της Δήμητρας Ρουμπούλα
Ο άντρας που επέστρεψε του Τζορτζ Πελεκάνος είναι ένα βιβλίο που ζωντανεύει την αμερικανική πρωτεύουσα, την Ουάσιγκτον, μια πόλη που κατοικείται σε μεγάλο ποσοστό από μαύρους και ανθίζει η εγκληματικότητα, όπου ένας πρώην δράστης καλείται να επιλέξει ανάμεσα στον άντρα που τον βοήθησε να βγει από τη φυλακή, αλλά να τον σπρώχνει να ξαναμπεί, και τη γυναίκα που του έδειξε έναν άλλο δρόμο στη ζωή. Ο Ελληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς συγγραφέας, τον οποίο ο Στίβεν Κινγκ έχει χαρακτηρίσει ως τον μεγαλύτερο εν ζωή συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων, επιστρέφει με αυτό το βιβλίο το οποίο είναι κάτι παραπάνω από ένα συναρπαστικό θρίλερ. Επικεντρώνεται σε πρώην
εγκληματίες που θέλουν να ζήσουν μια κανονική ζωή και να τραβηχτούν από τον κόσμο του εγκλήματος. Είναι επίσης ένα βιβλίο για τα βιβλία και την ανάγνωση που ανοίγουν την πόρτα σε έναν ολόκληρο κόσμο κατανόησης της ανθρώπινης ύπαρξης και της κοινωνίας. Είναι ένας φόρος τιμής στα βιβλία που αγάπησε μάλλον ο ίδιος ο συγγραφέας. Με τον ίδιο ίσως τρόπο που ο Ρέϊμοντ Τσάντλερ μας μιλά στον Μεγάλο Αποχαιρετισμό για τη γραφή, ο Πελεκάνος μας επιτρέπει να δούμε τους τίτλους στα ράφια του. Στον πυρήνα του μυθιστορήματος (εκδ.Πατάκη), βρίσκεται ένας νέος άντρας, όμορφος και γεροδεμένος, με το όνομα Μάικλ Χάντσον ο οποίος, ενώ δεν είναι ένας βίαιος εγκληματίας, κινήθηκε στην κακή πλευρά της ζωής και βρίσκεται προφυλακισμένος επί 23 μήνες σε μια φυλακή της Ουάσιγκτον. Αιφνιδιαστικά αποφυλακίζεται χάρη στον ιδιωτικό ερευνητή Φιλ Ορνέιζιαν που χειραγώγησε έναν μάρτυρα. Ελεύθερος πια, ο Μάικλ θέλει να αλλάξει. Να βρει δουλειά, να ζήσει αλλιώς τη ζωή του, να βρει δουλειά, να δώσει χαρά τη μητέρα του, καθώς νιώθει ντροπή απέναντί της. Μια βιβλιοθηκάριος της φυλακής, η Άννα, με σκούρο δέρμα, η οποία προτείνει βιβλία στους κρατούμενους, οργανώνει συζητήσεις στη λέσχη ανάγνωσης και καλεί συγγραφείς έχει ενσταλάξει μέσα στον Μάικλ την αγάπη και το πάθος για διάβασμα, άρα και το άνοιγμα σε νέους κόσμους και στη σωστή πλευρά του ηθικού φάσματος. Όμως, ο Φιλ, ο οποίος μαζί με έναν πρώην αστυνομικό και άλλοτε μάχιμο στρατιώτη στο Βιετνάμ, τον Γουόρντ, ληστεύουν εγκληματίες που εκμεταλλεύονται γυναίκες, επιστρέφει στη ζωή του με έναν εκβιασμό. Ή τον βοηθά σε μια νέα επιχείρηση (ακολουθεί και δεύτερη), επειδή ο Μάικλ είναι καλός και γρήγορος στο τιμόνι, ή τον ξαναστέλνει στη φυλακή. «Ήρθε η στιγμή για το ευχαριστώ», λέει ο Φιλ, θυμίζοντάς του ότι χάρη σ΄ αυτόν αποσύρθηκαν οι κατηγορίες εναντίον του και γλίτωσε την ομοσπονδιακή φυλακή. Το μυθιστόρημα λοιπόν περιστρέφεται γύρω από το ερώτημα αν ο κεντρικός ήρωας, μανιώδης πλέον αναγνώστης, θα ζήσει μια καλύτερη ζωή ή θα απορροφηθεί στη δίνη της εγκληματικής δραστηριότητας. Η βασική σύγκρουση της ιστορίας είναι ότι από τη μια ο Μάικλ προσπαθεί να φανεί ευγνώμων στον άνθρωπο που τον βοήθησε και από την άλλη να παραμείνει στον σωστό δρόμο, να συνεχίσει τη δουλειά του στο εστιατόριο που τον εμπιστεύτηκε, να ζει αρμονικά με την οικογένειά του, να έχει φίλους και κυρίως να διαβάζει βιβλία, ανακαλύπτοντας στις σελίδες τους όλα όσα δεν φανταζόταν πριν. Οι συγκινήσεις του Άντρα που επιστρέφει εξαρτώνται από την έκβαση αυτού του μεγάλου διλήμματος. Ο άντρας που επιστρέφει είναι περισσότερο ένα βιβλίο χαρακτήρων παρά πλοκής. Από τα βιβλία που διαβάζουν μέχρι τα ρούχα που φορούν και τη μουσική που ακούν, ο Πελεκάνος ζωγραφίζει τους ήρωές του με πραγματικές λεπτομέρειες οι οποίες σκιαγραφούν τους χαρακτήρες και την κοινωνική θέση τους. Οι λάτρεις του αστυνομικού μυθιστορήματος κάθε άλλο παρά παραπονεμένοι θα μείνουν, αφού δεν λείπουν η βία, τα ναρκωτικά, οι εγκληματικές ενέργειες, τα όπλα, τα λουτρά αίματος και βέβαια το σασπένς. Ωστόσο, ο Πελεκάνος παρουσιάζει ένα βιβλίο το οποίο λειτουργεί σε πολλά επίπεδα. Φυσικά είναι ένα θρίλερ, με κάπως απροσδιόριστο φινάλε, αλλά κι ένα βιβλίο για τις φυλετικές διακρίσεις και τον ρατσισμό, τους λευκούς εθνικιστές και τις κοινωνικές ανισότητες στην ευρύτερη περιοχή της Ουάσιγκτον, για τις αλλαγές που έχει υποστεί η πόλη, γέννημα θρέμμα της οποίας είναι ο συγγραφέας. Και με την Άννα ως πρωταγωνιστικό χαρακτήρα το μυθιστόρημα λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο ως λέσχη ανάγνωσης με προτάσεις βιβλίων και με προβολή της κριτικής ανάγνωσης, όχι μόνο της απόλαυσης. Καθώς όλοι οι χαρακτήρες, κύριοι και δευτερεύοντες, επίσης ενδιαφέροντες, αλληλοσυνδέονται και οι διαδρομές τους τέμνονται μέσα στη σφικτή και αριστοτεχνικά δοσμένη πλοκή του Πελεκάνου, ο αναγνώστης διερωτάται που θα οδηγηθεί η πορεία του καθενός: Ο Μάικλ θα καταλήξει ξανά στη φυλακή ή θα παραμείνει «άλλος ένας άντρας που κατάφερε να βγει από τη φυλακή» και «περπατούσε στη βροχή»; Ο Φιλ και η παρέα του θα βγουν αλώβητοι από τις αιματηρές επιλογές τους; Σε κάθε περίπτωση η δραστηριότητά τους είναι ηθικά περισσότερο αποκρουστική από τα εγκλήματα που διαπράττουν οι προαγωγοί στους οποίους επιτίθενται. Και τι θα γίνει με την βιβλιοθηκάριο Άννα; Θα παραμείνει στον συμβατικό γάμο της ή θα τολμήσει το επόμενο βήμα με τον Μάικλ, τον οποίο συναντά και εκτός φυλακής προς μεγάλη δυσαρέσκεια του συζύγου της; Τα παραπάνω ερωτήματα και οι απαντήσεις τους όσο προχωρά η αφήγηση ανεβάζουν τον δείκτη της αγωνίας για ένα θρίλερ που κρύβει βαθύτερα θέματα από έναν συγγραφέα, ο οποίος χρησιμοποιεί το έγκλημα για να τα θέσει με μια δημιουργική και συναρπαστική γραφή. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η επιτυχία του τόσο ως συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων όσο και ως δημιουργός και σεναριογράφος τηλεοπτικών σειρών. Ο Τζορτζ Πελεκάνος έχει προσωπική εμπειρία σε προγράμματα ανάγνωσης που εθελοντικά οργανώνει σε φυλακές. Έτσι γνωρίζει πολύ καλά πώς να μεταφέρει στη γραφή του τη μετάδοση της αγάπης για τα βιβλία ή πόσο σημαντική είναι μια ιστορία την κατάλληλη στιγμή για ένα άτομο. Ο ήρωάς του Μάικλ που δεν είχε ανοίξει ποτέ στη ζωή του ένα βιβλίο, ζητά από την βιβλιοθηκάριο να του υποδείξει τίτλους βιβλίων για να διαβάσει όταν αποφυλακιστεί. Εκείνη του προτείνει ακόμη και μυθιστορήματα που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογό της και θεωρούνται ακατάλληλα για εγκλείστους. «Όταν διάβαζε ένα βιβλίο δεν ήταν φυλακισμένος», σκέπτεται ο Μάικλ, «ήταν ελεύθερος». Έχουν ενδιαφέρον οι διάλογοι ανάμεσα στους κρατούμενους και την Άννα όταν η συζήτηση στην ομάδα έχει ως θέμα της το «Άνθρωποι και ποντίκια» του Στάινμπεκ, ενός συγγραφέα που «έγραφε βιβλία που μπορούσαν να τα διαβάσουν και εκτιμήσουν εκείνοι για τους οποίους έγραφε». «Σοβαρά τώρα, ήταν το καλύτερο βιβλίο που μας έχεις δώσει», της λέει ένας κρατούμενος. Βγαίνοντας από τη φυλακή, ο Μάικλ μπαίνει για πρώτη φορά σε βιβλιοπωλείο, γράφεται σε βιβλιοθήκη ώστε να δανείζεται τα βιβλία που του έχει προτείνει η Άννα, βρίσκει στον δρόμο κάποια ράφια, τα επισκευάζει και τα τοποθετεί στο αραιά επιπλωμένο δωμάτιό του, χτίζοντας τη δική του βιβλιοθήκη. «Στη ζωή μπορεί να σου συμβαίνουν διαρκώς άσχημα πράγματα. Αλλά μια ασήμαντη πράξη καλοσύνης μπορεί να νικήσει το σκοτάδι», λέει με αφορμή πάλι ένα βιβλίο ο Μάικλ στην Άννα σε μια από τις συναντήσεις τους εκτός φυλακής, ευχαριστώντας την που του άλλαξε τη ζωή. Η έλξη ανάμεσά τους δεν παίρνει ποτέ τον δρόμο που ίσως υποψιάζεται ο αναγνώστης. Κάτι τέτοιο θα ήταν μια εύκολη λύση, όχι όμως για τον Τζορτζ Πελεκάνο και τον Άντρα που επιστρέφει.info: Τζορτζ Πελεκάνος, Ο άντρας που επέστρεψε, μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. «Πατάκη», σελ. 323
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου