Χαρά Νικολακοπούλου: «Μια τρυφερή καρδιά στο βάθος»

Εύα Μ. Μαθιουδάκη

Δημοσιεύτηκε 23 Ιανουαρίου 2019

Σε δύο μέρη, «Ιστορίες» και «Μικρές περιπλανήσεις», χωρίζει τα διηγήματα που συστεγάζονται στο βιβλίο της Μια τρυφερή καρδιά στο βάθος και άλλες ιστορίες η Χαρά Νικολακοπούλου, συγγραφέας και φιλόλογος, προσθέτοντας ένα ακόμη λογοτεχνικό έργο στο ενεργητικό της. Είχαν προηγηθεί οι δύο νουβέλες του βιβλίου Μέλισσες ιέρειες (Εκδόσεις Γαβριηλίδη), που συμπεριλήφθηκε στις μικρές λίστες των λογοτεχνικών βραβείων του Αναγνώστη το 2016 στην κατηγορία πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα. Ως φιλόλογο την απολαύσαμε στο βιβλίο της Γιάννης Σκαρίμπας: Παραδοξολογίες και γλωσσικές ακροβασίες στο πεζογραφικό του έργο (Εκδόσεις poema, 2016).

Το διήγημα του τίτλου της παρούσας συλλογής, αλλά και τα υπόλοιπα 11 διηγήματα του πρώτου μέρους, είναι μικρού έως μεσαίου μεγέθους, ενώ στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται δέκα μικροϊστορίες. Στο οπισθόφυλλο αναφέρεται ότι τα διηγήματα αφορούν τις ανθρώπινες σχέσεις: «Δύσκολες, τραυματικές, τρομακτικές, αδιέξοδες, παθιασμένες, παράνομες, φονικές. Αλλά και σχέσεις αγαπησιάρικες, τρυφερές, ουσιαστικές, παιχνιδιάρικες… Σχέσεις ζωής και θανάτου».

Στα διηγήματα που μας παρουσιάζει η Χαρά Νικολακοπούλου, τον κυρίαρχο ρόλο παίζει ο έρωτας ή η αέναη αναζήτησή του. Γιατί δίπλα στον έρωτα θα συναντήσουμε εύλογα και τη φθορά: ζευγάρια που προσπαθούν να επιβιώσουν, εραστές να στεριώσουν, να κρατηθούν. Ο έρωτας αντιμετωπίζεται σ’ αυτό το βιβλίο με στωικό μειδίαμα, με μια νέα, θα έλεγες, παλικαριά, και με σαρκαστικό χαμόγελο. Ιστορίες αποδραματοποίησης των γνωστών δραμάτων, που δεν διαφαίνεται να αντλούνται από προσωπικά βιώματα. Δεν έχουμε εδώ να κάνουμε με μνήμες που πυορροούν και κάνουν τις λέξεις να δείχνουν την κοφτερή πλευρά τους ή με άλλες, που κρύβοντας ο συγγραφέας το πραγματικό του πρόσωπο απλά προσπαθεί να μας εντυπωσιάσει.

Αποδραματοποίηση, λοιπόν, με αντιηρωίδες που, έχοντας απομακρυνθεί από το πνεύμα του μποβαρισμού, στέκουν στα πόδια τους και διεκδικούν το μερίδιο της ζωής. Και όλα αυτά θίγονται από τη σταθερή πένα της Νικολακοπούλου, η οποία με κοφτή, στακάτη αφήγηση αφήνει τον αναγνώστη της να σκεφτεί, να ανασάνει ή και να χαμογελάσει με τα πάθη των ηρώων της.

Σημειωτέον ότι σε αρκετά από τα διηγήματα του πρώτου μέρους η συγγραφέας αφήνει τον λόγο της να απλωθεί, χαρίζοντάς μας εξαίσιες λυρικές αναφορές. Τα διηγήματα αυτά, τόσο από πλευράς σύλληψης όσο και ηρώων, θα μπορούσαν να αποτελέσουν νουβέλες ή και αυτοτελή αποσπάσματα μυθιστορημάτων. Για παράδειγμα, στο πιο αφαιρετικό και ποιητικό διήγημα «Η Μάρα και τα παραμύθια» νιώθει κανείς ότι η συγγραφέας μάς είπε το ποίημα αλλά όχι την ιστορία του ποιήματος. Ένα ωραίο παιχνίδι, σαν ένα παζλ με το περίγραμμα έτοιμο, στημένο, στο οποίο ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει τα σημεία όπως επιθυμεί ο ίδιος.

«Το σπίτι στο χωριό ραχάτευε σαν γέρικος σκύλος δίπλα στο κύμα. Παρατημένο από χρόνια, σαβανωμένο με τα κουρέλια του χρόνου. Τα κεραμίδια σακατεμένα έμπαζαν νερό. Κάποια παντζούρια έχασκαν ορθάνοιχτα, ίδια σπασμένα φτερά. Όταν έκανε να μπει στην εξώπορτα, το πάτωμα έτριξε ήρεμα, σχεδόν καθησυχαστικά. Οι ξεφτισμένες κάμαρες την τύλιξαν με μια παρήγορη θαλπωρή. Η καρυδένια ντουλάπα φύλαγε τις ταφταδένιες τουαλέτες που ποτέ δεν φόρεσε. Τα χοντρά στρωσίδια μύριζαν υγρασία και μαλλί. Το τζάκι γεμάτο αρχαία καπνιά. Η τσιμεντένια σκάλα από όπου έπεσε και έγδαρε το γόνατό της. Τριγύρω φτερούγιζαν ολοζώντανες οι παιδικές της αναμνήσεις» (σελ. 23).

Πρωτοπρόσωπη κυρίως αφήγηση με κεντρικά πρόσωπα που έχουν υποστεί κάποιας μορφής διάψευση, που δεν τους δόθηκε το μερίδιο που τους αναλογούσε ή αυτό που προσδοκούσαν στην αγάπη. Γυναίκες όχι απαραιτήτως χειραφετημένες, αλλά σίγουρα όχι κυρίες Μποβαρί, αφού έχουν ήδη διανύσει τον πρώτο δύσκολο δρόμο της αυτογνωσίας τους.

Κατ’ αυτόν τον ευφυή τρόπο, στα διηγήματα του πρώτου μέρους πλέκεται ένας ιστός, ένα μικροσύμπαν κεντημένο με ρεαλιστικές αναφορές και λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Στο διήγημα «Έρως γαρ», η ηρωίδα, όταν σκάει μύτη ο πρώτος πελάτης στο γραφείο ιδιωτικών ερευνών που έχουν δημιουργήσει με την παρέα της, αφηγείται: «Ευτυχώς ήμουνα στην τουαλέτα και έβγαζα τα φρύδια μου» (σελ. 42).

Ένας τόνος πιο φωτεινός ζωής, σπαράγματα ζεστασιάς σε έναν κόσμο που αλλάζει και πολλές φορές μάς προσπερνά.

Στα μικροδιηγήματα του δεύτερου μέρους, η συγγραφέας κινείται σε μεγαλύτερη γκάμα θεματολογίας: στα όρια του φανταστικού, του γκροτέσκο, φανερώνοντάς μας μια άλλη πτυχή της, μια πτυχή χαρίεσσα και περιπαιχτική που ξεφεύγει από τα καθιερωμένα, σαν προάγγελος αστείρευτης δημιουργίας και συγγραφικής δεινότητας. Απλές κοφτές αναφορές ώστε να αποδοθεί, όσο πιο πιστά και αντικειμενικά γίνεται, η πραγματικότητα χωρίς να πλατειάζει σε λεπτομερείς περιγραφές συμπεριφοράς των ηρώων. Ένας τόνος πιο φωτεινός ζωής, σπαράγματα ζεστασιάς σε έναν κόσμο που αλλάζει και πολλές φορές μάς προσπερνά.

Γλώσσα και τεχνικές σε πλήρη ισορροπία με το εσωτερικό σύμπαν της συγγραφέως, που καταμαρτυρούν τη γνώση και τις κατακτήσεις της πεζογράφου και αφήνουν τη γεύση μιας γνήσιας συγκίνησης που, όσο δραματική και αν γίνεται, δεν λέει να κατσουφιάσει.

Συγκινητική, βεβαίως, κι η αφιέρωση και το σκίτσο της ποιήτριας Ελένης Κοφτερού.

Μια τρυφερή καρδιά στο βάθος
και άλλες ιστορίες
Χαρά Νικολακοπούλου
Θράκα
126 σελ.
 https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/11450-truferi-kardia-bathos