Μια ποίηση – τοπίο

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου //

 https://www.fractalart.gr/efi-katsoyroy-giorgos-veis/

Έλληνες ποιητές – Γενιά του ’70, Έφη Κατσουρού: “Γιώργος Βέης”, εκδόσεις Γκοβόστη

 

Οι ποιητές της  εμβληματικής γενιάς του ’70 φέρουν αναγνωριστικά κοινά γνωρίσματα – όσο γίνεται να βρεθεί ο κοινός τόπος σε μια ομάδα τόσο ετερογενή, ώστε να καθίσταται αναγκαία η ανίχνευση περισσότερο των εξωγενών παραγόντων (από το κοινωνικό και πολιτικό κυρίως περιβάλλον) που τους διαμόρφωσαν και λιγότερο των επιδράσεων από τις προηγούμενες ποιητικές γενιές. Αναπόφευκτες, φυσικά, οι επιδράσεις στο έργο τους από τα σύγχρονα με αυτούς γεγονότα αλλά και από τον απόηχο της προηγούμενης γενιάς της πολιτικής ήττας που διοχέτευσε στο έργο τους το αίσθημα της διάψευσης. Ωστόσο, οι ποιητές της γενιάς του ’70 δεν αναζήτησαν στηρίγματα της δικής τους θεώρησης του κόσμου στους προηγούμενους, πιστεύοντας πως κάτι καινούργιο όφειλαν να

φέρουν στην ποιητική έκφραση, ως προς τη βαθύτερη ουσία της και αναπόφευκτα ως προς τη μορφή της. Η οπτική αυτή οδήγησε στην πολυμορφία και στη διαφορετική προσωπική έκφραση του καθενός από τους ποιητές της γενιάς τους. Οι εκδόσεις Γκοβόστη με τη σημαντική σειρά «Έλληνες ποιητές – Γενιά του ’70» επιχειρούν να δώσουν την ενδιαφέρουσα τοιχογραφία της γενιάς αυτής με τα πορτρέτα των ποιητών της. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο που αφορά στον Γιώργο Βέη, τον θεωρούμενο «Βενιαμίν» της γενιάς αυτής (γεννήθηκε το 1955 αλλά πρωτοδημοσίευσε πολύ νωρίς, το 1974, άρα δικαίως συγκαταλέγεται στους ποιητές της), σε επιμέλεια και παρουσίαση της ποιητικής του από την Έφη Κατσουρού.

Η Έφη Κατσουρού, αρχιτέκτων, δίνει με τη μελέτη της («Τοπία και χώροι λυρισμού: μια αρχιτεκτονική προσέγγιση στην ποίηση του Γιώργου Βέη») μια ενδιαφέρουσα θεώρηση του έργου του ποιητή από την οπτική της αρχιτεκτονικής· με άλλα λόγια, ανατέμνει την τοπογραφία της ποίησής του επιχειρώντας έτσι να αναδείξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αλλά και τον τρόπο που ο ποιητής αντιλαμβάνεται τον κόσμο και την ποιητική του θέση σ’ αυτόν. Ανατρέχοντας την ποιητική δημιουργία του Βέη από το πρώιμο «Φόρμες και άλλα ποιήματα», το 1974 (έργο που αποσύρθηκε από τη δικτατορία ως «άσεμνο και αντεθνικό») έως το «Για ένα πιάτο χόρτα» το 2016, προσφέρει μια διαφορετική, προσωπική, όπως δηλώνει η ίδια, ερμηνεία του έργου του ποιητή σαφώς επηρεασμένη από την αρχιτεκτονική της σπουδή.

Τοποθετημένος στον ενδιάμεσο χώρο, μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, βιώματος και ονείρου, πράξης και λέξης, μοιάζει με έφηβο που πρωτοερωτεύεται και προσπαθεί να κατανοήσει την κοσμογονία που συντελείται στην ψυχή και στο σώμα του. (σ. 23)

Ο ποιητής, με τη διαφορετική θεώρηση (στην ουσία ανανέωση) του παραδοσιακού λυρισμού και με γνώμονα την εγγενή συναισθηματική προσέγγιση του κόσμου, αναδεικνύει τις δυο, κατά την Κατσουρού, βασικές έννοιες της ποιητικής του, τη Φύση και το τοπίο: […] ως ανάγκη επιστροφής σε μια χαμένη αθωότητα, την οποία αναζητά διττά: αφενός υπό τη μορφή του αρχετύπου στο ανεξάντλητο του φυσικού τοπίου και αφετέρου από την πλευρά του βιώματος στον πεπερασμένο αλλά συναισθηματικά ακόρεστο τόπο της παιδικής ηλικίας. (σ. 30)

 

Έφη Κατσουρού

 

Παρατίθενται (με τεκμηρίωση από αποσπάσματα ποιημάτων) στο ενδιαφέρον κεφάλαιο «Τύποι τοπίων», που αποτελεί και τον κορμό όλης της μελέτης, όλοι οι τόποι της ποίησης του Βέη – είτε πρόκειται για πραγματικούς είτε για ποιητικούς «τόπους», όπως αυτοί αποκτούν υπόσταση σχεδόν υλική στη συνείδηση του ποιητή. Κάτω από αυτή την οπτική ο όρος «τοπίο» αποτελεί μια συμπύκνωση μνήμης και βιωμάτων και εξίσου λειτουργεί όπως οι γεωγραφικοί τόποι, τόσο συχνά απαντώμενοι και στην ποίηση αλλά και στις σπουδαίες περιπλανήσεις του Βέη στα ταξιδιωτικά/φιλοσοφικού στοχασμού γραπτά του.

δεν έκλεινε με τίποτα/όσο κι αν τη σπρώχναμε/εκείνη άνοιγε με πείσμα/μέτωπο πάταγο στον ωκεανό/να φυσήξει υγεία/να πέσει μέσα στο όνειρο/ο πολτός των πραγμάτων/ως αθανασία. («Η Πόρτα», Για ένα πιάτο χόρτα, ύψιλον βιβλία 2016)

Ολοκληρώνοντας τη μελέτη της η Κατσουρού δικαίως συμπεραίνει ότι ο Βέης προσφέρει μια ποίηση-τοπίο. Με όποια θεώρηση εκληφθεί η παρατήρηση αυτή –κυριολεκτική ή μεταφορική– η ουσία παραμένει μία: η ποίηση του Γιώργου Βέη είναι ξεχωριστή, όχι μόνον ως ιδιαίτερη μέσα στην πολύμορφη γενιά του ’70 αλλά και στην ενδιαφέρουσα διαχρονικότητά της· ποίηση με αναγνωρίσιμους μέσα της τους τόπους της μνήμης των βιωμάτων και, φυσικά, τους χώρους μέσα στους οποίους ο ποιητής ωρίμασε και δημιουργεί.

Η έκδοση περιλαμβάνει μια προσεκτική ανθολόγηση από όλες τις ποιητικές συλλογές του Βέη, καθώς και μια συνέντευξη που παραχώρησε ο ποιητής στην Ελένη Γκίκα. Εκεί θα πει, συνδέοντας τους τόπους με την ποίηση:

Ταξιδεύω είναι ο τρόπος να μάθω, να προσεγγίσω στο μέτρο του δυνατού πάντα, τη μακρινή συνήθως ετερότητα, ενώ η ποίηση, αντίστοιχα, είναι το ταξίδι, ο τρόπος μύησης στον Εαυτό. (σ. 216-217)