Για την ποιητική συλλογή του Θάνου Γιαννούδη, Του ουρανού και της Γης
~.~
Θάνος Γιαννούδης
Του ουρανού και της Γης
εκδ. Βακχικόν, 2019.
της ΕΥΣΤΑΘΙΑΣ ΔΗΜΟΥ
Η πρώτη, προσωπική ποιητική συλλογή του Θάνου Γιαννούδη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βακχικόν», φέρει τον προσιδιάζοντα στη δημοτική ποίηση τίτλο Του ουρανού και της γης, έναν τίτλο
στον οποίο μπορεί κανείς να προσδώσει πολλές και ποικίλες ερμηνείες και, έτσι, να διαμορφώσει και τις αντίστοιχες προσδοκίες για το περιεχόμενο του βιβλίου. Η φράση αυτή θα μπορούσε να αναφέρεται, για παράδειγμα, στα ίδια τα ποιήματα και στη διάκρισή τους σε υψηλόφωνα, σε ποιήματα «του ουρανού», και χαμηλόφωνα, σε ποιήματα «της γης», ή ακόμα και στον ίδιο τον δημιουργό που, σαν άλλος Ποιητής «ουρανού και γης», πλάθει με τους στίχους του, όχι τον κόσμο, αλλά το απείκασμά του, την αντανάκλασή του πάνω στην ποιητική συνείδηση και πρόσληψη.Πρόκειται για μία συγκεντρωτική έκδοση που περιλαμβάνει ποιήματα πέντε επιμέρους συλλογών της περιόδου 2015 – 2019, πολλά από τα οποία δημοσιεύθηκαν κατά καιρούς στο διαδίκτυο. Το σύνολο των ποιημάτων είναι έμμετρα, γραμμένα σε φόρμα και αυτή η συνειδητή επιλογή του ποιητή, αποτελεί και ένα είδος θεωρητικής κατάθεσης και απολογίας του πάνω στο θέμα αυτό, στον προσανατολισμό δηλαδή που πρέπει να έχει η σύγχρονη ποιητική παραγωγή. Η συλλογή ανοίγει με ένα παντούμ με το οποίο ο Γιαννούδης καταθέτει τις σκέψεις του για τον νέο κόσμο και για τη θέση του ίδιου μέσα σε αυτόν. Η διάθεσή του είναι μελαγχολική και απαισιόδοξη αλλά, τη στιγμή ακριβώς που φτάνει στο σημείο να ακυρώσει και να καταδικάσει και τον κόσμο και τον εαυτό του, εκείνη ακριβώς τη στιγμή βρίσκει το νόημα της ύπαρξής του στο αγαπημένο πρόσωπο, στον έρωτα και στην αγάπη: Χαίρε, φύσημα της πλαστουργού πνοής, / νιότης όνειρα που μοιάζετε σαν ξένα / σαν δεν βρίσκεις πια ένα νόημα ζωής / – αν υπάρχω στη ζωή, είναι για σένα… («Παντούμ για τον νέο κόσμο»).
Η πρώτη ποιητική ενότητα του πενταπλού αυτού βιβλίου, τιτλοφορείται «Nasa, 2015 – 16» και φέρει τον κατατοπιστικό για τον τρόπο γραφής των ποιημάτων υπότιτλο «(Νεοφορμαλιστική ποιητική συλλογή)». Τα ποιήματα που εμπεριέχονται εδώ εκκινούν θεματικά από διάφορες κατευθύνσεις, κυρίως, όμως, συναποτελούν τις διάφορες συνιστώσες ενός προβληματισμού που έχει στο κέντρο της τον άνθρωπο, το νόημα της ζωής και της ύπαρξης, ιδωμένα από έναν νέο δημιουργό που βρίσκεται στην αρχή της ζωής και της δημιουργικής του πορείας.
Η εν λόγω συλλογή, στην αρχή και το τέλος της, πλαισιώνεται από δύο επιστολές προς ένα πρόσωπο που κατονομάζεται με τη λέξη «Ακριβή», ένα όνομα-επίθετο που μπορεί να προσλάβει πολλές και ποικίλες ερμηνευτικές εκδοχές. Τα γράμματα αυτά συνιστούν μία ανατομία της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και μια περιγραφή του σύγχρονου ανθρώπινου βίου και της στάσης ζωής που υιοθετούν οι περισσότεροι από τους ανθρώπους, μια στάση και μια άποψη που συμπυκνώνεται στην έννοια της λέξης «συμβιβασμός». Τα υπόλοιπα ποιήματα, στην πλειοψηφία τους μακροσκελή και πολύστιχα, διερευνούν πτυχές της ανθρώπινης ζωής με αφορμή τις κινήσεις και τη ζωή των ουράνιων σωμάτων. Η Σελήνη, στο ποίημα «Παραμύθι», συμβολίζει τον άνθρωπο που, παρά το αισιόδοξο και ελπιδοφόρο ξεκίνημά του στη ζωή, εξαναγκάζεται σε συνεχή νέα ξεκινήματα και νέες προσπάθειες, σαν άλλος Σίσυφος που φτάνει ψηλά και την ίδια στιγμή πρέπει να ξαναγυρίσει εκεί από όπου ξεκίνησε. Ακολουθεί μια μικρή ενότητα με τίτλο «Το ηλιακό σύστημα», τα ποιήματα της οποίας έχουν ονόματα πλανητών και εκφράζουν, καθένα από αυτά με το δικό του τρόπο, την αγωνία του ποιητή για τον άνθρωπο, τον κόσμο, το μέλλον, αγωνία που τον οδηγεί να αναζητήσει την ελπίδα στην αγάπη και μόνο σε αυτή, παρόλο που ακόμα και αυτή, κάποιες φορές, φαντάζει αβέβαιη και ανεκπλήρωτη. Άλλοτε πάλι προβάλλεται η αδυναμία του ανθρώπου να κερδίσει το αίσθημα της βεβαιότητας, αφού όλα είναι ρευστά και η αλήθεια δεν αποτελεί προνόμιο του ανθρώπου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε το ποίημα «Ποσειδώνας» στο οποίο πραγματοποιείται μια σύζευξη της αρχαιοελληνικής μορφής του Ποσειδώνα και της μορφής του Χριστού, μέσα από την οποία αναφύονται ερωτήματα σχετικά με τα όνειρα των ανθρώπων, τον αγώνα για την πραγμάτωσή τους και την ανατρεπτική, θλιβερή πολλές φορές κατάληξή τους: Του Ποσειδώνα βλέπεις τώρα τη μορφή/ να σιγοκλαίει τους χαμένους μας αγώνες/ κι είναι δικά του κι ο σταυρός και το καρφί,/ καθώς ανέστιος ψιθυρίζει στις γοργόνες:/ «Εμείς παλέψαμε να φύγουν τα δαιμόνια/ κι όχι στην θέση τους να μπούμε στον κανόνα…». Ακολουθεί η ποιητική ενότητα με τίτλο «Οι πρωτοπόροι» στην οποία εντάσσονται τέσσερα ποιήματα για τη ματαίωση, τη διάψευση των ελπίδων, τα όνειρα που επιμένουν, το χρόνο με την καταλυτική του, μεταμορφωτική δύναμη, την απώλεια της αγαπημένης και τη μοναξιά που η απώλεια αυτή επιφέρει, θεματικές δηλαδή που αποτελούν διαχρονικά αγαπημένες και συνήθεις πηγές ποιητικής έμπνευσης οι οποίες, όμως, στην περίπτωση του Γιαννούδη, αναδεικνύονται με έναν ιδιαίτερο τρόπο, τον τρόπο του τραγουδιού που απαλύνει, γλυκαίνει και λειαίνει τις αιχμηρές πλευρές της ζωής.
