Kadya Molodowsky, Τρία ποιήματα

Επιλογή-Μετάφραση-Επίμετρο: Νικολέττα Σίμωνος


Σ’ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΗΡΘΑ


Σ’ αυτόν τον κόσμο ήρθα για ν’ αγαπώ και να προσεύχομαι,
Σ’ έναν τέτοιο κόσμο,
Σ’ έναν τέτοιο καιρό,
Όταν, κάτω από τα ανοιχτά παράθυρα
Τίμιων ανθρώπων,
Χτυπούν δεκαεξάχρονα παιδιά με ατσάλινους λοστούς –
Πόσο γελοία έγινα
Με τις αγάπες και τις προσευχές μου.
Και πολύ αργότερα, ίσως
Πολύ αργότερα απ’ ό,τι να δεχθεί θα μπορούσε το μυαλό μου,
Παντού
Στα σπίτια πλάι,
Θα στηθούν γκιλοτίνες.
Το βλέμμα στρέφω προς τη γη, το φιλέσπλαχνο τούτο πλάσμα
Που αναβλύζει και ταΐζει
Και, για να ζεσταίνω το στρώμα μου, κουβαλώ
Μια κοκκαλιάρα γάτα, να κλαίει γοερά
Μες στο παγερό ψύχος του χειμώνα

1935

ΕΛΕΗΜΩΝ ΘΕΟΣ


Ελεήμων Θεέ,
Διάλεξε άλλο λαό,
Εξέλεξε άλλο για εκλεκτό σου.
Έχουμε σιχαθεί το θάνατο, τον πεθαμό,
Έχουν στερέψει οι προσευχές μας.
Διάλεξε άλλο λαό,
Εξέλεξε άλλο για εκλεκτό σου.
Άλλο αίμα δεν έχουμε
Για να θυσιαστούμε.
Ερήμωσε το σπίτι μας.
Δε φτάνει πια η γη για τα μνήματά μας,
Κανένας θρήνος για εμάς,
Κανένα μοιρολόι
Στα παλιά, ιερά βιβλία.

Ελεήμων Θεέ,
Άλλη καθάγιασε χώρα.
Ένα όρος άλλο.
Έχουμε γιομίσει όλους τους αγρούς, την κάθε πέτρα
Με στάχτη, με στάχτη ιερή.
Με τους γέρους,
Με τους νέους,
Με τα μωρά, πληρώσαμε
Για κάθε γράμμα των Δέκα Εντολών σου.

Ελεήμων Θεέ,
Το πύρινο ανασήκωσε φρύδι σου,
Και δες τους λαούς του κόσμου–
Τις προφητείες αποκάλυψέ τους και τις Ημέρες του Δέους.
Ο λόγος σου ψελλίζεται σε κάθε γλώσσα–
Τις θαυμαστές δίδαξέ τους πράξεις,
Τους τρόπους του πειρασμού.

Ελεήμων Θεέ,
Σ’ εμάς δώσε ενδύματα απλοϊκά,
Σαν των ποιμένων στη βοσκή,
Των σιδεράδων στο σφυρί,
Των πλυστρών, των βυρσοδεψών,
Aκόμα και των κατώτερων αυτών.
Και κάνε μας μια χάρη ακόμα:
Ελεήμων Θεέ,
Απάλλαξέ μας από τη Θεϊκή Παρουσία της διανοίας.

1945

ΟΤΑΝ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕ ΜΕ ΦΩΝΑΖΕΙ

Η μάνα μου δε με φωνάζει με τ’ όνομά μου –
Γιατί η μάνα μου είναι πεθαμένη.
Ο πατέρας μου δε με φωνάζει με τ’ όνομά μου –
Γιατί ο πατέρας μου είναι νεκρός.
Μήτε ο Θεός με φωνάζει με τ’ όνομά μου –
Γιατί ο Θεός διασκεδάζει στο καρναβάλι του Πουρίμ,
Μεταμφιέστηκε σε σκύλο
Και θρηνεί φωναχτά μες στη νύχτα.
Τον διώχνω μ’ ένα κλαδί
Ήσυχη να μ’ αφήσει.

Αναπαύσου, καρδιά μου –
Αναπαύσου μια στιγμή τώρα που ο Θεός λείπει.
Αναπαύσου μια στιγμή
Τώρα που του κορμιού μου η υπομονή έχει εξαντληθεί.
Αναπαύσου μια στιγμή
Ωσότου μια καμπάνα χτυπήσει,
Ωσότου με καλέσει ο θρήνος που
στη ράχη μου κρέμεται σα σακί.
Μια στιγμή αναπαύσου –
Μια στιγμή δίχως Θεό.

*Μετάφραση από τα γίντις στα αγγλικά: Kathryn Hellerstein
**Μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνκά: Νικολέττα Σίμωνος.

Επίμετρο

Η Κάτια Μολοντόβσκυ [Kadya (ή Kadia) Molodowsky, 1894-1975] ήταν Αμερικανοεβραία ποιήτρια, συγγραφέας και εκδότρια στη γλώσσα γίντις. Γεννήθηκε στη σημερινή Λευκορωσία, όπου τελείωσε το σχολείο και σπούδασε παιδαγωγικά. Συνέχισε τις σπουδές της στη Βαρσοβία, όχι για πολύ, ωστόσο, καθώς οι εν λόγω σπουδές στην Πολωνία εντέλει την οδήγησαν στην Ουκρανία, και συγκεκριμένα στην Οδησσό. Μετά από απανωτές και ανεπιτυχείς προσπάθειες να επιστρέψει στην πατρίδα της, αναγκάστηκε να ζήσει, για πολλά χρόνια, πρώτα στο Κίεβο (όπου είχε εγκλωβιστεί κατά τη διάρκεια των πογκρόμ του 1919) και έπειτα στη Βαρσοβία (όπου, ομοίως, βίωσε την εκεί βία που είχε ήδη ξεσπάσει εναντίον των Εβραίων). Το 1935, ήδη παντρεμένη, μεταναστεύει στις ΗΠΑ. Ωστόσο, το 1949, επιχειρεί να ζήσει στο Τελ Αβίβ, στο νεοϊδρυθέν τότε κράτος του Ισραήλ, όπου και διαμένει μέχρι το 1952, οπότε και επιστρέφει οριστικά πια στις ΗΠΑ. Το 1974, χάνει το σύζυγό της, στη Νέα Υόρκη όπου και διέμεναν από της άφιξής τους στην Αμερική, και έναν χρόνο αργότερα καταλήγει και η ίδια, στη Φιλαδέλφεια κοντά σε συγγενείς της.


Κατά τη διάρκεια της ζωής της, η Μολοντόβσκυ εξέδωσε έξι ποιητικές συλλογές, ενώ καταπιάστηκε και με τη συγγραφή ποιημάτων και ιστοριών για παιδιά, μυθιστορημάτων, διηγημάτων, καθώς και θεατρικών και αυτοβιογραφικών έργων. Αφιέρωσε τη ζωή της στη διδασκαλία των γίντις και των εβραϊκών σε παιδιά κατά κύριο λόγο, μεταδίδοντας, πρωτίστως, την αγάπη και την έγνοια της για τη μητρική της γλώσσα. Το 1971, τιμήθηκε, στο Τελ Αβίβ, με το Itzik Manger, το σημαντικότερο βραβείο των εβραϊκών γραμμάτων. Υπήρξε μία από τις πλέον διακεκριμένες ποιήτριες της σύγχρονης εβραϊκής λογοτεχνίας· πολυδιαβασμένη από τους αναγνώστες της λογοτεχνίας στα γίντις, αλλά σχεδόν άγνωστη στο αγγλόφωνο αναγνωστικό κοινό, αφού έλαχιστο μέρος του έργου της έχει μεταφραστεί στην αγγλική γλώσσα. Σύμφωνα, μάλιστα, με την ακαδημαϊκό Kathryn Hellerstein, η οποία έχει μεταφράσει μεγάλο μέρος του ποιητικού της έργου και αποτελεί τη σημαντικότερη, ίσως, μελετήτρια του συνόλου του έργου της, «η ποίηση της δυναμικής και ανεξάρτητης αυτής γυναίκας αξίζει να γίνει ευρύτερα γνωστή και προσβάσιμη». Η Μολοντόβσκυ δέχτηκε επιρροές από το ρωσικό συμβολισμό, τον εβραϊκό μοντερνισμό (και, μέσω αυτού, από τον αμερικανικό και τον ευρωπαϊκό), την εβραϊκή Βίβλο, τη ραββινική φιλολογία, την εβραϊκή παράδοση, τον εβραϊκό λαό και τις δοκιμασίες του, τους κοινωνικούς αγώνες, κλπ. Στο έργο της, καταπιάνεται, επίσης, με θέματα όπως η θέση της γυναίκας, η πολιτική ευθύνη του ποιητή, η εθνική ταυτότητα, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, ο αισθητικισμός και η ατομικότητα. 

Το πρώτο ποίημα από τα ανωτέρω πραγματεύεται τις εμπειρίες της από τη βία που είχε διαδοθεί σε όλη την Πολωνία ενάντια στον εβραϊκό πληθυσμό μεταξύ 1935-1937, με το περίφημο πογκρόμ του Przytyk, η οποία και την ανάγκασε να εγκαταλείψει τη χώρα για την Αμερική. Μέσα από τα εν λόγω γεγονότα γεννήθηκε, την ίδια περίοδο, και το τρίτο ποίημα. Το ποιητικό υποκείμενο θρηνεί την εγκατάλειψη από τους γονείς του, αλλά και από τον ίδιο το Θεό ο οποίος έχει αφήσει τον εβραϊκό λαό στην τύχη του. Ενώ θρηνεί, λοιπόν, επωμίζεται και το βάρος της ευθύνης για τη σωτηρία του, προσπαθώντας να διαχειριστεί το διπλό τούτο ψυχικό φορτίο. Τέλος, το δεύτερο ποίημα, γραμμένο το 1945, θεωρείται ως ένα εκ των σπουδαιοτέρων της. Αξίζει δέ να σημειωθεί πως γράφτηκε από μια ποιήτρια που ενώ μεγάλωσε στην Ανατολική Ευρώπη και είχε πλήρη επίγνωση των γεγονότων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος, εντούτοις βίωσε τη φρίκη τους από «απόσταση ασφαλείας».

Το κόσκινο |