Μια ιδέα της, που κυοφορείτο χρόνια, ήτοι η δημιουργία ενός ερευνητικού φορέα της Νεοελληνικής Ειδίκευσης, ο οποίος να συνδέει τα αρχεία των λογοτεχνών με την έρευνα, υλοποιήθηκε τέλη του 2018 οπότε εγκαινιάστηκε το «Εργαστήριο Αρχειακών Τεκμηρίων και Τύπου» του Πανεπιστημίου Πατρών. Με αφορμή την αυριανή κυκλοφορία της νέας του έκδοσης για τον Αρη Μαραγκόπουλο -«Πορτρέτο του συγγραφέα ως κριτικού» (εκδ. Τόπος), η καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου μας Κατερίνα Κωστίου μιλάει για το ΕΑΤΤ, τους ανθρώπους και το υλικό του, τους στόχους και τα σχέδιά του, τονίζοντας τη σημασία της «συνέργειας μεταξύ πνευματικών, πολιτιστικών ή ακαδημαϊκών μονάδων, ιδιαίτερα σε εποχές μεγάλης στέγνιας». Πότε ιδρύθηκε το Εργαστήριο Αρχειακών Τεκμηρίων & Τύπου (ΕΑΤΤ) του Πανεπιστημίου Πατρών, ποιο το έναυσμα και ποιοι οι πρωτεργάτες; Το ΦΕΚ του ΕΑΤΤ εκδόθηκε τον Αύγουστο του 2016, αλλά έχει πίσω του αρκετή προϊστορία δοκιμών, ενώ χρειάστηκαν δύο χρόνια εργασιών υποδομής ώστε να οργανωθεί και να κάνει τα εγκαίνιά του στις 4 Δεκεμβρίου 2018. Ολοι γνωρίζουμε ότι ο ρόλος του Αρχείου στην ψηφιακή εποχή μας είναι ακόμη πιο σημαντικός απ' ό,τι στο παρελθόν. Το Αρχείο δεν αφορά το παρελθόν, αλλά το μέλλον, όπως προσφυώς επισημαίνει ο Ντερριντά. Για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες η γνώση που απορρέει από τη μελέτη αρχειακού υλικού είναι πολύ στέρεα. Εχοντας ταξινομήσει και μελετήσει αρχεία σημαντικών λογοτεχνών (του Γ. Θ. Βαφόπουλου, του Γιάννη Σκαρίμπα, του Γιώργου Σεφέρη κ.ά.) γνωρίζω καλά την εμβέλειά τους. Επί χρόνια σχεδίαζα και δοκίμαζα τρόπους για να δημιουργηθεί ένας ερευνητικός φορέας της Νεοελληνικής Ειδίκευσης ο οποίος να συνδέσει τα αρχεία των λογοτεχνών με την έρευνα. Η Νεοελληνική Ειδίκευση του Τμήματος Φιλολογίας ήταν ο φυσικός του χώρος, καθώς όλοι οι συνάδελφοι της Ειδίκευσης έχουν ερευνητική και εκπαιδευτική εμπειρία στο πυρηνικό για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες πεδίο Λογοτεχνία και Τύπος και έχουν μελετήσει λογοτεχνικά αρχεία. Η ιδέα για τη ίδρυση ενός «Εργαστηρίου Αρχειακών Τεκμηρίων και Τύπου» βρήκε θερμό υποστηρικτή τη Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Πατρών, με την οποία το Τμήμα Φιλολογίας συνεργάζεται στενά. Ετσι, με την αρωγή του διευθυντή της Γιάννη Τσάκωνα και του προέδρου της Εφορείας Νίκου Αβούρη, το όραμα υλοποιήθηκε, καθώς παραχωρήθηκε χώρος για τη στέγαση του ΕΑΤΤ στη ΒΚΠ με την οποία υπογράψαμε μνημόνιο συνεργασίας. Αυτή η συνεργασία δείχνει πόσο απαραίτητη είναι και πόσο ευεργετική μπορεί να αποβεί η συνέργεια μεταξύ πνευματικών, πολιτιστικών ή ακαδημαϊκών μονάδων, ιδιαίτερα σε εποχές μεγάλης στέγνιας. Πείτε μας για το «υλικό» που διαθέτει, και