ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΥΠΑΡΗΣ

Διαβάζοντας με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννηση αυτού του σπουδαίου ανθρώπου των νεοελληνικών γραμμάτων (17/ 29 Ιουλίου 1870, κατά την εγκυρότερη αναφορά αφού τη δίνει ο ίδιος) το αφιέρωμα της Νέας Εστίας (τ. 362, 1-7-1942: ένα τεύχος που έφερε τη σφραγίδα του μόχθου, ποιου άλλου, του Γ.Κ. Κατσίμπαλη), σκέπτομαι πόσα χρωστά η πνευματική ζωή σε αυτόν τον αξεπέραστο μεταφραστή στη δημοτική γλώσσα του ατίμητου αρχαίου θησαυρού μας. Λαμπρός φιλόλογος και αισθαντικός ποιητής με απηχήσεις του παρνασσισμού, έμεινε στη μία συλλογή («Σκαραβαίοι και Τερρακόττες») για να αφοσιωθεί στη μετάφραση της αρχαίας γραμματείας γιατί ένιωσε, όπως γράφει στο αφιέρωμα ο Ι.Θ. Κακριδής, πως «σε αυτή τη θέση τον έβαζε η μοίρα, έτσι θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο την προκοπή της πατρίδας του». Οι νεώτεροι μεταφραστές, συνεχίζει ο Κακριδής θα θελήσουν να ξεπεράσουν το Γρυπάρη μα να τον αγνοήσουν, αυτό δε θα γίνει ποτέ. Κι αν δώσουν κάποτε κάτι καλύτερο, «ας μη λησμονήσουν ποτέ την ευγενικιά, ασκητική μορφή του προδρόμου που σκυμμένος στο γραφείο του πενήντα ολόκληρα χρόνια μόχθησε όσο λίγοι, χύνοντας και ξαναχύνοντας τη φράση του, με όλη την επίγνωση τίνος λαού πάλευε ν’ αναστήσει το λόγο και σε τι λαό να τον ξαναχαρίσει». Ελπίζω πως το Εθνικό Θέατρο θα τιμήσει τον ιδρυτή του νέου μεταφραστικού μας λόγου. Υπήρξε άλλωστε και ο πρώτος γενικός διευθυντής του…
Υ.Γ. Πέρα από αρχαίες τραγωδίες, ο Γρυπάρης απέδωσε στη νέα ελληνική και την Πλατωνική «Πολιτεία». Η απόδοση στην καθαρεύουσα ολοκληρώθηκε (ιδού η έκδοση Φέξη, του 1911), στη δημοτική όμως δεν πρόλαβε παρά μόνο τα πρώτα κεφάλαια. Τον σταμάτησε ο θάνατος από ασιτία το Μάρτη του 1942…

Kostas Hatziantoniou