Στις «Στιγμές από το αστρικό ταξίδι», τα ποιήματα, μακροσκελή τα περισσότερα, περιστρέφονται και αναδεικνύουν το «άγονο» της ζωής, τη ματαιότητα των ελπίδων, την αδυναμία του ανθρώπου να ξεφύγει από την αιώνια μοναξιά του, αλλά και το ζήτημα της καταστροφής του κόσμου, του σκοταδιού που απλώνεται σαν πάχνη πάνω στους ανθρώπους και, μέσα στο σκοτάδι αυτό, την παρουσία μιας μικρής εστίας φωτός που σηματοδοτεί μια νέα αρχή. Ιδιαίτερα ευφυές και καλογραμμένο είναι το ποίημα «Επτά ημέρες» που συνιστά μια αντίστροφη προσέγγιση των γνωστών επτά ημερών της δημιουργίας. Σε καθεμιά από τις επτά στροφές του ποιήματος αυτού περιγράφεται και από μια εικόνα κατάπτωσης, απώλειας, καταστροφής, μια εικόνα που σηματοδοτεί την επιστροφή στο μηδέν: Ημέρα έβδομη, μπορεί κι εσχάτη – η έννοια/ του χρόνου πια μας έχει φύγει από τα χέρια,/ καθώς κοιτάζουμε στο χάσμα τα Μιλλένια/ γυμνοί, σαν πρώτα, πλάι σε πέλαγος αστέρια…
Η δεύτερη συλλογή που εμπεριέχεται στο βιβλίο φέρει τον τίτλο «Κιλκίς, 2016-17» και περιλαμβάνει ποιήματα γραμμένα τα έτη αυτά, όταν ο ποιητής υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία. Το όνομα της πόλης του Βορρά, που δίνει και τον τίτλο στη συλλογή, δεν είναι τυχαίο, αφού αναφέρεται τόσο στην πόλη, όσο και σε ένα θωρηκτό με αυτό το όνομα που αγοράστηκε από την ελληνική κυβέρνηση το 1914. Τα ποιήματα εδώ είναι σαφώς περισσότερα, ενώ ανάμεσά τους παρεμβάλλονται και κάποια πεζά κείμενα που λειτουργούν συμπληρωματικά των ποιημάτων, σαν εξηγητικές παρενθέσεις σε αυτά. Ο τόνος που κυριαρχεί στην ενότητα αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό απολογητικός και ο ποιητής επιχειρεί, αρκετές φορές, να προβεί σε μια ενδοσκόπηση και μια αυτοκριτική, έναν έλεγχο των βλέψεων και των προσδοκιών του, έναν απολογισμό των πράξεών του, μια θεώρηση της ζωής και των πεπραγμένων του υπό το πρίσμα του ενδεχόμενου τέλους που αναπόφευκτα θα έρθει: Καιρούς ακολουθήσαμε αστάτους,/ θαρρώντας πως νικούμε τη ζωή./ Πώς βρίσκουν πάντα οι άνθρωποι μπροστά τους/ εκείνα που αγνοήσαν το πρωί!/ – πικρός σταυρός φαντάζει τότε η Κτίση/ κι ασήκωτος σ’ όποιον λιποψυχήσει («Ειρηνικός ωκεανός»). Άλλοτε πάλι το τέλος έχει ήδη επέλθει και ο ποιητής προσπαθεί να προσδιορίσει αυτό που θα ακολουθήσει έχοντας πάντα πυξίδα του την αγάπη: Δεν έχουμ’ άλλη λύση, μονάχα την αγάπη,/ θα βγω να το φωνάξω κι ας ακουστεί τρελό,/ μα -κοίτα!- στ’ όνομά της και πάλι επετράπη/ τα ουράνια να καλώ! («Η σπηλιά»). Η έννοια αυτή διατρέχει σχεδόν όλα τα ποιήματα του δεύτερου αυτού βιβλίου, όχι μόνο σαν σαρκωμένη ιδέα αλλά και σαν θέση και άποψη ζωής, σαν ελπίδα και ευχή για το μέλλον. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δημιουργία προσωπείων από πλευράς του ποιητή, ο οποίος άλλοτε ως ο ναυτικός Τζον Λη Στιούαρτ, άλλοτε ως ο χρηματιστής Τεντ Τζόουνς, άλλοτε ως Λουίζα Μεϊ Άλκοτ, ως φράουλαϊν Αμάντα ή Κωστής Παλαμάς, στοχάζεται και τραγουδά περί των ανθρωπίνων. Αυτή ακριβώς η παράλληλη λειτουργία και η σύζευξη στοχασμού και ευαισθησίας, με την δεύτερη να υπερέχει και να αναδεικνύεται δυναμικότερη πολλές φορές του πρώτου, συνέχει όλη την ποίηση του Γιαννούδη και αποτελεί το ειδοποιό και αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της. Η ευαισθησία αυτή είναι στενά συνυφασμένη με την ελπίδα που καθοδηγεί την γραφίδα του ποιητή και που αποτελεί σημείο αναφοράς της σκέψης και της έκφρασής του: «Ας κυνηγήσουνε το φως χαρταετοί / με τα όνειρά μας χαραγμένα στις προσόψεις, / σαν την ψυχή που το απέραντο ζητεί / και την κρατούν στη γη τα πρέπει τους και οι απόψεις. / Όλη η ζωή μας μια στιγμή και μια κλωστή / – μα πού να βρεις ποτέ το θάρρος να την κόψεις…» («Χαρταετοί»)
Μέσα στη δεύτερη αυτή συλλογή ξεχωρίζει μια τριάδα ποιημάτων που τιτλοφορούνται με το όνομα μιας Εύας, διαφορετικής κάθε φορά: της Eva Green, της Eva Braun και της Εύας Πάλμερ, της γνωστής συντρόφου του Άγγελου Σικελιανού. Και τα τρία αυτά ποιήματα μπορούν να χαρακτηρισθούν ως ποιήματα του «τέλους», ποιήματα της φυγής προς το άγνωστο του θανάτου και ένας αποχαιρετισμός στη ζωή και την ομορφιά της: «Σε πέλαγος μαύρο μ’ εσέ ναυαγό / – κι αυτοί που υποσχόντουσαν λύσεις κιοτεύαν! / Σαν τι να μπορέσω ν’ αλλάξω εγώ; / Ο χρόνος στερεύει τις μέρες μας, Εύα.» («Eva Green») ή «Αντίο, Εύα! Κόρη της αυγής! / Αντίο, φως της έναστρης κοιλάδας! / Σε ποιες ψυχές καινούργιες θε να βγεις; / Σε ποια γλυκά ακρογιάλια της Ελλάδας / θα γεννηθείς ξανά το μεσημέρι / και θα κρατάς τα ρόδα στο πανέρι;» («Eva Braun») ή «Άγγελε, οι μέρες έδυσαν και σβήνουνε στο ψέμα, / χωρίζει η μοίρα έρωτες, αγάπες κι αδελφούς. / Εμάς μας μέλλονταν μια γη με τ’ όνειρο για στέμμα, / υπέρτατη – μα, κοίτα με πώς κλαίω στους Δελφούς / αγνάντια προς τη θάλασσα που βγάζει στην Ιτέα, / σε μια κουβέντα που θαρρώ θα είν’ η τελευταία». («Εύα Πάλμερ»). Ξεχωριστής, αισθητικής κυρίως, αξίας είναι τα δύο σονέτα της συλλογής «Η αιώνια μοναξιά» και «Ονειρόκοσμος» που, όπως καταδεικνύουν και οι τίτλοι τους, αφορμώνται και εμπνέονται από τα θέματα της ανθρώπινης μοναξιάς, του έρωτα, των ελπίδων, των ονείρων, όλων αυτών δηλαδή των στοιχείων που ορίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη και καθοδηγούν τα βήματά της. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στο ποίημα «Η επιστροφή» που είναι αφιερωμένο στην γιαγιά του ποιητή η οποία δεν βρίσκεται πια στη ζωή και που ο ποιητής προσμένει να ξαναέρθει στο πλάι του. Ο ερχομός της αυτός θα σηματοδοτήσει και τη δική της αναγέννηση, αλλά και την αναγέννηση του κόσμου και του ίδιου της του εγγονού: «Στις ρωγμές της ρημαγμένης γύρω πλάσης, / στη γραμμή του ακυρωμένου ταξιδιού, / μια φωνή αρκεί τη γη να ξαναπλάσεις / κι ένα γέλιο στην αυγή μικρού παιδιού / που κοιτά τον ήλιο, τα πουλιά, τα δάση / πριν προλάβει στο σχολειό να τα διαβάσει».
Η τρίτη επιμέρους ποιητική συλλογή, υπό τον τίτλο «Το Σχίσμα, 2017» αποτελείται από ποιήματα που συνιστούν σελίδες του ημερολογίου του Μιχαήλ Κηρουλάριου, του πατριάρχη που ευθύνεται, από κοινού με τον καρδινάλιο Ουμβέρτο, απεσταλμένο του πάπα, για το Σχίσμα των δύο εκκλησιών το 1054. Στις ημερολογιακές αυτές σελίδες – ποιήματα ο ποιητής, φορώντας το προσωπείο του πατριάρχη, συνθέτει τους στίχους του σε τόνο και σε ύφος αιχμηρό, επιθετικό, δυναμικό, ενώ παράλληλα στοχάζεται πάνω στη σημασία και το νόημα του διαχωρισμού, της έριδας, της σχάσης, υπερασπιζόμενος ταυτόχρονα το δίκαιο και τις θέσης της Βυζαντινής εκκλησίας έναντι των αιρετικών: «Σας λυπάμαι, αιρετικοί! Ούτε μιαν ώρα / δεν πιστέψατε σε γη καθολική! / Πόσα χθες σβησμένα, πόσα κούφια τώρα, / πόσα αύριο του καιρού που αδικεί! / Μια ζωή δεν θα προσεύχεστε μαζί μου / και θα στέκεστε αιχμάλωτοι τ’ αζύμου».
Καθώς όμως η συλλογή προχωρά και οι στίχοι ξετυλίγονται ο ένας μετά τον άλλον γίνεται φανερό ότι όλη αυτή η ποιητική κατασκευή δεν είναι παρά μια αλληγορία για τη σύγχρονη εποχή και συγκεκριμένα τη μετανάστευση των Ελλήνων, κυρίως νεαρής ηλικίας, προς τη Δύση σε αναζήτηση εργασίας: «Άγρια Δύση, μη μας κλέβεις τα παιδιά μας / που προσμένουν στην ουρά να γεννηθούν! / Άκου λίγο την αιμόφυρτη καρδιά μας/ πώς φωνάζει μα ποτέ δεν την ακούν / και τη βλέπεις με τα χρόνια να μαραίνει / σαν ακμάζουνε η Δρέσδη κι η Λωραίνη». Το σημείο αυτό των καιρών, που είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, δίνει στον ποιητή την ευκαιρία να πλάσει ένα στιχούργημα καθαρά πολιτικό, το μήνυμα του οποίου αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο εξαιτίας του λυρισμού που διατρέχει τους στίχους. Πρόκειται για μια πολύ εύστοχη επιλογή αφού η σύζευξη της ιστορικής στιγμής του σχίσματος με την τρέχουσα κοινωνικοοικονομική κατάσταση λειτουργεί καίρια και καταλυτικά στη συνείδηση του αναγνώστη, ενώ η ορμή και το πάθος που εμποτίζουν τους στίχους τον ενεργοποιούν πρωτίστως προς τη συνειδητοποίηση του προβλήματος. Το εκτενές αυτό ποίημα τελειώνει και πάλι με τον θρίαμβο της ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον, έναν καλύτερο τόπο, μια καλύτερη ζωή και συγχρόνως με την υπόσχεση ότι όλο αυτό θα προκύψει από προσωπική πάλη και επίμονο αγώνα, γι’ αυτό ακριβώς και νικηφόρο: «Είν’ η γη μας και δεν κάνουμε πια πίσω, / ειν’ η γη μας – το γνωρίζω πια καλά / πόσους μάρτυρες οφείλω ν’ αναστήσω / για να δει ξανά ο τόπος μας ψηλά. / Ξεχασμένο φως της Δύσης, καληνύχτα, / μας προσμένει εδώ μια μάχη με τη νύχτα!».
Η πέμπτη ποιητική ενότητα φέρει τον ασυνήθιστο για τα ποιητικά δεδομένα τίτλο «Ο Μωάμεθ στην Ευρώπη: Η αλλαγή μιας εποχής, 2017 – 2018» και τον εξηγητικό υπότιτλο «(Κύκλος ποιημάτων ενός παρελθοντικού μέλλοντος)». Η ιστορική στιγμή που επιλέγει ο ποιητής, η εισβολή δηλαδή των Οθωμανών Τούρκων στην Ευρώπη, έπειτα από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, καθώς και το λεκτικό παίγνιο το οποίο στήνει με τους γραμματικούς όρους «παρελθοντικού» και «μέλλοντος», αν μη τι άλλο, διαμορφώνουν ένα ευρύ φάσμα προσδοκιών για τον αναγνώστη, με κυρίαρχη αυτή που θέλει την εισβολή αυτή να αντιστοιχεί και να αποδίδει κάθε οριακή στιγμή με την οποία πραγματοποιείται μια μετάβαση από μια κατάσταση σε μια άλλη. Το ενδεχόμενο αδιέξοδο αίρεται με την ανάγνωση του εισαγωγικού σημειώματος στο πρώτο ποίημα στο οποίο αναφέρεται ότι «Ο Μωάμεθ στην Ευρώπη» ήταν ένας πίνακας του Μικελάντζελο τον οποίο ήθελε να αποκτήσει η ζωγράφος Μπριζίτ Λεφέβρ, προσωπείο του ποιητή στο στιχούργημα αυτό. Στο εν λόγω ποίημα ο Γιαννούδης απευθύνει μια παράκληση ή, καλύτερα, μια επιτακτική ικεσία στη Μούσα της ποιήσεως να τον συνδράμει για να μπορέσει να πολεμήσει τον πόλεμο, τη λήθη, τη σιωπή, τη λύπη και να πραγματώσει το όραμά του: «Δώσ’ ένα όραμα, πρωτίστως ο, τι λείπει / στην κοινωνία που ’χει μάθει να σιωπά, / δώσε το φάρμακο που γιάτρευε τη λύπη / όταν ακόμα ήταν τα ποιήματα νωπά ./ Έλα ξανά, Κλειώ, Πολύμνια, Καλλιόπη, / να εξιστορήσω τον Μωάμεθ στην Ευρώπη…»
Το τέχνασμα του προσωπείου απαντάται και σε άλλα ποιήματα της συλλογής ενώ, και εδώ, κυριαρχεί το θέμα της ανα-δημιουργίας του κόσμου, της εκ νέου δηλαδή θεμελίωσής του πάνω σε καινούργια και γερά θεμέλια, σε θεμέλια που θα είναι απαλλαγμένα από τα δεινά και τις κακές έξεις του παρελθόντος. Όλα σχεδόν τα ποιήματα της ενότητας αυτής συλλαμβάνουν τις ανθρώπινες υπάρξεις σε οριακές στιγμές, στην οριακή στιγμή του τέλους, μιας πορείας προς το κενό. Η πορεία αυτή ωστόσο δεν θα οδηγήσει όπως θα περίμενε κανείς στο μηδέν, στο τίποτα, αλλά σε μια νέα αρχή, ένα καινούργιο ελπιδοφόρο ξεκίνημα. Ο προφητικός τόνος είναι έκδηλος σε αυτή την ομάδα των ποιημάτων και συνδέεται στενά με την επικείμενη έλευση του Μωάμεθ.
Ενδιαφέρον έχει ο τρόπος με τον οποίο ο Γιαννούδης πλάθει τον «γυναικείο ποιητικό λόγο». Το θέμα αυτό, που χρίζει και φιλολογικής μελέτης και ανάλυσης, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τη στιγμή που ο ποιητής, χωρίς να απαρνιέται την ταυτότητά του, τεχνουργεί τη γυναικεία προσωπικότητα έτσι ώστε να αποδεικνύεται βαθύς και έγκυρος γνώστης της γυναικείας ψυχοσύνθεσης και ψυχολογίας. Η τεχνική αυτή, καθαρά θεατρική, αναδεικνύει τον Γιαννούδη σε έναν χαρισματικό σκηνοθέτη και ηθοποιό που ξέρει καλά να υποδύεται υιοθετώντας παράλληλα και αυτό το είδος αποστασιοποίησης που εισήγαγε στη θεατρική τέχνη ο Μπέρτολντ Μπρεχτ. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι από το ποίημα «(Ενότητα της γυναίκας του 21ου αιώνα»): «Μα τι ’ν’ αυτά μπροστά στα νιάτα και στη Στέλλα / μπροστά στο δρόμο που ολονύχτια προχωρώ / μ’ ένα ποδήλατο που ξέχασα τη σέλα / και στη γωνιά να με κοιτά τον νεαρό / που προκαλώ στην κατηφόρα μου μαζί μου / κι αφήνω να φανεί ―σαν τάχα― το βυζί μου…»
Η πέμπτη και τελευταία ποιητική ενότητα φέρει τον τίτλο «Αλυτρωτισμός» και περιλαμβάνει την πιο πρόσφατη ποιητική παραγωγή του Γιαννούδη, ποιήματα δηλαδή γραμμένα τα έτη 2018 – 2019. Ο υπότιτλος της συλλογής «Μια ατελέσφορη έκκληση» δίνει και ένα πρώτο στίγμα της κατεύθυνσης και του προσανατολισμού των ποιημάτων αυτών. Το ποιητικό υποκείμενο είναι και πάλι ένα άλλο πρόσωπο/προσωπείο του ποιητή, ο Αγιατολλάχ Χομεϊνί, θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης του Ιράν από το 1979 έως το 1989. Στα ποιήματα της συλλογής αυτής, που είναι ουσιαστικά ένα, αλλά σπονδυλωτό, χωρισμένο σε πέντε επιμέρους ενότητες ο Γιαννούδης, ως Χομεϊνί, πλάθει ένα εκτενές ποίημα που παρουσιάζει χαρακτηριστικά ρητορικού λόγου, όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο, αλλά και ως προς το ύφος και το ήθος του λόγου. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα κέντρισμα ζωής, μετασχηματισμένο σε στίχους, και για ένα καλωσόρισμα μιας νέας εποχής, ενός αύριο λυτρωτικού και ελπιδοφόρου: «Μιλιούνια αλύτρωτες ψυχές απ’ της ζωής τη βρύση / περάσαν κι ούτε μια σταλιά δεν πρόλαβαν να πιούν. / Γι’ αυτούς η ρόδα τ’ ουρανού δεν θα ξαναγυρίσει, / για μας όμως είναι μπροστά οι μέρες που θα ’ρθουν. / Άνοιξε την ψυχή στο φως, τις μαύρες λέξεις σβήσε: / όλα θα φύγουν, θα χαθούν! Μα, εσύ, ως τότε, ζήσε!…»
Η συλλογή κλείνει με το επιλογικό ποίημα «Το γαλάζιο ηλιοβασίλεμα» στο οποίο περικλείεται όλη η φιλοσοφία και η θυμοσοφία ζωής του Γιαννούδη που συνίσταται στην αποδοχή του στιγμιαίου και του φευγαλέου της ανθρώπινης ζωής που, όμως, δεν είναι αρκετό για να ματαιώσει ή να ακυρώσει την αξία της: «Μια παρένθεση είναι τούτη η ζωή, / στοιβαγμένη μες στις τόσες παρενθέσεις, / μα η ψευδαίσθησή της τόσα συντηρεί / και σε σώζει απ’ το βάραθρο μην πέσεις.»
Ένα πλούσιο, πηγαίο ταλέντο αναδεικνύει η συλλογή Του ουρανού και της Γης του Θάνου Γιαννούδη. Το εν λόγω εγχείρημα αποτελεί ένα κατόρθωμα σκέψης και έκφρασης και μία σπάνια περίπτωση στα νέα ελληνικά γράμματα. Η συλλογή δεν ξεχωρίζει μόνο για το μέγεθος και την ποσότητα των ποιημάτων, αλλά και για την ποιότητά τους που, σε αυτή την περίπτωση, είναι μεγέθη ευθέως ανάλογα. Ο ρυθμικός τόνος με τις εξάρσεις και τις υφέσεις του, οι πλούσιες και ευφυείς ομοιοκαταληξίες, οι παρηχήσεις, οι συνηχήσεις, τα ποικίλα εκφραστικά σχήματα διαμορφώνουν ένα τοπίο γνήσιας και ανόθευτης ποίησης και ένα περιβάλλον το οποίο υπηρετεί τόσο την τέρψη και την ευχαρίστηση του αναγνώστη, όσο και τον στοχασμό. Οι δύο αυτοί στόχοι και μεθοδεύσεις συνυπάρχουν και συλλειτουργούν και είναι φορές που, ενώ η ρυθμικότητα του λόγου μοιάζει να παγιδεύει και να κυριαρχεί πάνω στην αναγνωστική συνείδηση, στην πραγματικότητα είναι αυτή που διευκολύνει την ανάδειξη και την εντύπωση των ιδεών πάνω στη νόηση.
Η λεκτική πληθωρικότητα που είναι και το βασικό χαρακτηριστικό της συλλογής και που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια αδυναμία του βιβλίου, σφραγίζει αυτή τη συλλογή με τρόπο ιδιαίτερο και καθοριστικό. Χάρη στην πληθωρικότητα αυτή η φωνή του Θάνου Γιαννούδη καθίσταται αναγνωρίσιμη και ξεχωριστή και διαμορφώνεται έτσι η ποιητική του ιδιοσυγκρασία. Φυσικά πάντοτε, και ιδίως στην ποίηση, η συντομία και η συμπύκνωση αποτελούν αρετές του λόγου και συνιστούν ένα από τα βασικά ζητούμενα. Μπορεί όμως αυτή η αρετή, όχι δίχως κόστος είναι η αλήθεια, να θυσιαστεί αν πρόκειται να δώσει τη θέση της σε ένα λόγο πλούσιο, χειμαρρώδη, ορμητικό, παιγνιώδη, ένα λόγο που τεχνουργεί ποιήματα συνθετικά, με έντονο το λυρικό στοιχείο, αλλά και μια αφηγηματικότητα στη σκέψη και την έκφραση. Οι λάτρεις αυτού του είδους της ποίησης είναι βέβαιο ότι θα την διαβάσουν με ευχαρίστηση.
ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΔΗΜΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου