Τα παιδιά αγαπούν τα ζώα και όχι επειδή διακατέχονται από συνειδητά αισθήματα φιλοζωίας. Τα αγαπούν όταν παίρνουν τη θέση των ανθρώπων στα βιβλία ως λογοτεχνικοί χαρακτήρες και πρωταγωνιστούν σε ιστορίες που θίγουν πολλά από εκείνα που τα απασχολούν ή τα προβληματίζουν. Πολύ συχνά, τα ζώα φέρονται και σκέφτονται ανθρώπινα, γίνονται ισότιμοι συνομιλητές με τα παιδιά- αναγνώστες ή πάλι, στέκονται απέναντί τους και τους αποκαλύπτουν ιδέες και συναισθήματα, τους ψυχαγωγούν και τους ανοίγουν νέα πεδία ευχαρίστησης και αναζητήσεων.
Ένα από αυτά τα πεδία είναι η ευχάριστη προσέγγιση της Ιστορίας, από την πένα της Αργυρώς Πιπίνη.
Πίσω από κάθε σπουδαίο άντρα κρύβεται μια χαρισματική γάτα θα μπορούσε να είναι ο υπότιτλος της σειράς μικρά γατικά.
Διαβάζουμε λοιπόν τρεις γατικές ιστορίες, με γατιά που μπερδεύονται στα πόδια διάσημων παθιασμένων ζευγαριών σε διαφορετικές χώρες και εποχές. Η πρώτη, του Περικλή και της Ασπασίας, διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα, η δεύτερη, του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και η τρίτη, του Ναπολέοντα και της Ιωσηφίνας, στη Γαλλία του 19ου αιώνα.
Οι ναζιάρικες γάτες της Πιπίνη παρατηρούν, αφηγούνται, παρεμβαίνουν, έχουν απόψεις και σχολιάζουν έρωτες, μάχες, πολιτικές, καθημερινές συνήθειες. Μαζί τους μπαίνουμε στα ιδιαίτερα γνωστών μας προσωπικοτήτων και μαθαίνουμε ιστορικά γεγονότα- το πριν και το μετά- και τα παραλειπόμενά τους. Τα μικρά γατικά είναι λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων, ένα είδος που χαίρει μεγάλης εκτίμησης τα τελευταία χρόνια, με το λογοτεχνικό κομμάτι τους να συμπλέει αρμονικά με την Ιστορία, η οποία υποστηρίζει τη μυθοπλασία καθώς συμπληρώνεται από ένα σύντομο παράρτημα με πληροφορίες για την εποχή και τα γεγονότα ώστε να την κάνει πιο ξεκάθαρη. Τι χρειάζεται ακόμα; Μία εικονογράφηση που να συνενώνει και να αναδεικνύει όσα ιστορικά αφηγείται η συγγραφέας και παράλληλα να ενισχύει την ιδιαίτερη γραφή και το χιούμορ της.
Η σειρά αποκτά χαρακτήρα χάρη στην εικονογράφηση της Ιφιγένειας Καμπέρη. Οι μορφές ελεύθερα σχεδιασμένες, εκφραστικές, με χαρακτηριστικά που συχνά υπερτονίζονται (όπως η περικεφαλαία του Περικλή, η κόμμωση της Ιωσηφίνας ή το καπέλο του Ναπολέοντα), ώστε να θυμίζουν τους αληθινούς τους εαυτούς. Κι ύστερα είναι τα χρώματα. Κάθε ιστορία έχει το δικό της: το ελληνικό γαλάζιο για την αρχαία Αθήνα, τα γήινα για την αιγυπτιακή ιστορία, το bleu-blanc-rouge της γαλλικής tricolore για τον στρατηγό αυτοκράτορα. Και τα γατιά με προσωπικότητα, σε κάθε ιστορία διαφορετική.
Περιμένω λοιπόν μ’ ενδιαφέρον τη συνέχεια. Περιμένω όμως και πιο προσεχτική επιμέλεια- δεν επιτρέπονται απλά γραμματικά αλλά και πραγματολογικά λάθη!
*****
Λέγεται ότι σ’ αντίθεση με τα σκυλιά, οι γάτες είναι ανεξάρτητα ζώα. Τέτοιος είναι ο Μεφίστο, των Bernard Villiot- Antoine Guilloppé. Δεν συγκινείται από τα χάδια και το χουχούλιασμα και τις λειχουδιές που κάνουν τους ομοίους του νωθρούς, του αρέσει να σουρτουκεύει ακόμα κι όταν δεν βρίσκει φαγητό, βολεύεται οπουδήποτε. Είναι πλάσμα ανεξάρτητο κι ελεύθερο και πληρώνει το τίμημα των επιλογών του.
Θα σταθώ σε δύο στοιχεία που κάνουν αυτό το εικονογραφημένο βιβλίο ενδιαφέρον. Πρώτα, το εικαστικό μέρος: κατάμαυρος ο Μεφίστο, ασπρόμαυρο το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται. Δημιουργείται λοιπόν η εντύπωση ότι οι μαύρες εικόνες είναι ντεκουπαρισμένες και προβάλλονται σ’ ένα μπερντέ, όπως στο θέατρο σκιών. Ο εικονογράφος παρακάμπτει (όπως ο γνωστός μας Oliver Jeffers και αρκετοί άλλοι) το στερεότυπο ότι τα βιβλία για μικρά παιδιά πρέπει να είναι πολύχρωμα καθώς και όλες τις ιδέες που συνοδεύουν το μαύρο χρώμα.
Το δεύτερο είναι η έμμετρη απόδοση. Σε πάρα πολλά παιδικά βιβλία διαβάζουμε στην ταυτότητά τους, αντί για τη λέξη «μετάφραση», τη λέξη «απόδοση». Μην νομίζουμε ότι γίνεται «απόδοση» για να διευκολυνθεί ο μεταφραστής! Είναι μια απόλυτα αποδεκτή επιλογή η οποία διατηρεί το πνεύμα του έργου, συχνά εις βάρος της ακρίβειας των λέξεων. Σε έμμετρα κείμενα η μετάφραση είναι πολύ πιο δύσκολη γιατί ο μεταφραστής, πέρα από τη γνώση του, γίνεται ο ίδιος «ποιητής». Και δεν το μπορεί ο καθένας.
Η πολύ έμπειρη Κατερίνα Σχινά δεν μετέφρασε, αλλά απέδωσε θαυμάσια την ιστορία σε στίχους που κυλούν χωρίς να στραμπουλίζουν τη γλώσσα.
*****
Το γεράκι στην καμινάδα είναι μια ιστορία- μινιατούρα με εσωτερικότητα, νοήματα, και απίστευτη λογοτεχνική ωριμότητα(!) που έγραψε η νεαρή πρωτοεμφανιζόμενη Ειρήνη Αγγέλη. Στην ιστορία της μας κοινωνεί την αγωνία ενός μικρού κοριτσιού να μην πάθουν κάτι τα ανυπεράσπιστα μωρά γεράκια που έχουν τη φωλιά τους πάνω στην καμινάδα του σπιτιού της. Το κορίτσι και οι γονείς δεν ξέρουν τίποτα για τα γεράκια. Έτσι, η μικρή για να τα προστατεύσει επιχειρεί πρώτα να τα πλησιάσει δίνοντάς στη γερακίνα τροφή, όπως φαντάζεται με το παιδικό της μυαλό ότι κάνουμε με τα ζώα που θέλουμε για δικά μας. Και έπειτα, όταν το πουλί τσιμπολογάει την τροφή, νομίζει ότι επικοινωνεί κάπως μαζί του. Όμως τα γεράκια είναι άγρια ζώα, είναι χειμώνας, ώρα για τζάκι, και το κορίτσι βρίσκει τον συναισθηματικά δυσκολότερο τρόπο για να τα σώσει: τα τρομάζει για να φύγουν. Απογοήτευση που τα χάνει, χαρά που τα σώζει!
Στο ελάχιστο κείμενο με την εξαιρετική οικονομία λόγου, η Αγγέλη περνάει στον αναγνώστη τα έντονα συναισθήματα που νιώθουμε όταν θέλουμε κάτι πάρα πολύ αλλά δεν το πετυχαίνουμε.
Υπάρχει πιο δύσκολο να συνθέσεις μια ιστορία -μινιατούρα; Έχουμε διαβάσει αρκετές δήθεν… Το βέβαιο είναι ότι η νεαρή συγγραφέας δεν πέταξε στο χαρτί μια πιασάρικη ιδέα! Φαίνεται πως δούλεψε τον λόγο, στάθηκε στα συναισθήματα και τα ένιωσε, γι’ αυτό και τα νιώθουμε κι εμείς οι αναγνώστες!
Τα ψυχρά και τα γήινα χρώματα της Πέρσας Ζαχαριά αποδίδουν θαυμάσια την ανάστατη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού.
*****
Αξιοπρόσεχτη ιστορία με θέμα τον γάμο ενός ζεύγους σκουληκιών στο Σκουλήκι αγαπάει σκουλήκι, των J. J. Austrian και του Mike Curato, γνωστού στην Ελλάδα από τις ιστορίες του Μικρού Έλιοτ (εκδ. Κλειδάριθμος).
Τα σκουλήκια θέλουν να παντρευτούν. Όμως, ποιος είναι ποιος, ποια η νύφη και ποιος ο γαμπρός; Δεν τα ξεχωρίζει ούτε ο κουμπάρος! Και τι είναι γάμος; Οι μπομπονιέρες, το νυφικό, τα τούλια και οι βέρες; Για κάποιους ναι, όχι όμως για το ντουέτο των δημιουργών. Τα σκουλήκια είναι ερμαφρόδιτα πλάσματα που δικαιούνται την ολοκλήρωση της αγάπης τους. Δανείζουν λοιπόν την εικόνα τους σε όλα τα ανθρώπινα ομόφυλα ζευγάρια διευρύνοντας την ανεκτικότητα και την κοινωνική αποδοχή.
INFO
Αργυρώ Πιπίνη,Ναπολέων και Ιωσηφίνα,Εικ. Ιφιγένεια Καμπέρη, Πατάκη, 2020
J. J. Austrian,Σκουλήκι αγαπάει σκουλήκι,Εικ. Mike Curato,Μτφρ. Ηλιάνα Αγγελή,Εκδ. Κλειδάριθμος, 2020.
Ειρήνη Αγγέλη,Το γεράκι στην καμινάδα,Εικ. Πέρσα Ζαχαριά,Εκδ. Καστανιώτη, 2020.
Bernard Villiot- Antoine Guilloppé,Μεφίστο,Έμμετρη απόδοση Κατερίνα Σχινά,Εκδ. Στερέωμα, 2019.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου