Πολύνα Γ. Μπανά: «Η καταφανής εξωστρέφεια των φωνηέντων»

Χλόη Κουτσουμπέλη

Δημοσιεύτηκε 15 Ιανουαρίου 2019

Ένα γενναίο κοριτσάκι, που αν και το πετροβολά μια παρέα παιδιών επειδή φοράει ένα ασυνήθιστο φουστάνι, συνεχίζει απτόητο τον δρόμο για τον προορισμό του.

«Προς υπεράσπισή τους», γράφει η Πολύνα Μπανά στην πρώτη της ποιητική συλλογή, με τίτλο Η καταφανής εξωστρέφεια των φωνηέντων, «ήταν ένα ιδιαιτέρως παρδαλό κι αφύσικα πρωτότυπο» φόρεμα. Ένα κοριτσάκι που δεν παίζει με την αδελφούλα του, αλλά τρέχει με έναν κίτρινο χαρταετό. Που φορά δετά κόκκινα πατίνια. Που δεν καταδέχεται να φορέσει ένα συμβατικό χαμόγελο στις φωτογραφίες, για να αποσπάσει την εύνοια του περιβάλλοντος. Που ως γυναίκα, ως αντίδραση απέναντι στα πράγματα, κάνει «μία σύσπαση μυών σ’ ένα υποτιθέμενο μειδίαμα/ μειλίχιο, στραβό

και άτονο/ με το οποίο προσπαθεί να ορθώσει ανάστημα που υπολείπεται κατά είκοσι τρεις πόντους τουλάχιστον του (εκάστοτε) ύψους των περιστάσεων». Μία φύση ανυπόταχτη και αντισυμβατική.

Όπως το φόρεμα που φορούσε εκείνη την ημέρα το ποιητικό υποκείμενο προκάλεσε τον λιθοβολισμό, έτσι και αυτή η συλλογή είναι ασυνήθιστη και πρωτότυπη. Και ευτυχώς, αυτό για την ποίηση είναι τόσο απαραίτητο, όσο και ο αέρας που αναπνέουν οι στίχοι. Και επισύρει τον θαυμασμό και όχι τον λιθοβολισμό. Ποια στοιχεία όμως κάνουν αξιομνημόνευτη αυτή την ποιητική συλλογή;

Ο λόγος της είναι άμεσος. Στοχεύει κατευθείαν στην ψυχή και συγκινεί χωρίς να εκβιάζει το συναίσθημα.

Πρώτα πρώτα, είναι η συλλογή μίας έμπειρης ποιήτριας. Σε καμία περίπτωση ο αναγνώστης δεν θα μπορούσε να υποθέσει ότι είναι η πρώτη της συλλογή, αν δεν υπήρχε η πληροφορία στο εξώφυλλο. Και αυτό γιατί η Πολύνα Μπανά φαίνεται να γνωρίζει τα μυστικά της ποιητικής τέχνης. Συγκεκριμένα:

1. Υπάρχει αφαίρεση και συμπύκνωση, κάθε λέξη σημαίνει και είναι απαραίτητη στην οικονομία του ποιήματος. Δεν επιδίδεται σε μελοδραματικές και περιττές φλυαρίες, ο τόνος είναι κοφτός και λιτός. «Μια ζωή», γράφει η ίδια, «υπήρξα χειρουργικά προσεκτική στην επιλογή των εκφερόμενων λέξεων». Και αποδείχτηκε πολύ χρήσιμο στην ποίηση, όπου το στοιχείο αυτό είναι πολύτιμο.

2. Χρησιμοποιεί τον λυρισμό και το δραματικό στοιχείο σε πολύ σωστή δοσολογία, τίποτε δεν ξεχειλώνει, τίποτε δεν δακρύζει υπερβολικά, αντίθετα υπάρχει πάντα κάτι ανάλαφρο που κάνει τον αναγνώστη να χαμογελάσει τρυφερά.

3. Χρησιμοποιεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο και το χρησιμοποιεί άψογα. Μιλώ για τον αυτοσαρκασμό, που αστράφτει στη συλλογή και κόβει σαν μαχαίρι – αιχμηρό, έξυπνο, γρήγορο αυτοσαρκασμό που περνάει σαν γρήγορος φασιανός μέσα από τους στίχους και κρύβεται στους θάμνους, όπως θα έλεγε ο Στίβεν Γουάλας. Το χιούμορ της Πολύνας Μπανά είναι συχνά πικρό, πάντα όμως εύστοχο και πετυχημένο.

4. Υπάρχει η λάμψη στην ποιητική της Πολύνας Μπανά. Εκείνη η απαραίτητη σπίθα που υποδηλώνει ένα ποιητικό ταλέντο που, όσο και αν το λιθοβολήσουν, θα συνεχίσει τον δρόμο για τον προορισμό του.

5. Ο λόγος της είναι άμεσος. Στοχεύει κατευθείαν στην ψυχή και συγκινεί χωρίς να εκβιάζει το συναίσθημα. Γι’ αυτό και η συγκίνηση του αναγνώστη επέρχεται ακαριαία και τον πλημμυρίζει.

6. Η Πολύνα Μπανά γνωρίζει καλά ποιο είναι το πιο σημαντικό. Ότι ο ποιητής που προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από τις λέξεις, που φοβάται την έκθεση, που θέλει να συγκαλύψει και να φορέσει το πλαστικό χαμόγελο ή το ξύλινο δάκρυ για να εμφανιστεί όμορφος στις φωτογραφίες, δεν μπορεί να εκπληρώσει την τέχνη του. Η Πολύνα Μπανά είναι γενναία. Σφίγγει τα δόντια και εκτίθεται με τη γενναιότητα που τη χαρακτηρίζει από μικρή. Εκθέτει τις ραγάδες, τους ψυχαναγκασμούς, την κυτταρίτιδα, τα παιδικά της τραύματα, ξεδιπλώνει και αποκαλύπτει στον αναγνώστη ενσταντανέ φλας από τη ζωή της, την υπαρξιακή της αγωνία, τους φόβους, τις ελπίδες της. Τον περφεξιονισμό και τη μυωπία της. Ξετυλίγει τις αναμνήσεις και μας προσφέρει φέτες από τη μνήμη της. Τις παλινδρομήσεις της ανάμεσα στα ρήματα ρέω και καταρρέω, όπως γράφει. Και ο αναγνώστης χαμογελάει και δακρύζει με το κοριτσάκι που η Πολύνα μάς αποκαλύπτει τόσο γενναιόδωρα ότι ήταν. Και αναγνωρίζει τον εαυτό του στη γραφή της.

7. Έχει διαμορφώσει μία προσωπική γραφή. Χρησιμοποιεί δύσκαμπτες λέξεις, στρυφνές και κακότροπες, λέξεις καθαρεύουσας που μπορεί κανείς να συναντήσει σε επίσημα έγγραφα, όπως οι λέξεις πλην όμως, αναφανδόν, αίφνης, μέχρι πρότινος, ανυπερθέτως, συν τω χρόνω, γενικές στην καθαρεύουσα όπως δικαίωμα ακροάσεως, υψίστης, κατανοήσεως, υπερχειλίζον συμπαραστάσεως, αποκαταστάσεως, αναθεωρήσεως, δριμέων κατηγορώ, συνεπούς, μετοχές όπως εκφερομένων, συμπαρομαρτούσα κ.λπ. Παρ’ όλα αυτά, καταφέρνει να ενσωματώσει αυτές τις λέξεις άψογα και να τις μετατρέψει σε μία γραφή ποιητική. Οι λέξεις της μας κλείνουν το μάτι με όλα τα φωνήεντά τους να μας χαμογελούν. Τα σύμφωνα πάλι σφίγγουν τα στενά τους στόματα με συγκατάβαση.

«Προτιμώ αναφανδόν τα φωνήεντα» γράφει η ποιήτρια. «Ναι/ πάντα είχα μία σκανδαλιστική ροπή προς τα φωνήεντα/ [...] /Ενώ,/ είν’ αλήθεια/ –ανώφελο να τ’ αρνούμαστε–/ πως τα σύμφωνα μπορούν να γίνουν/ μερικές φορές/ τόσο στρυφνά και κακότροπα./ Κι αυτό αποκλειστικά από ταμπεραμέντο ή ψυχρό καιρό».

8. Η ποιήτρια έχει αποκτήσει, όπως γράφει η ίδια, «την αναπόδραστη επίγνωση της νομοτέλειας των πραγμάτων και της ατέλειας της ανθρώπινης φύσης». Γνωρίζει ότι υπάρχει ο άλλος εαυτός, γνωρίζει ότι υπάρχει η άλλη πραγματικότητα, γνωρίζει ποια από τις δυο πραγματικότητες πραγματικά σημαίνει.

«Εξάσκηση μου χρειάζεται, απλώς εξάσκηση» γράφει. «Και θα κατακτήσω τους μηχανισμούς, τις καθημερινές αβρότητες. Καλημέρα σας, τι κάνετε, πώς είστε, χωρίς να σκύβω το κεφάλι ή να γυρνώ από την άλλη».

Της εύχομαι ποτέ να μην τους μάθει.

Η καταφανής εξωστρέφεια των φωνηέντων
Πολύνα Γ. Μπανά
Σαιξπηρικόν