πώς αποκτήθηκε. Το ΕΑΤΤ δέχεται δωρεές προσωπικών βιβλιοθηκών και αρχείων λογοτεχνών ή την εκχώρηση του δικαιώματος μελέτης σαρωμένου αρχειακού υλικού όχι ανεξέλεγκτα, αλλά ύστερα από απόφαση ειδικής επιτροπής η οποία αποτελείται από μέλη του ΕΑΤΤ και μέλη της Εφορείας της ΒΚΠ. Ηδη έχει αποκτήσει σημαντικό υλικό: Πέρα από βιβλιοθήκη του Θανάση Βαλτινού και της Ρέας Γαλανάκη, έχουν παραχωρηθεί στο ΕΑΤΤ το αρχείο του Αργύρη Χιόνη, το αρχείο της Νένης Ευθυμιάδη, η βιβλιοθήκη και το αρχείο του Θανάση Κωσταβάρα, το αρχείο του Αρη Μαραγκόπουλου και η βιβλιοθήκη του για τον Joyce, το αρχείο της Αθηνάς Παπαδάκη, τα αρχεία του Γιάννη Πατίλη, της Ηρώς Νικοπούλου, του Νάσου Νικόπουλου, του Παναγιώτη Νικόπουλου, και του περιοδικού Πλανόδιον, ενώ αναμένονται και άλλες σημαντικές δωρεές. Για να γίνει το όνειρο πραγματικότητα υπήρξαν στη διαδρομή δυσκολίες; Πάντα υπάρχουν, γι' αυτό και η ικανοποίηση από την επίτευξη των στόχων είναι ακόμη μεγαλύτερη. Τις έχουμε αφήσει πίσω∙ ούτως ή άλλως προτιμώ να σκέφτομαι τον ενθουσιασμό συναδέλφων όπως π.χ. η Αννα Κατσιγιάννη και ο Γιάννης Παπαθεοδώρου ή μελών της επιστημονικής κοινότητας, μεταπτυχιακών φοιτητών και εκδοτών, τη γοητεία του αρχειακού υλικού και τους απρόσμενους δρόμους της έρευνας, τη συγκινητική συνεισφορά ξένων μελετητών, όπως του βυζαντινολόγου Arnold Van Gemert, που χάρισε στο ΕΑΤΤ το προσωπικό του αρχείο για τον Αργύρη Χιόνη. Ποιοι, συνοπτικά, είναι οι στόχοι του ΕΑΤΤ; Η μελέτη αρχείων λογοτεχνών, φορέων, σωματείων κ.τ.λ. με αναγνωρισμένη πορεία και σημαντική προσφορά, σε σχέση με τη νεοελληνική λογοτεχνία και την ευρύτερη πολιτισμική ζωή της χώρας, καθώς και η μελέτη του Τύπου (εφήμερου και περιοδικού) σε σχέση με τη λογοτεχνία. Μας ενδιαφέρει το σύνολο των ετερογενών αρχειακών τεκμηρίων που συνήθως περιλαμβάνονται στα λογοτεχνικά αρχεία: Επιστολογραφία, ημερολόγια, προσχέδια έργων, βιβλιοθήκες, κ.λπ. Στόχος είναι αφενός η έρευνα και η παραγωγή πρωτότυπης επιστημονικής γνώσης, με τη μορφή μεταπτυχιακών εργασιών, διδακτορικών διατριβών και επιστημονικών εργασιών και αφετέρου η διαμόρφωση μιας σύγχρονης λειτουργικής μεθοδολογικής στρατηγικής για την επεξεργασία και προβολή αρχειακών τεκμηρίων προς όφελος της επιστημονικής κοινότητας και του ευρύτερου κοινού. Προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε τη διαμόρφωση μιας καινοτόμας ψηφιακής αρχειακής πολιτικής στον χώρο των λογοτεχνικών αρχείων και γενικότερα των αρχειακών τεκμηρίων στις Νεοελληνικές Σπουδές. Aύριο κυκλοφορεί ένας τόμος για τον Αρη Μαραγκόπουλο -«Πορτρέτο του συγγραφέα ως κριτικού» (εκδ. Τόπος)--, με τον οποίο εγκαινιάζεται η σειρά «Εξ Αρχείων» του ΕΑΤΤ, και του οποίου την επιμέλεια συνυπογράφετε με την επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Αννα Κατσιγιάννη. Πείτε μας για τη συνεργασία σας με τον Μαραγκόπουλο. Ο Αρης Μαραγκόπουλος παραχώρησε ενθουσιωδώς το αρχείο του στο ΕΑΤΤ τον Ιούλιο του 2018 και έκτοτε συνιστά δραστήριο συνεργάτη μας. Το αρχείο του ταξινομήθηκε και καταλογογραφήθηκε, ενώ έχει δρομολογηθεί η ψηφιοποίησή του. Μια από τις σημαντικές συνεισφορές του Μαραγκόπουλου στα Γράμματα είναι τα κριτικά του κείμενα, τα οποία συνιστούν ένα συγκρουσιακό, συμβολικό πεδίο όπου διασταυρώνονται η Ιστορία, οι κοινωνικές τάξεις, οι διανοούμενοι, η εκάστοτε κυρίαρχη κουλτούρα, η πολιτική ηθική και οι Τέχνες. Με την Αννα Κατσιγιάννη θεωρήσαμε ότι μια ανθολογία κριτικών του κειμένων συνοδευόμενη από την Εργογραφία του, ώστε να φαίνεται η συγγραφική ώσμωση λογοτεχνίας και κριτικής, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη. Ετσι προέκυψε ο καλαίσθητος τόμος με τον «παλίμψηστο» τίτλο Πορτρέτο του συγγραφέα ως κριτικού. Εχετε καταλήξει στο δεύτερο βιβλίο της σειράς; Το δεύτερο βιβλίο ήδη τυπώνεται και το τρίτο βιβλίο της σειράς «Εξ Αρχείων» ετοιμάζεται, ενώ παράλληλα τυπώνεται το πρώτο βιβλίο της άλλης σειράς του ΕΑΤΤ, που περιλαμβάνει μονογραφίες και σύμμεικτους τόμους, όπου συναντώνται παλαιότεροι με νέους ερευνητές. Ποια τα κριτήρια με τα οποία επιλέγετε κάθε φορά το πρόσωπο το οποίο παρουσιάζετε εκδοτικά; Καθώς το ΕΑΤΤ δεν συνιστά αποθετήριο αρχειακού υλικού αλλά ερευνητικό φορέα, αξιοποιούμε, για την ώρα, το αρχειακό υλικό που εντάσσεται στις συλλογές μας. Κατά πόσο έχει επηρεάσει η πανδημία τις δραστηριότητες του ΕΑΤΤ; Η πανδημία ανέκοψε τις συλλογικές δράσεις, όπως ένα διεθνές συνέδριο για τον Αργύρη Χιόνη του οποίου το αρχείο ήταν το πρώτο απόκτημα του ΕΑΤΤ και μια Ημερίδα για το περιοδικό Πλανόδιον και τον εκδότη του. Συγχρόνως, επηρέασε και τη συμμετοχή υποψηφίων διδακτόρων μας, που κάνουν έρευνα στο ΕΑΤΤ, σε συνέδρια του εξωτερικού, που αναβλήθηκαν. Αλλά η ερευνητική και συγγραφική δραστηριότητα δεν ανακόπηκε, αντιθέτως εντατικοποιήθηκε. Τι ετοιμάζετε για το εγγύς μέλλον; Πέρα από νέες εκδόσεις, μια πολυμεσική Εργογραφία-Βιβλιογραφία του Γιάννη Πατίλη με μια ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών, ένα ερευνητικό πρότζεκτ για τα αρχεία της μεταπολίτευσης με τον συνάδελφο Γιάννη Παπαθεοδώρου, συνεργασία με Ελληνες και ξένους συναδέλφους για μεταφράσεις ποιητικών έργων και άλλα που βρίσκονται στο ξεκίνημα. Και αυτά δίχως ένα ευρώ χρηματοδότησης, αλλά με κέφι και αφοσίωση∙ τα ωφέλιμα πάθη και η καλλιέργειά τους, μακάρι και η μετάδοσή τους, συνιστούν την πιο επαναστατική στάση στην αχάριστη εποχή της ιδιωτείας, που διανύουμε. Συνέντευξη στην ΚΡΙΣΤΥ ΚΟΥΝΙΝΙΩΤΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου