«ΚΑΤΩ ΑΠ’ ΤΟ ΠΑΠΛΩΜΑ», ΤΙΤΛΟΦΟΡΕΙΤΑΙ Η ΝΕΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΗΣ ΑΝΤ. ΣΜΥΡΙΛΛΗ

Έχει εδραιωθει πλέον μέσα-μου, μετα ασφαλως που διάβασα και τη δεύτερη ποιητικη συλλογη της Αντωνίνης Σμυρίλλη, που τιτλοφορείται ΄΄Κάτω απ’ το πάπλωμα΄΄, η ισχυρη πεποίθηση πως η νέα αυτη ποιήτρια προπορεύεται κατα πολυ της εποχης-της και φυσικα των άλλων συνομήλικων-της ποιητων! Και αυτο γιατι, στην ποίησή-της πνέει ένας άλλος αέρας, που φθάνει κοντα-μας απο άλλες εύκρατες γεωγραφικες και λογοτεχνικες περιοχες, σχεδον άγνωστες στο πλατυ λογοτεχνικο κοινο της Κύπρου.
Αυτος ο αέρας αλλαγης που κομίζει η ποίηση της Αντ. Σμυρίλλη, υποθέτω πως για αρκετους συνανθρώπους-μας θα είναι δροσερος και αναζωογονητικος για την πνευματικη υγεία-τους, για άλλους όμως, όταν θα εισχωρει σαν λίβας μέσα στα πνευμόνιά-τους, ίσως να είναι βλαβερος, εφόσον θα νιώθουν, πέραν απο την υγείαν-τους, να προσβάλλονται βάναυσα τα χρηστα ήθη και οι κοινωνικες και

θρησκευτικες αντιλήψεις-τους.
Σίγουρα, τα ποίηματα της Αντ. Σμυρίλλη, δεν απευθύνονται και δεν μπορουν να καταναλωθουν απ’ όλους! Δηλαδη, δεν απευθύνονται και δεν μπορουν να διαβαστουν απο μίζερους άνδρες και πολυ περισσότερο απο γυναίκες θεούσες στη συμπεριφορα-τους, αλλα και μυξοπαρθένες δεσποινίδες που νυχτοξημερώνονται μέσα στα Κατηχητικα Σχολεία. Απευθύνονται και αφορουν κυρίως όλα τα ελεύθερα και ανοιχτόμυαλα άτομα, που η σκέψη-τους κινείται σε πλατιους ορίζοντες και τα οράματά-τους πετάνε πάνω απο ηθικους φραγμους, που επιβάλλονται πολλες φορες απο κοινωνικους ή θρησκευτικους θεσμους.
Με αυτη την έννοια, η ποίηση της Αντ. Σμυρίλλη είναι προκλητικη, τολμηρη αλλα και αρκετα προχωρημένη στο περιεχόμενο και της έκφρασή-της. Είναι μία ποίηση αρκετα συμμαζεμένη και σφικτοδεμένη, ελλειπτικη αλλα και υποβλητικη στο μεγαλύτερο μέρος-της.
Δίνω κάποιους ενδεικτικους στίχους απο το ποίημα «I love you too, mommy» που, έτσι κι αλλιως, προκαλουν κάποιο ξάφνιασμα στον αναγνώστη:

«Ο χρόνος-της μετρα / Αντίστροφα / Σαν στο Masterchef /
Ποτε δεν προλαμβαίνει / Με φωνάζει /Δεν ξέρω τα βηματα /
Και δεν μ’ ενδιαφέρει να τα μάθω /
Έτσι κι αλλιως όλα τα κάνω λάθος /
Δεν μου συγχωρει / Που παντρεύτηκε στα δεκαεννια /
Που έχω σφριγηλο κώλο / και γαμιέμαι συχνα...»
Σελ. 16

Είναι ποιήτρια, όπως είπα, μονήρης και ανάδελφη, που δεν έχει δηλαδη καμία απολύτως συγγένεια ή σχέση, με άλλους νεότερους ομότεχνούς-της, που έκαναν και αυτοι την εμφάνισή-τους στα κυπριακα γράμματα τα τελευταία χρόνια, όπου στην πλειοψηφία-τους, όπως με λύπη διαπιστώνω, εξαντλήθηκαν πριν καλα- καλα αρχίσουν να γράφουν! Τώρα θυμήθηκαν την τραγωδία του 1974 και σαν εκπαιδευμένα παπαγαλάκια άρχισαν να ψελλίζουν και να σκαρώνουν κάποια ποιηματάκια με θέμα-τους την τραγικη εκείνη εποχη, με στόχο ίσως κατορθώσουν ν’ αναστηλώσουν τον ποιητικο κάλαμό-τους και ποιος ξέρει, πιθανο να τους έλθει και κανένα λογοτεχνικο βραβείο!
Να επανέλθω όμως στην Αντ. Σμυρίλλη και στην ποίησή-της, όπου στο κέντρο της καινούργιας δουλειας-της βρίσκεται ο σαρκικος έρωτας. Με την εξης επισήμανση: Ο έρωτας, στην ποίησή-της, άλλοτε εκδηλώνεται με την ορθόδοξη και φυσιολογικη μορφη-του, και άλλοτε με τις ανορθόδοξες μορφες-του, τις ανώμαλες, κατα τους θρησκόληπτους, που σίγουρα δεν έγιναν αποδεχτες μέχρι σήμερα απο όλους τους συνανθρώπους-μας. Ως εκ τούτου, η ποίησή-της, στο μεγαλύτερο μέρος-της, καταλήγει να είναι εσωστρεφης και προσωποπαγης, που της δίνει όμως τα γερα εχέγγυα να εκφέρει ένα λόγο άκρως προκλητικο, εννοω χυδαίο και σαδομαζοχιστικο! Σίγουρα, οι ιδιόμορφες αυτες τάσεις, έτσι όπως απροκάλυπτα αλλα, κατα κάποιο τρόπο, και ωραιοποιημένα διατυπώνονται και προβάλλονται τώρα στην ποίησή-της, μετατρέπονται μερικες φορες σε ατσάλινα σφυρια που σπάζουν τα κεφάλια κάποιων συνανθρώπων-μας, μέχρι να συνθλίψουν και να ξεριζώσουν τελειωτικα τον πουριτανισμο που είναι φωλιασμένος σαν χταπόδι μέσα στα μυαλα-τους. Γράφει στο ποίημα «I’ m positive»:

Πάνε μήνες που δεν κάνουμε σεξ
Έχω πεισθει
Δεν του αρέσει πια η πίσω όψη-μου
Χουχουλιάζω στον καναπε
Εχει κατι να μου πει
Και φόρεσα τις επίσημες πιτζάμες-μου

Παίρνει το σοβαρο-του
-Είμαι γκέι
Όχι απο τους καλους

Νιώθει ένοχος
Του κλείνω το μάτι
Τον ρωτάω αν θέλει ζεστη σοκολάτα με marshmallows
Σελ. 27

Όμως και σε αυτες ακόμη τις ακραίες περιπτώσεις, όπου δηλαδη η ποιήτρια ενδύεται το ύφος και υιοθετει το λεξιλόγιο μιας έμπειρης και ακριβοπληρωμένης ιερόδουλης για να επικοινωνήσει με τους γύρω-της, πρώτιστα με τους απόκληρους και αποσυνάγωγους αυτης της κοινωνίας, η ποίησή-της δεν χάνει την ουσία-της. Παραμένει, πιστεύω, προσγειωμένη και προσηλωμένη στους στόχους-της, πάντοτε γνήσια και ειλικρινης στην εκφορα-της και ανόθευτη στην ευαισθησία-της, άσχετα αν όλα αυτα βρίσκονται σκόπιμα καλυμμένα κάτω απο μία επίφαση άκρατης σεξουαλικότητας.
Τρανταχτο παράδειγμα αποτελει ο τίτλος της συλλογης-της ΄΄Κάτω απ’ το πάπλωμα΄΄, που στην λεκτικη εκφορα-του παρουσιάζεται άκρως σεξιστικος και παραπλανητικος ενω, κατα βάθος και στην ουσία-του, είναι ποιητικος και λειτουργικος, εφόσον η ποιήτρια κάτω απο το πάπλωμα δεν υπαινίσσεται τη σεξουαλικη πράξη και κυρίως δεν αναζητει ...σεξουαλικα όργανα, όπως κακως θα υποθέσουν κάποιοι, αλλα θάβει το άπλετο και ασυμμάζευτο φως, που τυφλώνει τα μάτια-της.
Η Αντ. Σμυρίλλη, όπως διαφαίνεται, χρησιμοποιει αυτη την απελευθερωμένη και αδέσμευτη έκφραση στην ποίησή-της στην προσπάθειά-της να σπάσει κάποια ταμπου και ν’ αναθεματίσει κάποιες προκαταλήψεις που ρίζωσαν σαν αξήλωτα ζιζάνια, που μαστίζουν εδω και χρόνια τη σύγχρονη κυπριακη κοινωνία. Γράφει, ανάμεσα σε άλλα, στο ποίημα #Hashtag:

«Έμαθα ότι η τραγωδία εξυψώνεται
Όταν αποστηθίζω κατορθώματα
Της κληρονομιας-μου
Και ότι εγω δεν θα βλέπω πέρα απο τη γαμημένη μύτη-μου
Γιατι οι ζωες δεν είναι μετρίσιμες
Αν δεν είναι ηρωϊκα γαμημένες

Τον περασμένο Απρίλη μετρούσα σωρους /
Γυναικείες σωρους / Με #hashtag ηλικία η καταγωγη /
Σωρους σε ειδυλλιακα και απομακρυσμένα τοπία
Με τη ρετσινια της Φιλιππινέζας / Της Ρουμάνας /
Της γυναίκας που οι αρχες εκτιμουν ότι η καταγωγη-της
ήταν απο το Νεπαλ / Ή τις Ινδίες /
Της γυναίκας που ήταν μάνα /
Και τι τις ήθελε τις ευκαιριακες γνωριμίες
Τι το ήθελε το χάδι / Τι το ήθελε το γαμήσι...»
Σελ. 36-37

Η ακτινογραφία της ποίησής-της, δυστυχως, αποκαλύπτει, σαν αραιη σκια, όπως έγραψα και με αλλη ευκαιρία, ένα ύπουλο ψυχικο τραύμα, που την οδηγει πολλες φορες σε απαισιόδοξες, βλαβερες και βασανιστικες σκέψεις, πράγμα που μεταφέρεται ασφαλως και στην ποίησή-της, με αποτέλεσμα οι αναγνώστες-της να εισπράττουν μία αισθητη νωχελικότητα που αναδύεται μέσα απο τους στίχους-της. Δεν είναι τυχαίο, λοιπον, που η νεαρη ποιήτρια αναζητα καταφύγιο και στήριγμα στο έργο άλλων δημιουργων και συγκεκριμένα στην ποίηση και στην πεζογραφία τριων άλλων, διάσημων ξένων γυναικων, που έδρασαν σε άλλες εποχες, με ζωες προβληματικες και βασανισμένες και οι τρεις, με αποτέλεσμα να οδηγηθουν πολυ γρήγορα σε προσωπικα αδιέξοδα και να τερματίσουν, οικεία βουλήσει, τη ζωη-τους, ως μία απονενοημένη διαμαρτυρία απέναντι στην κοινωνικη καταπίεση που υφίσταντο, όπως πίστευαν, καθημερινα. Αναφέρομαι φυσικα στις αυτοχειριασμένες ποιήτριες Σίλβια Πλαθ και Αν Σέξτον και στην πεζογράφο Βιρτζίνια Γουλφ, την οποία η Αντ. Σμυρίλλη μνημονεύει ονομαστικα και της αφιερώνει ένα απο τα ωραιότερα ποιήματα της καινούργιας συλλογης-της. Πρόκειται για το ποίημα «Ένα δωμάτιο δικο-μου», που οι κατέχοντες τα λογοτεχνικα πράγματα, θα αντιληφθουν αμέσως πως είναι τιτλος δανεισμένος απο το ομώνυμα αφήγημα της Αγγλίδας συγγραφέως. Γράφει:

μετα την Virginia Woolf

Αγαπητη Virginia,

Την παιδικη ηλικία
Τη ρουφα
Η ηλεκτρικη σκούπα

Έμαθα πρόσφατα ότι οι γάτες δεν φέρνουν ευτυχία
Και αφήνουν – ακόμα – τη ρετσινια της γεροντοκόρης

Το μωρο-μου φτύνει τη φρουτόκρεμα στα μούτρα
Ενω είμαι έτοιμη για το μεροκάματο

Μέχρι να μαζέψω λεφτα για βιβλία τελειώνει η αντιρυτιδικη
Σελ. 35

Οι άλλες δύο, που είναι πολυ γνωστες και παγκόσμιας εμβέλειας ποιήτριες, και υπέφεραν απο μανιοκατάθλιψη, δεν αναφέρονται ρητα στην ποίηση της Αντ. Σμυρίλλη, όμως το έργο-τους, όπως διαπιστώνω, περνάει, σαν υπόγειο νερο, καλα αφομοιωμένο στα ποιήματά-της. Έτσι, στίχοι όπως «Δεν συχνάζω πουθενα/ Δεν κοιμάμαι καθόλου ή κοιμάμαι πολυ/ Ξεχνω να σβήσω τον φούρνο/ Κάνω άπειρες σκέψεις το δευτερόλοπτο», απο το ποίημά-της «Κακη στατιστικη», δεν έχει παρα να μου θυμίσουν τη Σίλβια Πλαθ και τον μακάβριο τρόπο με τον οποίο έθεσε τέρμα στη ζωη-της.
Αλλα και το ποίημα της Αντ. Σμυρίλλη «Στη γάτα που μ’ έκανε να αυνανιστω», δεν έχει παρα να φέρει στη μνήμη-μου το ποίημα, ανάλογου περιεχομένου, της Αν Σέξτον, που τιτλοφορείται «Η μπαλάντα του μοναχικου αυνανιστη». Οι στίχοι-του είναι οι εξης:

Το τέλος μιας σχέσης είναι πάντα θάνατος.
Αυτη είναι το εργαστήρι-μου. Μάτι πανούργο
έξω απ’ τη φυλη του εαυτου-μου η ανάσα-μου
σε βρίσκει άφαντο. Τρέμω
αυτους που κοντοστέκονται. Είμαι φαγωμένη.
Μονάχη το βράδυ παντρεύομαι το κρεβατι.

Δάχτυλο το δάχτυλο, τώρα είναι δικη-μου.
Δεν είναι πολυ μακρια. Είναι η συμπλοκη-μου.
Τη χτυπω σαν κουδούνι. Ξαπλώνω στην
κρεβατοκάμαρα όπου συνήθιζες να την ιππεύεις.
Με πήρες δάνειο επάνω στο εμπριμε κάλυμμα.
Μονάχη το βράδυ παντρεύομαι το κρεβάτι.

Ελπίζω και εύχομαι όμως, όλα αυτα να είναι νεανικα καμώματα ή παιγνίδια της Αντ. Σμυρίλλης, και πως κάποια στιγμη θα σταματήσουν, για να μπορέσει να αφήσει τους κύκλους στο roundabout και «να βγει στην ευθεία» δυναμικα και με αξιώσεις. Γιατι, σε αντίθετη περίπτωση, η έξη αυτη, πιθανον να μετατραπει σε «κακοήθες μελάνωμα», που θα αρχίσει σιγα σιγα να την κατατρώει, σωματικα και ψυχικα, μέχρι να τη διαλύσει και να την αφανίσει.
Ολοκληρώνοντας, θέλω να επανατονίσω πως το προκλητικο και το χυδαίο στην ποίηση της Αντ. Σμυρίλλη, όπως μεταφέρεται και προβάλλει τώρα στην καινούργια ποιητικη δουλεια-της, δυστυχως ή ευτυχως, είναι εκείνο που την κάνει να ξεχωρίζει ως μία ανήσυχη, έντονα προκλητικη και τολμηρη αλλα και ελπιδοφόρα φωνη. Και αν ο κυρίαρχος στόχος της ποίησης, και γενικα της κάθε τέχνης, είναι η αισθητικη συγκίνηση, η Αντ. Σμυρίλλη, ξεπλήρωσε, νομίζω, με το παραπάνω αυτο τον στόχο. Με το παραπάνω, γιατι η ποίησή-της, πέραν απο την αισθητικη συγκίνηση, προσφέρει και σεξουαλικη συγκίνηση.
Προσωπικα, όταν διάβαζα την ποίησή-της, κατα ανεξήγητο τρόπο, την αισθανόμουν και σαν μία δυνατη γροθια που ανεβοκατέβαινε στα τουρλωμένα στομάχια κάποιων συνανθρώπων-μας. Μιλάω γι’ αυτα τα άτομα που δεν μπορούν να βρουν ανακούφιση και να κοιμηθουν άνετα το βράδυ, γιατι εθισμένοι όπως είναι στην απληστία, φροντίζουν να τρώνε μέχρι σκασμου όλη τη μέρα, εννοω να παραγεμίζουν ασφυκτικα τα τεράστια στομάχια-τους με αχώνευτες τροφες και φαρμάκι, ενω ξέρουν πολυ καλα πως έξω απο το σπίτι-τους υπάρχουν δέκα άτομα που σκαλίζουν τον κάλαθο των απορριμμάτων για να βρούνε κάτι, ίσως και ξεγελάσουν την άγρια πείνα-τους!

**Το κείμενο είναι συνταγμένο βάσει κάποιων κανόνων του μονοτονικου συστήματος που εφάρμοζε ο αξέχαστος νεοελληνιστης Αντώνης Μυστακίδης – Μεσεμβρινος.

Christos Mavris

ΕΝΑ ΚΡΙΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΟΧΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΩΝΙΝΗΣ ΣΜΥΡΙΛΛΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ''ΠΟΝΤΙΚΙ'' (κυπριακο) ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ 31.7.2020