Με ένα γλαφυρότατο λυρικό αφιέρωμα του Νικολάϊ Γκόγκολ στις τρείς κορυφαίες μορφές τέχνης , τη γλυπτική, τη ζωγραφική και τη μουσική του ξεκινάει το αφιέρωμα του δέκατου πέμπτου τεύχους της Στέπας στους Ρώσους κλασσικούς του 19ου αιώνα. Συνεχίζει με ένα αποκαλυπτικό δοκίμιο του ιδίου για τον Μεσαίωνα , την κοιτίδα κάθε έννοιας διοικητικής οργάνωσης, κοινωνικής διαστρωμάτωσης , θρησκευτικής συνήθειας, ηθικής, νοοτροπίας, ηθικής, συνήθειας, γνώσης όπως λέει, αναλύοντας το πώς κάθε τι καινούργιο στηρίχτηκε σε αυτήν την αμφιλεγόμενη ταραγμένη και παρεξηγημένη σκοτεινή περίοδο που αν αμελήσει κανείς μοιάζει με επισκέπτη φάμπρικας που θαμπώνεται από την γρήγορη παρασκευή των προϊόντων χωρίς να δίνει μια ματιά στους τροχούς που βρίσκονται στο σκοτεινό υπόγειο και κινητοποιούν το σύνολο. Ακολουθεί το έξοχο ποιητικό αφιέρωμα στα ταλέντα του αργυρού αιώνα, την Μαρίνα Τσβετάγιεβα, τον Μαξιμιλιάν Βολόσιν, την Άννα Τιμιριόβαγια, την Νίνα Μπερμπέροβα και την Μαρία Πετρόβιχ. Η αυτοβιογραφία του Βασίλι Γκρόσμαν που διακρίθηκε για την έρευνα στα δηλητηριώδη αέρια στα ορυχεία και τους βιομηχανικούς χώρους εργασίας προτού στραφεί στη συγγραφή μετά τη γνωριμία με τον Γκόρκι ακολουθείται από έναν άκρως πνευματώδη , σαρκαστικό (και αυτοσαρκαστικό) κατάλογο οδηγιών του Τσέχωφ προς επίδοξους συγγραφείς. Οι λεπτές ψυχικές διακυμάνσεις του έρωτα όπως καταγράφονται γλαφυρά στις 29 επιστολές που απευθύνει η Λιουμπόβ Μεντελέγιεβνα, κόρη του διάσημου χημικού Μεντελέγιεφ στον πατέρα του ρωσικού συμβολισμού , ποιητή Αλεξάντρ Μπλόκ ( και μετέπειτα σύζυγό της) ακολουθούνται από το ραφινάτο ρεσιτάλ γαστριμαργικών απολαύσεων στις προτάσεις του Τσέχωφ για το τι σημαίνει σωστό ρωσικό γεύμα και πώς επενεργεί στη ρομαντική ρωσική ψυχή. Ένας ακόμα αιρετικός , σπιρτόζικος , εμπνευσμένος και παιγνιώδης κατάλογος ακολουθεί , αυτός της Νντιέζντα Τέφφι για τις στρατηγικές κινήσεις και τα τερτίπια του σωστού φλέρτ . Η σατιρική διάθεση κυριαρχεί και στο αποκαλυπτικό διήγημα « Ευτυχισμένος πατέρας» όπου ένα στέλεχος του κόμματος και της κρατικής μηχανής αδυνατώντας να καταφέρει να πείσει τα άκαμπτα μέλη του οικονομικού σχεδιασμού, να επισκεφτούν το νεογέννητο γιό του και να συμμεριστούν την περηφάνεια του , αλλοτριωμένοι όπως είναι από την ακαμψία των λογιστικών καθηκόντων επινοεί μια εφευρετική πρόσκληση στο σπίτι του ως μέρος του εργασιακού καθηκοντολογίου και του υποχρεωτικού εργασιακού πρωτοκόλλου. Με αφορμή την ξενάγηση των Bee Geez στην Οδησσό από δύο ανυποψίαστες φοιτήτριες, στην απολαυστική ιστορία του Γιεβγκένι Ντεμενόκ που ακολουθεί , περιγράφεται αριστοτεχνικά η πόλη, το κλίμα στενής σοβιετικής αστυνόμευσης και μυστικής παρακολούθησης , συνάμα με τον αδιέξοδο έρωτα του Ρόμπιν Γκιμπ με τη μητέρα του συγγραφέα , Σβετλάνα , που ενέπνευσε το άλμπουμ «Οντέσσα» του συγκροτήματος. Η χρήση της γλώσσας σαν εργαλείο κατανόησης του άλλοτε και του σήμερα , σαν αισθητικό κριτήριο ιστορικής, γλωσσικής , πολιτισμικής και πολιτικής συνείδησης ακολουθεί στα δοκίμια του πολυγραφότατου Γκασάν Γκουσεΐνοφ. Το δοκίμιο του επιστήμονα –ακαδημαϊκού Αντρέϊ Σινιάφσκι που για χρόνια δημοσίευε στη Δύση τα χειρόγραφά του με το ψευδώνυμο Αμπράμ Τέρτς καταδεικνύει το ρίσκο του να είσαι αντιφρονών συγγραφέας στη Σοβιετική Ένωση και την πρόκληση που ενέχει το να παραμένεις συνειδησιακά φιλελεύθερος δημοκράτης υπέρμαχος της ελευθερίας , σε κάθε της μορφή, στην Δύση. Όπως λέει, η συγγραφή από μόνη της είναι μια πράξη αντίστασης, μια περιπέτεια ετερόδοξης οπτικής σε σχέση με το πώς βλέπουν οι άλλοι τα πράγματα, πολύ περισσότερο δε, αν ως αντιφρονών είσαι εχθρός του λαού στη χώρα σου και αναγκάζεσαι να μεταναστεύσεις. Ανάμεσα σε άλλα, λέει πώς κατέρρευσε μέσα του κάθε επαναστατικό ιδανικό και πίστη στο καθεστώς όταν στα χρόνια των φριχτών εκκαθαρίσεων του σταλινισμού συναισθάνθηκε το θάνατο του πολιτισμού και κάθε αυθεντικής σκέψης στη Ρωσία και την ερήμωση που προκάλεσε το σοβιετικό κράτος στη ζωή και την τέχνη. Ακολουθεί ένα έξοχο ψυχογραφικό δοκίμιο της Βαλέρια Νοβοντβόρσκαγια για την Άννα Πασών των Ρωσιών. Ανάμεσα σε άλλα εντυπωσιάζει η διαρκής διαπάλη της Αχμάτοβα ανάμεσα στο να θυσιάσει τα πάντα ακόμα και την ίδια της την ποίηση προκειμένου να σώσει τον γιό της και την εναργή σαν κρύσταλλο διορατική πένα της που περιγράφει την καταστροφή της διανόησης, του πολιτισμού και της αξιοπρέπειας από τον σταλινικό ζόφο. Συγκλονιστική η φωτογραφία του γιού της Λεβ στον τελευταίο ασπασμό προς την νεκρή ποιήτρια στο τέλος του αφιερώματος. Οι μαρτυρίες του Δανιήλ Γκράνιν που καταδεικνύουν πως τα ζώα είναι επινοητικά σαν τους ανθρώπους με τον εύλογο τίτλο « Και τα ζώα είναι άνθρωποι» ακολουθείται από μια βαθύτατα εξομολογητική συνέντευξη του συγγραφέα Γιούρι Μαμλέγιεφ με την Λ. Λαβρόνα, έμπλεη πνευματικών , φιλοσοφικών, θρησκευτικών , υπαρξιακών στοχασμών, ένα πνευματικό modus vivendi για την εποχή που διανύουμε. Η συγκλονιστική ιστορία του διακεκριμένου γεωπόνου ερευνητή Νικολάϊ Βαβίλοφ , του επιστήμονα που έβαλε στόχο ζωής να λύσει το επισιτιστικό πρόβλημα της ανθρωπότητας και πέθανε από ασιτία στις φυλακές Σαράτοφ, αντιστεκόμενος στην πνευματική εξαθλίωση και αδράνεια ως το τέλος , περιγράφει τις προσπάθειες του ίδιου, της οικογένειάς του και διακεκριμένων ανθρώπων ώστε να κρατηθεί στη ζωή ο λαμπρός αυτός επιστήμονας που δούλεψε ακάματα προς όφελος της πατρίδας, συλλέγοντας από πενήντα χώρες και πέντε ηπείρους και μελετώντας πάνω από 200.000 είδη φυτών , προωθώντας όσο κανείς τη μελέτη της γεωργικής βιοποικιλότητας. Είχε την ίδια μοίρα που είχαν τόσα λαμπρά μυαλά με ακαταπόνητη ενεργητικότητα , ήθος και αρχές , εξολοθρεύτηκε κι αυτός από το σοβιετικό καθεστώς. Ακολουθούν ποιήματα των Ντομπρόφσκι, Μπρόνσκι, Λεβιτάνσκι στη στήλη « Φωνές». Στη στήλη για το σινεμά το κείμενο του Λάμπρου Σκαρλά για τον Λεβ Κουλεσάν περιγράφει πώς ο κορυφαίος θεωρητικός της γλώσσας του κινηματογράφου, βιρτουόζος της τέχνης του μοντάζ και των εφέ, έξοχος καινοτόμος πειραματιστής στην προσπάθεια να δημιουργήσει ταινία αντάξια των χολυγουντιανών ή ευρωπαϊκών ταινιών, να κάνει καθαρό ατόφιο σινεμά κάτω από το υποχρεωτικό πέπλο της σοβιετικής προπαγάνδας , έκανε την ταινία του « Ακτίνα θανάτου» ένα αλφαβητάρι για μια νέα κινηματογραφία. Ακολουθεί ένα κείμενο του Γιώργου Παππά για την ταινία «Ένα ψηλό κορίτσι» του Καντεμίρ Μπαλάγκοφ , μια ταινία που μιλά για τη φρίκη του πολέμου που δεν τελειώνει γιατί διαβρώνει την ψυχή και το μυαλό του ανθρώπου, ένα κείμενο του Παναγιώτη Μπουγιά για την ταινία « Καθαρός ουρανός» του Γκριγκόρι Τσουχράϊ που καταδεικνύει τις δυσάρεστες αλήθειες της σοβιετικής ιστορίας , κι ένα άρθρο του κριτικού κιν/φου Αντρέϊ Πλάχοφ για τον εξαιρετικά ταλαντούχο διεθνώς καταξιωμένο σκηνοθέτη Αντρέϊ Ζβιάγκνιτσεφ. Στα « Φύλλα» , ακολουθούν ποιήματα του Γκλεμπ Μιχαλιόφ, της Ευγενίας Μπαράνοβα, της Άννας Μάρκινα, του Βιατσεσλάβ Ποπόφ, του Γιεβγκένι Τσίγκριν, της Ιρίνα Καρένινα , της Ντιάνα Ριζακόβα, της Άννα Ντολγκαριόβα, της Τατιάνα Βολτσκάγια, της Αγλαία Σολοβιέβα. Στη συνέχεια ένα συγκλονιστικό αφιέρωμα στη Μάσα Ιβασιντσόβα αποκαλύπτει μια εκρηκτικά πολυσχιδή ταλαντούχα γυναίκα με ευφυή οξυδερκή φωτογραφική ματιά και ευαισθησία. Ένας θησαυρός από 30.000 αρνητικά φωτογραφιών που βρέθηκαν πρόσφατα στη σοφίτα της, που τα κρατούσε μυστικά, θεωρώντας τα ασήμαντα σε σχέση με τη δουλειά καταξιωμένων ανδρών φωτογράφων, καταδεικνύει ένα τραγικό μα εξαιρετικό φωτογραφικό ταλέντο , ένα ταλαντούχο ευαίσθητο πλάσμα που δεν άντεξε την κατάθλιψη και το στίγμα της άνεργης στη Σοβιετική Ένωση . Εφόσον το στίγμα αυτό σε οδηγούσε είτε στη φυλακή είτε στο ψυχιατρείο επέλεξε το δεύτερο και επιβαρυμένη από τα ψυχοφάρμακα πέθανε νωρίς. Στο αφιέρωμα Hellenico-Russica για τις σχέσεις Ελλάδας –Ρωσίας , το δοκίμιο του Κωνσταντίνου Παπουλίδη αναφέρεται διεξοδικά στην προσωπικότητα του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ , στον μαρτυρικό του θάνατο από τους Τούρκους και την κηδεία του στην Οδησσό από τον τσάρο . Αφού παρέμεινε τρεις μέρες στην αγχόνη νεκρός, παραδόθηκε στους Εβραίους που σέρνοντας το πτώμα του το πέταξαν στη θάλασσα δεμένο σε ογκώδη λίθο. Η σορός επέπλευσε , αναγνωρίστηκε και κηδεύτηκε στην Οδησσό όπως αρμόζει σε Οικουμενικό Πατριάρχη σύμφωνα με διαταγή του τσάρου Αλέξανδρου Α’ . Ακολουθεί πραγματεία του Κυριάκου Παπουλίδη εμπεριστατωμένη σε αρχεία κι επιστολογραφία της εποχής που αναφέρεται στις Ελληνοπολωνικές σχέσεις στη λογοτεχνία καθώς προσεγγίζει μεθοδολογικά από πολλές σκοπιές τις ιστορικές μαρτυρίες κι αφηγήσεις για τον Γεώργιο Ιβάνωφ. Στην στήλη « Αλληλογραφία» , ένα πολύτιμο ντοκουμέντο : δυο επιστολές σε μετάφραση του Δημήτρη Μπαλτά, η πρώτη του Νικολάϊ Καραμζίν προς τον Ιωάννη Καποδίστρια κι η δεύτερη του Καποδίστρια προς την Αικατερίνα Αντρέγιεβνα Καραμζίνα. Στη στήλη «Βιογραφία» ακολουθεί ένα εξαιρετικό αφιέρωμα του Τάσου Γέροντα στον Νικολάϊ Λομπατσέφσκι, Ρώσο μαθηματικό και γεωμέτρη γνωστό για το έργο του στην υπερβολική γεωμετρία, γνωστή και ως « Γεωμετρία Λομπατσέφκσι» και θεμελιωτή της μη ευκλείδειας γεωμετρίας. Ως πρύτανης του παν/μιου έσωσε τους φοιτητές, το προσωπικό και τις οικογένειές τους όταν η πόλη του Καζάν χτυπήθηκε από τη χολέρα , διατάζοντάς τους να κλειστούν στο χώρο του πανεπιστημίου και επιβάλλοντας αυστηρούς κανόνες υγιεινής. Η μοίρα τον δοκίμασε σκληρά: Ο Γκάους παρότι σύστησε τον Λομπατσέφσκι στην Επιστημονική Εταιρεία του Γκαίτιγκεν, μέλος της οποίας έγινε το 1842, στη συνέχεια αρνήθηκε να υποστηρίξει την επαναστατική εργασία του που θεμελίωνε τη λεγόμενη « φανταστική γεωμετρία» ίσως γιατί είχε απορρίψει και την μη Ευκλείδεια Γεωμετρία του γιού του φίλου του Φάρκας Μπολυάϊ , Γιάνος . Η όρασή του τον πρόδιδε σταδιακά μέχρι την πλήρη τύφλωσή του . Πέθανε πάμφτωχος το 1856. Οι σελίδες για τον Ντοστογιέφσκι , έναν από τους μεγαλύτερους γνώστες της ανθρώπινης ψυχής και της πολυδιάστασης φύσης του, είναι άκρως αποκαλυπτικές τόσο για τη φύση του μεγάλου συγγραφέα όσο και για τη φύση ολόκληρου του ρωσικού λαού, μια και « ο ρωσικός λαός είναι άνθρωπος του Ντοστογιέφσκι» όπως λέει στο πρώτο κείμενο η Μητέρα Μαρία Σκοπτσόβα και μια που « ο άθλος της γνώσης του Καλού και του Κακού» δεν είναι μόνο ο προσωπικός δρόμος που ακολούθησε ο εθνικός φιλόσοφος της Ρωσίας μα αποτελεί άθλο της ρωσικής ψυχής όπως λέει ο Ααρον Στάϊνμπεργκ στο δεύτερο εκτενές κείμενό του που αποτελεί μια ολοκληρωμένη αναλυτική πραγματεία για τον μεγάλο Ρώσο συγγραφέα. Στις θεολογικές σελίδες που ακολουθούν υπάρχει μια πολύτιμη διάλεξη του Ρώσου φιλολόγου, ιστορικού του χριστιανικού πολιτισμού , μεταφραστή και ποιητή με τίτλο « Ο χριστιανισμός στην ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού» όπου αναλύονται οι παράγοντες εξάπλωσης του χριστιανισμού , οι ειδοποιοί διαφορές του με τις άλλες θρησκείες, η σχέση του Χριστιανισμού με τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Ακολουθεί μια έξοχα διαφωτιστική συνέντευξη με ερωτήσεις και απαντήσεις του ιδίου, όπου συζητώνται φλέγοντα θέματα όπως : κατά πόσο μπορεί ένας άνθρωπος να συνδυάσει πίστη κι επιστημονικό ορθολογισμό, αν ωφελεί ο διάλογος έναν χριστιανό , ειδικά ο διάλογος με κάποιον άπιστο, σε τι διαφέρουν μεταξύ τους τα διάφορα Ευαγγέλια, στις βασικές διαφορές ορθοδοξίας- καθολικισμού, σε τι διαφέρει η Βίβλος από αυτό που αποκαλούμε « λογοτεχνία» , ποιες είναι οι πέντε αποδείξεις ύπαρξης του θεού σύμφωνα με το Θωμά τον Ακινάτη που πίστευε πως πρέπει να υπάρχει κάτι που προκάλεσε την κίνηση και την εξέλιξη των πραγμάτων, η Αιτία των αιτιών, κατά το « Πρώτο κινούν ακίνητο» στη Μεταφυσική του Αριστοτέλη. Στη συνέχεια ακολουθεί μια μελέτη του Δημήτρη Πάλλη για την Μύρα Λοτ- Μπροντίν και αποτιμάται η συνεισφορά της στο όραμα μιας ορθοδοξίας ως « ανοιχτής πρότασης» στην ευρωπαϊκή διανόηση και τον πολιτισμό, οι μελέτες της σχετικά με την ελληνόφωνη πατερική θεμελίωση του δόγματος της θέωσης του ανθρώπου καθώς η σπουδή της βυζαντινής θεολογίας και πνευματικότητας. Ακολουθούν τα απομνημονεύματα από την εμπειρία του Γιούρι Λότμαν , Ρωσοεβραίου στοχαστή , κριτικού της λογοτεχνίας ,σημειωτικού, ειδικού στην ιστορία και τη θεωρία του πολιτισμού, ως στρατιώτη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι αναμνήσεις αυτές -με τον εύλογο τίτλο « Μη απομνημονεύματα»- μερικές καταγράφηκαν σε μαγνητόφωνο και μέρος από αυτές υπαγορεύτηκαν. Έμειναν ανολοκλήρωτες όταν ο θάνατος έκοψε το νήμα της ζωής του μεγάλου αυτού στοχαστή κι αποτελούν μια πολυτιμότατη καταγραφή των γεγονότων και του κλίματος στο χώρο του μετώπου. Ακολουθεί ένα εξαιρετικό αφιέρωμα του Μιχάλη Πάτση για την εκλιπούσα ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ κι ένα ακόμα του εκδότη του περιοδικού , Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη για την επίσης προσφάτως εκλιπούσα Όλγα Ποπόβα διακεκριμένη ιστορικό , ιδίως πάνω στην βυζαντινή και αρχαία ρωσική τέχνη. Το περιοδικό κλείνει με την στήλη Αντίδωρα , την συλλογή κειμένων και ποιημάτων εμπνευσμένων από τη Ρωσία και τους ανθρώπους της , από Έλληνες λογοτέχνες κι αναγνώστες της Στέπας: της Αγγελικής Πεχλιβάνη, του Γεράσιμου Τουρούκη, του Στράτου Φαναρά, του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου, του Πάνου Νιαβή καθώς και του εκδότη της Στέπας Δημήτρη Τριανταφυλλίδη.
https://www.oanagnostis.gr/gia-tin-quot-stepa-quot-tis-annas-romanoy/?fbclid=IwAR0f3prv9y9LB38LHjCt72_Rc9piDVCWZxmDXJTClI-8RDN-kw79TZm3BYE
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου