτε επειδή ο Μοράβια τότε δεν ενδιαφερόταν γι’ αυτήν είτε για λόγους που συνδέονται με τους φόβους που εξαπλωνόταν στην ιταλική κοινωνία. Οι δικές του ιδέες και η δική του στάση ζωής εκφράζονται μέσω του εικοσάχρονου Μικέλε, ας πούμε του alter ego του, ο οποίος αντιμετωπίζει την παρακμή και εν τέλει την κατάρρευση της αστικής του οικογένειας. Όπως έχει γράψει ο ίδιος ο συγγραφέας, μέσω των Αδιάφορων έδωσε, χωρίς να το επιδιώκει, μια πλήρη και αληθοφανή περιγραφή της καθημερινής ζωής μιας αστικής ρωμαϊκής οικογένειας, αλλά στην πραγματικότητα το μυθιστόρημα αντικατοπτρίζει πολύ πιστά το αίσθημα ανίας και ταλαιπωρίας που προκαλούσε τότε στην ψυχή του η φυσιολογική ζωή. Αξίζει να τονίσουμε πως η έκδοση είναι εξαιρετική. Δεν είναι μόνο η άριστη μετάφραση της Ελένης Τουλούπη, είναι επίσης η Εισαγωγή, το Χρονολόγιο, το Επίμετρο-Κριτικό σημείωμα, και το Παράρτημα, όπου ο συγγραφέας κρίνει το έργο του, ομολογουμένως με πολλή μετριοφροσύνη. info: Αlberto Μoravia, Οι αδιάφοροι,Μετάφραση Ελένη Τουλούπη,Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα, 2019, σελ. 448, τιμή 16, 50 ευρώ
https://www.oanagnostis.gr/to-sex-kai-i-idea-toy-sex-ston-a-moravia-toy-filippoy-filippoy/?fbclid=IwAR3almqWR1bmhNfkWBWpBrC1a8SxUN_l4Vpfbp-JoNuLzbXiUlnUYFK4uGE
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου