της Έλενας Χουζούρη
Ο Λεονάρδο Παδούρα [Αβάνα, 1955] είναι αναμφισβήτητα ο πιο πολυδιαβασμένος και πολυμεταφρασμένος Κουβανός συγγραφέας. Σεναριογράφος, δημοσιογράφος και κριτικός καθιερώθηκε παγκοσμίως με την «Τετραλογία της Αβάνας» στην οποία πρωταγωνιστεί αφενός, ο ο ιδιόρρυθμος, ανένταχτος, ανυπάκουος, ανήσυχος και παθιασμένος λάτρης του αλκοόλ, αστυνόμος Μάριο Κόντε και αφετέρου, η Αβάνα με όλες τις αντιθέσεις, αντιφάσεις και σκοτεινιές της. Στην Τετραλογία ο Κόντε ήταν εν ενεργεία αστυνόμος –ταγματάρχης για την ακρίβεια όπως θέλουν τους αστυνομικούς στην Κούβα. Ο ανυπάκουος όμως αστυνόμος, μετά από δέκα χρόνια στην αστυνομία, βρέθηκε εκτός αυτής και για να επιβιώσει στοιχειωδώς έγινε ένας ιδιόρρυθμος παλαιοβιβλιοπώλης.
Ωστόσο το εκ φύσεως ερευνητικό του δαιμόνιο που ισχυροποιήθηκε κατά τη διάρκεια της ένταξής του στην αστυνομία, και οι ικανότητες του να αντιλαμβάνεται την αθέατη πλευρά των γεγονότων, τον έφερνε αρκετές φορές μπροστά στην ανακάλυψη και εξιχνίαση παράνομων και εγκληματικών πράξεων. Όπως συμβαίνει και στο καινούργιο μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα, δηλαδή του γεννήτορα του Κόντε, Η διαφάνεια του χρόνου. Μόνον που αυτή τη φορά, εκτός από τα όσα γίνονται στο μυθιστόρημα και στα οποία θα αναφερθώ στη συνέχεια, ο Μάριο Κόντε αντιμετωπίζει και ένα πολύ προσωπικό, υπαρξιακό πρόβλημα. Σε λίγες ημέρες κλείνει τα εξήντα του χρόνια, γεγονός που τον γεμίζει τρόμο. Αντιδρά μάλιστα έντονα όταν πληροφορείται ότι οι «κολλητοί» του φίλοι ετοιμάζονται να του οργανώσουν μια ιδιαίτερη γιορτή γενεθλίων. Τους φίλους αυτούς τους συναντούμε σε όλα τα μυθιστορήματα του Παδούρα στα οποία πρωταγωνιστεί ο Κόντε. Ο Παδούρα τούς θέλει να συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις απόλυτης εμπιστοσύνης, φιλίας και αλληλεγγύης, που τους ακολουθούν απαρασάλευτες μέσα στο χρόνο – γνωρίζονται από τα σχολικά θρανία. Θα έλεγε κανείς ότι ο Κουβανός συγγραφέας κλείνει το μάτι στους Τρεις Σωματοφύλακες που ήταν τελικά τέσσερις- ο τέταρτος, ο Ντ’ Αρτανιάν, προσομοιάζει με τον Κόντε- και την περίφημη διακήρυξη τους «Ένας για όλους-όλοι για έναν». Φυσικά στην πιο υπονομευτική τους εκδοχή την οποία προσυπογράφουν και τα παρατσούκλια των ηρώων του Παδούρα: Κούνελος, Κάρλος ο Κοκκαλιάρης, Γιόγις ο Περιστέρης και από κοντά και η αιώνια αρραβωνιαστικιά του Κόντε, Ταμάρα. Όλοι αυτοί αποτελούν το μυθιστορηματικό κουκούλι μέσα στο οποίο κυρίως κινούνται τα μυθιστορήματα του Παδούρα, κουκούλι που ζει, προσπαθεί να αναπνεύσει και να αντέξει μέσα στην αλλοπρόσαλλη και καθόλου εύκολη Αβάνα. Αυτοί, με κορώνα τον Μάριο Κόντε, δίνουν το παρόν και στο καινούργιο μυθιστόρημα του Παδούρα, με μια Αβάνα γύρω τους που αρχίζει να αλλάζει – προφανείς αναφορές στις μετα-Κάστρο αλλαγές. Ωστόσο αυτές οι αλλαγές, σπασμωδικές και επιφανειακές, αντί να την εμφανίζουν βελτιωμένη, της προδικάζουν ένα αλλοπρόσαλλο και δυσοίωνο μέλλον, τουλάχιστον από όσα περιγράφει στο μυθιστόρημα του ο Κουβανός συγγραφέας. Κι ενώ λοιπόν ο ήρωας του Παδούρα – συνομήλικος του συγγραφέα πλέον- αγωνιά για τα επερχόμενα, απειλητικά, εξήντα, δέχεται την απρόσμενη επίσκεψη ενός παλιού του συμμαθητή, ο οποίος για χρόνια είχε εξαφανιστεί από το προσκήνιο. Ο Ρομπέρτο Ρόκελ Ροσέλ, κοινώς Μπόμπι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα από τα πρόσωπα του μυθιστορήματος που συμπυκνώνει τις διαχρονικές αντιφάσεις της Κούβας, από τις εξαιρετικά στενόκαρδες, στενοκέφαλες και καταπιεστικές δεκαετίες 1970, 1980, έως τις σχετικά φιλελεύθερες αλλαγές της μετα-Κάστρο εποχής. Η, με ανέντιμο τρόπο, αποκάλυψη- κάτι σαν κατάδοση- από μια συμμαθήτρια και φίλη του, της ομοφυλοφιλίας του τον αποκλείει από το σχολείο, τον καθιστά αποσυνάγωγο και τον εξαφανίζει κοινωνικά για αρκετά χρόνια. Αυτός, όμως, που εμφανίζεται από τα βάθη του χρόνου στον Κόντε δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με εκείνον τον ευαίσθητο, φοβισμένο και καταπιεσμένο πρώην συμμαθητή. Ο Μπόμπι του σήμερα είναι ένας εμφανέστατα γκέι, που ζει από τις αγοραπωλησίες πολύτιμων αντικειμένων, έργων τέχνης, και ακριβών κοσμημάτων, πετιέται κάθε λίγο και λιγάκι για τις ανάγκες της δουλειάς του στο απέναντι Μαιάμι, χωρίς πρόβλημα, κατοικεί σε ένα άνετο διαμέρισμα και γενικώς διάγει πολυτελή βίο για τα ισχύοντα δεδομένα της ζωής του Κόντε, των φίλων του και των Κουβανέζων γενικότερα. Και ποιο είναι το πρόβλημα για την λύση του οποίου προστρέχει στον παλιό φίλο και συμμαθητή του; Το ότι ο νεαρός εραστής του και, μέχρι πρότινος συγκάτοικος του, τον εγκατέλειψε, κλέβοντας ό,τι πολύτιμο είχε στο σπίτι του και πάνω από όλα το ξύλινο άγαλμα μιας εμβληματικής και θαυματουργής κατά τον Μπόμπι, μαύρης Παναγίας, της φερόμενης ως Παρθένος της Ρέγλα. Το αίτημα του Μπόμπι προς τον Κόντε, δεν είναι μόνον να βρεθεί ο εξαφανισμένος νεαρός με όσα του έχει κλέψει αλλά, κυρίως, το άγαλμα της μαύρης Παναγίας, με την οποία τον συνδέουν συναισθηματικοί λόγοι. Από εδώ και πέρα ο Παδούρα αρχίζει να υφαίνει την αστυνομική του ίντριγκα. Οι έρευνες του τον οδηγούν στις αθλιότερες περιοχές της Αβάνας όπου ζουν στοιβαγμένοι μέσα σε αυτοσχέδια «σπίτια», φτιαγμένα με από ότι βάλει ο νους του ανθρώπου, οι εσωτερικοί μετανάστες, οι προερχόμενοι από την ανατολική πλευρά της Κούβας, βυθισμένοι στην εξαθλίωση και την παρανομία. Πρόκειται για νεώτερες συνοικίες που εξελίσσονται ταχύτατα σε φαβέλες καθώς έρχονται συνεχώς και καινούργιοι μετανάστες από τα ανατολικά του νησιού. Οι αδρές και έντονες εικόνες αυτών των συνοικιών που αναδύονται μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος του Παδούρα είναι σοκαριστικές τόσο για τον Κόντε που ως ήρωας «κινείται» μέσα σ’ αυτές, όσο και για τον αναγνώστη που τις «βλέπει» διαβάζοντας τες. Μια άλλη Αβάνα που δημιουργείται τα τελευταία χρόνια και που εμφανώς μπερδεύει τον συγγραφέα ο οποίος με τη σειρά του διοχετεύει αυτό το μπαράζ των αποριών του και των ερωτήσεων του στον ήρωα του. Ο Κόντε ψάχνει μέσα σ’ αυτόν τον εξαθλιωμένο κόσμο –που μισεί τους μπάτσους και γενικώς ότι αντιπροσωπεύει την επίσημη εξουσία- να ανακαλύψει τα ίχνη του όμορφου νεαρού, εξαφανισμένου μουλάτου, τα κοσμήματα που έχει κλέψει και προπαντός αυτήν που θεωρείται ως Παρθένος της Ρέγλα. Καθώς ψάχνει έρχεται σε επαφή και με έναν άλλον άγνωστο του κόσμο. Εκείνον των εμπόρων έργων τέχνης , συναδέλφων του Μπόμπι. Κόσμος επίσης σχετικά πρόσφατα αναδυόμενος στην Αβάνα, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με εκείνον των εξαθλιωμένων νέων συνοικιών της πόλης. Οι έμποροι αυτοί, όπως και μια σειρά νέων επιχειρηματιών, ζουν σε καθεστώς τρυφηλότητας σε σύγκριση με τα γενικότερα ισχύοντα στην κουβανική πρωτεύουσα, γεύονται με όλους τους δυνατούς τρόπους, νόμιμους και παράνομους, τις φιλελευθεροποιήσεις του καθεστώτος, ή όπως σχολιάζει ο Κόντε για τον παλιό του συμμαθητή, «από τον κομμουνισμό πέρασε στον καταναλωτισμό». Τελικά αντί των κλοπιμαίων και της μαύρης Παναγίας, ο Κόντε ανακαλύπτει το πτώμα του νεαρού κλέφτη, που επιπλέον είχε δηλώσει ψεύτικο όνομα και στοιχεία ταυτότητας στον τυφλά ερωτευμένο Μπόμπι. Όσο προχωρούν οι έρευνες δολοφονούνται και άλλα πρόσωπα που σχετίζονται με τον νεαρό κλέφτη. Ταυτόχρονα ο Κόντε ανακαλύπτει πως ο Μπόμπι του έχει αποκρύψει κάτι πολύ σημαντικό: Πως το ξύλινο άγαλμα ανήκει σε μια δυσεύρετη, σπάνια, μεσαιωνική Παναγία και όχι της Ρέγλα, φερμένη με παράδοξο τρόπο στην Κούβα από την Ισπανία, την Καταλονία συγκεκριμένα, διαρκούντος του ισπανικού εμφυλίου, από τον πατριό του Μπόμπι, η οποία επιπροσθέτως, θεωρείται ότι διαθέτει θαυματουργές ιδιότητες. Ως εκ τούτου είναι και πανάκριβο απόκτημα. Ποιος λοιπόν την θέλει τόσο πολύ ώστε να προσπαθεί να την οικειοποιηθεί ,μη διστάζοντας να σκοτώνει όποιον θεωρεί ότι κάπου την έχει κρυμμένη; Ο ίδιος ο Μπόμπι που τρέφει μια παράλογη πίστη στις θαυματουργές της ιδιότητες; Ο Ελισάρδο Σαλέρ, ο σκοτεινός και άπληστος συλλέκτης και έμπορος έργων τέχνης, με τις ύποπτες συναλλαγές μεταξύ Κουβανών σύγχρονων ζωγράφων και ευρωπαίων εμπόρων έργων τέχνης, που κατοικεί σ’ ένα σπίτι-παλάτι; Ο, έτερος συλλέκτης, Ρενέ Αγκίλα, με την κληρονομημένη από τον αστό πατέρα του, περιουσία; Η θανατηφόρα όμορφη, προκλητική και αδίστακτη, επίσης συλλέκτρια και εμπόρισσα έργων τέχνης, Κινεζοκουβανέζα, Κάρλα Τσόι; Και τι σχέση μπορεί να έχει με όλη αυτήν την ιστορία ένας περίεργος Καταλανός που έρχεται ξαφνικά στην Αβάνα; Και εδώ αρχίζει να κεντάει ο Παδούρα στήνοντας ένα ιστορικοφανές χρονικό, με έντονο φιλοσοφικό, υπαρξιακό αλλά και πολιτικό περιεχόμενο, που εξελίσσεται παράλληλα με το αστυνομικό μυθιστόρημα. Το αρχετυπικό πρόσωπο που διασχίζει τους αιώνες, από τους μεσαιωνικούς χρόνους έως το 1936, χρονιά έναρξης του ισπανικού εμφυλίου, είναι ο Αντόνι Μπαράλ, ο οποίος αλλάζει προσωπείο ανάλογα σε ποια εποχή κινείται. Κεντρικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφονται τα γεγονότα και η δράση του διαχρονικού Αντόνι Μπαράλ, είναι η μαύρη Παρθένος της Λα Βαλ, η οποία παίρνει το όνομα μιας ομώνυμης ορεινής και απομονωμένης περιοχής στην Καταλονία, στα σύνορα με τη Γαλλία. Καθώς το μυθιστορηματικό προσωπείο του Αντόνι Μπαράλ αναδύεται μέσα από τη διαφάνεια του χρόνου, διασώζοντας σε κάθε ταραγμένη ιστορική περίοδο το μαύρο άγαλμα της Παρθένου , πιστοποιώντας ταυτόχρονα την απαρασάλευτη πίστη του σ’ αυτό, ο Παδούρα βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί στο μεταφυσικό σχεδόν θέμα της τυφλής πίστης ,είτε στη θρησκεία, είτε στις ιδέες, αναδεικνύοντας φιλοσοφικούς στοχασμούς και διενέξεις που εκκινούν ήδη από τους μεσαιωνικούς χρόνους, στους οποίους όχι αδικαιολόγητα στέκεται ο Κουβανός συγγραφέας. Οι στοχασμοί του αυτοί όμως φωτίζουν και μια άλλη πλευρά της πίστης, που είναι και το πιο ουσιαστικό. Το να πιστεύεις σε οτιδήποτε δεν σημαίνει ότι πρέπει να μετατρέπεσαι σε μαριονέτα στα χέρια εκείνων που εκμεταλλεύονται αυτήν την πίστη, για να εδραιώσουν την εξουσία τους με κάθε μέσον.
Ουσιαστικά ο Παδούρα στήνει ένα ιστορικό χρονικό εγκιβωτισμένο μέσα στις αστυνομικές του σελίδες, που κι αυτές με τη σειρά τους ενθυλακώνουν εικόνες και συμπεριφορές των τελευταίων χρόνων της Αβάνας και της Κούβας γενικότερα, πασπαλισμένες με πολλά ερωτηματικά που τίθενται από τον κεντρικό ήρωα του συγγραφέα. Άλλωστε προς το τέλος του πολυφωνικού –πολυάριθμοι δεύτεροι και τρίτοι ήρωες πηγαινοέρχονται στις σελίδες- και πολυεπίπεδου μυθιστορήματος του Παδούρα, περιμένει μια έκπληξη τον αναγνώστη αλλά και ένα είδος κάθαρσης, συμφιλίωσης, και ομολογίας πίστης του Κόντε-Παδούρα προς την Αβάνα , η οποία όποια χάλια κι αν έχει, είναι ο τόπος των αναμνήσεων του, ο τόπος της συνύπαρξης με τους αγαπημένους του ανθρώπους, μια προσωπική δική του πατρίδα, στην οποία, σε αντίθεση με άλλους, εκείνος επιλέγει να παραμείνει. Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα – από τα καλύτερα του Παδούρα- καλοδουλεμένο, με ισχυρούς αρμούς ανάμεσα στα διαφορετικά του επίπεδα, με γλαφυρές και ολοζώντανες εικόνες, με δεξιοτεχνικές αλλαγές των δύο μυθιστορηματικών του χρόνων, με ρέοντα ιστορικά επεισόδια και ανάδειξη καίριων ιστορικών προσώπων του μεσαιωνικού κόσμου, όπως του Ροζέ ντε Φλορ και των Ναιτών Ιπποτών. Στο ίδιο ύψος στάθηκε και η μετάφραση του Κώστα Αθανασίου, έμπειρου πια μεταφραστή του μυθιστορηματικού κόσμου του Λεονάρδο Παδούρα.
info: Λεονάρδο Παδούρα, Η διαφάνεια του χρόνου, μτφρ: Κώστας Αθανασίου, Καστανιώτης.https://www.oanagnostis.gr/%ce%bf-%ce%bb%ce%b5%ce%bf%ce%bd%ce%ac%cf%81%ce%b4%ce%bf-%cf%80%ce%b1%ce%b4%ce%bf%cf%8d%cf%81%ce%b1-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%ac-%ce%ba%ce%ac%cf%83%cf%84%cf%81%ce%bf-%ce%b1%ce%b2/?fbclid=IwAR3TZ0BE_vi9066-BHO1ngCGklBWtEz0mTbGxtSEi2x0TwrsSQPk0wgsdrI
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου