Thomas Wolfe: «Περί χρόνου και ποταμού (3 τόμοι)»

Θανάσης Λιακόπουλος

Δημοσιεύτηκε 14 Ιανουαρίου 2019

Όταν ο πάντα φειδωλός στους καλούς χαρακτηρισμούς Ουίλιαμ Φόκνερ σε έχει αποκαλέσει το μεγαλύτερο ταλέντο της γενιάς του, που στόχευε ψηλότερα απ’ οποιονδήποτε άλλο συγγραφέα. Όταν ο Φίλιπ Ροθ σε περιλαμβάνει ανάμεσα στους συγγραφείς που τον επηρέασαν ώστε να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία. Όταν οι επιρροές σου φτάνουν μέχρι και τον Beat συγγραφέα Τζακ Κέρουακ, μάλλον λόγω των αναφορών μέσα στα έργα σου σε κοινωνικούς κανόνες που παρατηρούνται και θεωρούνται πως έχουν μεγαλύτερη ηθική σημασία από άλλους, ευρύτερα διαδεδομένους. Όταν το πρώτο σου έργο, το Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου (1929), έγινε ευπώλητο άμα τη εκδόσει του στην Αμερική και το δεύτερο, το Περί χρόνου και ποταμού (1935), εκπλήρωσε τις προσδοκίες για κάτι καλύτερο που θα

ακολουθούσε του πρώτου. Όταν σκοπός σου είναι η καταγραφή των πάντων τριγύρω σου, μέσα από μια λυρική, ποιητική, ιμπρεσιονιστική και έντονα αυτοβιογραφική γραφή, εντελώς προσωπική και χαρακτηριστική, και όταν έχεις χαρακτηριστεί ως ο κύριος εκπρόσωπος της αυτοβιογραφικής μυθιστορίας στην Αμερική και όλ’ αυτά –και πολλά άλλα– στα μόλις τριάντα οκτώ χρόνια της σύντομης ζωής σου, τότε ακούς στο όνομα Τόμας Γουλφ (1900-1938).

Το δεύτερο έργο αυτού του τεράστιου ταλέντου της αμερικανικής λογοτεχνίας, το Περί χρόνου και ποταμού, ανέλαβαν να φέρουν στα ελληνικά οι Εκδόσεις Εξάντας, σε τρεις τόμους που φτάνουν συνολικά τις 2.000 σελίδες, σε μια υποδειγματική μετάφραση και εισαγωγή του Γιάννη Λειβαδά. Ένας πραγματικά εκδοτικός και μεταφραστικός άθλος για ένα μνημειώδες έργο της αμερικανικής λογοτεχνίας!

Η ιστορία είναι φαινομενικά απλή και θα τη χαρακτηρίζαμε μάλλον γραμμική. Ακόμα μπορούμε να τη δούμε και ως sequel του Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου, αφού συνεχίζεται η ιστορία του Γιουτζίν Γκαντ, ένα λογοτεχνικό alter ego του Γουλφ, που εδώ ξεκινάει από την επαρχιακή του πόλη στον αμερικανικό νότο για σπουδές στο Χάρβαρντ πάνω στο θέατρο, στην τάξη του φημισμένου καθηγητή Χάτσερ. Έρχεται σε επαφή με τον ιδιόρρυθμο θείο του, Μπ. Πέτλαντ, γνωρίζεται με τον βοηθό του Χάτσερ, τον Φράνσις Στάργουικ, με τον οποίο θα ξανασυναντηθεί στο Παρίσι αργότερα. Επιστρέφει στο σπίτι εξαιτίας του θανάτου του πατέρα του και αργότερα τον βρίσκουμε πάλι στη Νέα Υόρκη, όπου διδάσκει αγγλική γλώσσα στο πανεπιστήμιο και έρχεται σε επαφή με την εβραϊκή κοινότητα και με τον Α. Τζόουνς, έναν εβραίο φοιτητή του που ξεχωρίζει, και με τον Τζ. Πιρς, που τον εισάγει στην πολυτελή πλευρά της αμερικάνικης ζωής, δίπλα στον ποταμό Χάτσον. Ακολουθούν τα ταξίδια του Γιουτζίν στην Ευρώπη, στην Αγγλία πρώτα και ύστερα στη Γαλλία, όπου ξανασυναντιέται με τον Στάργουικ και γνωρίζεται με την Έλινορ και την Αν, φίλες του Φράνσις, εκ των οποίων ερωτεύεται την Αν. Εκείνη όμως προτιμά τον Φράνσις. Έπειτα και από αυτό, ο Γιουτζίν φανερά αηδιασμένος εγκαταλείπει την παρέα όταν αντιλαμβάνεται την ομοφυλοφιλία του Στάργουικ. Περιδιαβαίνει λίγο ακόμα στη Γαλλία και κατά την επιβίβασή του στο πλοίο της επιστροφής για Αμερική ερωτεύεται μια εβραιοπούλα, την Έστερ.

Είναι πολύ εύκολο να βρεθούν οι συσχετισμοί ανάμεσα στα λογοτεχνικά πρόσωπα και στα πραγματικά, ανάμεσα στα λογοτεχνικά τοπία και τους χώρους και τους πραγματικούς, ακολουθώντας το μονοπάτι της σύντομης ζωής του Γουλφ, εφόσον πρόκειται για μυθιστορηματική αυτοβιογραφία. Ίσως το μόνο σημείο που δυσκόλεψε τα πράγματα να ήταν ο επιμελητής των εκδόσεων Scribner’s, Πέρκινς, σχετικά με τα διαγραμμένα κομμάτια του αρχικού κειμένου, αλλά και το πώς αξιοποιήθηκαν αυτά τα επόμενα τρία χρόνια από τον συγγραφέα. Πολύς ντόρος έγινε σχετικά και ίσως για το τίποτα, αναφορικά με τη συγκεκριμένη σχέση Γουλφ και Πέρκινς από την ταινία Genius (2015). Και ίσως η όχι και τόσο μεγάλη επιτυχία αυτής της ταινίας να οφείλεται και να ξεδιαλύνει συνάμα τις όποιες φιλολογικές ενστάσεις σχετικά με το πόσο μια αυτοβιογραφία μπορεί να θεωρηθεί και να γίνει μυθιστόρημα με αξιώσεις, αν θέλουμε να μείνουμε μόνο στο περιεχόμενο. Την οριστική λύση έδωσε η έκδοση του αρχικού κειμένου του μυθιστορήματος, πριν από τις περικοπές του επιμελητή, από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, σε μια επετειακή έκδοση για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα. Γιατί από πλευράς μορφής ο Γουλφ είναι μοναδικός και ίσως ανεπανάληπτος. Τι είναι αυτό λοιπόν που μας μένει από το Περί χρόνου και ποταμού; Η γλώσσα και το ύφος του συγγραφέα μόνο; Αυτό θα ήταν τουλάχιστον φτωχό, καίτοι είναι εκείνο που προσέχει έντονα και προσλαμβάνει άμεσα ο σύγχρονος αναγνώστης.

Ένας πραγματικά εκδοτικός και μεταφραστικός άθλος για ένα μνημειώδες έργο της αμερικανικής λογοτεχνίας!

Ξεχνώντας το στοιχείο της αυτοβιογραφίας και κρατώντας όλα τα στοιχεία της μορφής που προαναφέραμε, οδηγούμαστε σε άλλες ατραπούς. Ο Γουλφ στο Περί χρόνου και ποταμού περιγράφει αφηγούμενος τη στιγμή ιδωμένη μέσα από ένα παρόν – έστω το δικό του, θέλοντας να τη διευρύνει και να την αναγάγει σε μια παγκοσμιότητα. Αυτή η στιγμή και αυτό το παρόν δεν είναι τίποτε άλλο από το επικό, λυρικό, ιμπρεσιονιστικό ξεγύμνωμα μιας Αμερικής της εποχής, ως τόπου και των ανθρώπων του. Φαίνεται εμφανέστατα στην αφηγηματική διαφοροποίηση των περιγραφών από τη στιγμή που καταφθάνει στη Γαλλία. Ενώ ό,τι αφορά την περίοδο του ταξιδιού στην Αγγλία περιβάλλεται από μια περίεργη αφηγηματική οικειότητα, πλην διαφοροποιημένη από εκείνη της Αμερικής. Έστω και διαισθητικά, ο συγγραφέας είχε συλλάβει εκείνο το μεγαλειώδες που συνέβαινε την εποχή εκείνη στην Αμερική, μετά τον Πρώτο Μεγάλο Πόλεμο, σε σχέση με μια καθημαγμένη Ευρώπη και αυτό βάλθηκε να αναδείξει με εργαλεία απτά, λυρικά, ποιητικά, φαινομενικά πρωτόγονα απέναντι σε αυτό το αναπτυξιακό θαύμα, όχι μόνο τεχνικής αλλά και ζωής, κοινωνίας, ανθρώπων, που συνέβαινε τότε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Προφανώς και είχε αντιληφθεί τον σημαντικό ρόλο που θα έπαιζε αυτή η καινούργια κοινωνία για όλο τον κόσμο και θέλησε να την περιγράψει βλέποντας πίσω από τα παραπέτα. Όπως πραγματικά είναι, με τα καλά και τα στραβά της και με ένα βλέμμα προς το μέλλον.

Όσο δε για το αυτοβιογραφικό κομμάτι του περιεχομένου, υπακούει στο άλλο σκέλος, στον έτερο πόλο του ζητουμένου. Όλο αυτό το δεδομένο που λέγεται Αμερική, για να γίνει κάτι το μεγαλειώδες που είναι προορισμένη να γίνει, χρειάζεται ένα ισχυρό παρελθόν. Μια παράδοση. Αυτή συστήνεται μέσα από την επιστροφή του Γκαντ στη γενέθλια πόλη του είτε για τον θάνατο του πατέρα του είτε με επαναλαμβανόμενες επιστροφές εκεί ως μνήμη ή ως ανάμνηση στα διάφορα σημεία του μυθιστορήματος, με ιδιαίτερη έμφαση στα σημεία εκείνα όπου ο Γιουτζίν ανακαλύπτει μια διαφορετική Αμερική από εκείνη που ήδη γνωρίζει, ευρισκόμενος ακόμα εντός της χώρας.

Ακόμα κι αν θεωρήσουμε πως βλέπει την αμερικανική πραγματικότητα της εποχής από την ανάποδη και επιχειρεί να την αφηγηθεί, φαίνεται πως τα καταφέρνει περίφημα και με τόσο ιδιαίτερο τρόπο, που στο τέλος θυμάσαι πολύ έντονα επεισόδια αυτού του μυθιστορήματος, παρά τον όγκο των 2.000 σελίδων του.

Περί χρόνου και ποταμού (τόμος Α’)
Thomas Wolfe
Εισαγωγή – Μετάφραση: Γιάννης Λειβαδάς
Εξάντας
720 σελ.
ISBN 978-618-5370-08-4
Τιμή €22,00

Περί χρόνου και ποταμού (τόμος Β’)
602 σελ.
ISBN 978-618-5370-09-1
Τιμή €22,00

Περί χρόνου και ποταμού (τόμος Γ’)
672 σελ.
ISBN 978-618-5370-10-7
Τιμή €22,00

https://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/11387-thomas-wolfe-peri-xronou-kai-potamou