της Άννας Ρωμανού
Λίγο μετά την πρώτη καραντίνα και λίγο πριν τον δεύτερο γύρο μιας ακόμα μεγαλύτερης εξάπλωσης της επιδημίας, κυκλοφόρησε – σαν αντίδοτο στην κλεισούρα, το φόβο και τη δυστοπία- το «From Russia with love» , μια δίγλωσση μικρή ποιητική συλλογή δεκαεννέα ποιημάτων μεταφρασμένων στα ρώσικα , της Αγγελικής Πεχλιβάνη. Εννέα από τα 19 αυτά ποιήματα και πεζά περιλαμβάνονται στην ποιητική συλλογή της , Πεζή Οχούμενη, 2018, εκδόσεις Κίχλη. Πρόκειται για ποιήματα διαποτισμένα κι εμπνευσμένα από τον ρωσικό πολιτισμό, τη λογοτεχνία, την ιστορία και το ιδιαίτερο τοπίο της χώρας. Η συλλογή αυτή δεν είναι αμιγώς ποιητική, πρόκειται για μίξη πολλών διαφορετικών λογοτεχνικών ειδών . Η Πεχλιβάνη με τρυφερή ειρωνεία , με σκωπτική ματιά, με πικρό σαρκασμό , ενίοτε με θυμό, μπαίνει στις παγωμένες στέπες, τρυπάει και διεισδύει στις ζωές , στις, πράξεις, στις αναμνήσεις ανθρώπων που δε ζουν πια ή που δεν έζησαν ποτέ παρά μόνο ως λογοτεχνικοί ήρωες , κλέβει εικόνες από σπίτια τα βράδια στην κεντρική γωνιά του ρωσικού σπιτιού που σαν κοχύλι σε οδηγεί σταδιακά στην καρδιά του, εκεί που ανάβει η σόμπα και σφυρίζει το σαμοβάρι , εκεί που οι άνθρωποι απεκδύονται τις βαριές γούνες μένοντας λινοί , ξαπλώνοντας να κοιμηθούν πάνω σε κεραμικές σόμπες να προφυλαχτούν από το απόλυτο κρύο της παγωμένης στέπας . Φτιάχνει τις φανταστικές ιστορίες της , εισδύοντας κάτω από το πετσί , κάτω από τη φλούδα εκεί που χτυπάει η καρδιά και πάλλονται τα σπλάχνα του νου και της ανθρώπινης ψυχής.
Στοιχεία διάχυτα στη συλλογή είναι ο λυρισμός συνδυασμένος με μια ειρωνεία που τρυπά σαν καρφίτσα, ο μαγικός ρεαλισμός καθώς κι η «μαγική γεωγραφία» που με έναν σχεδόν κινηματογραφικό ταυτοχρονισμό συνδέει τη Σιβηρία όχι μόνο με το Λένινγκραντ και τη Μόσχα αλλά με το Κατάκολο και την Κέρκυρα . Κυριαρχεί -πανταχού παρόν, το ερωτικό στοιχείο.
Εδώ ζωντανεύει ο Στάλιν σαν νεαρός ρομαντικός ποιητής, το φάντασμα του Ρασκόλνικοφ να τρέμει σα φύλλο σημύδας στη ρωσική στέπα. Εδώ τα υπαρξιακά αδιέξοδα κι οι αγωνίες, ο πόθος για ζωή και για νοηματοδότηση της ζωής, ο πόθος για πόθο, όλα αυτά σε συνάντηση με τις μορφές ως σύμβολα, του Αντόρνο, του Ναμπόκοφ -που αν και εξόριστος από το σοβιετικό καθεστώς ονειρευόταν στα ρώσικα , έβριζε στα ρώσικα και δεν έφυγε ποτέ κατά βάθος από τη μόνη του πατρίδα: τη Ρωσία. Στη συλλογή αποκαθηλώνονται ηγέτες που ίδιοι στάθηκαν οι πρώτοι δολοφόνοι του μάταιου εκείνου οράματος , της επαγγελίας για έναν άλλο κόσμο, δικαιοσύνης και ισότητας. Εδώ ο Λένιν που προστάζει το θάνατο ανθρώπων που υποσκάπτουν τα σχέδια της επανάστασης, εδώ και οι αγωνίες της Αχμάτοβα που πλήρωσε το ελεύθερο πνεύμα και την φωνή της αλήθειας της με αίμα , με σάρκα εκ της σαρκός της.
Ακολουθούν εικόνες μαγικού ρεαλισμού και έξοχης αλληγορίας με τον Τσέχωφ στο απέραντο παγοδρόμιο που σχηματίζει σαν κρούστα ο πάγος πάνω στη νήσο Σαχαλίνη, οι κάτοικοι που ψαρεύουν στις ανοιχτές τρύπες κι οι αρκούδες που γυρίζουν τρελαμένες . Μην έχοντας τροφή τρώνε τα πτώματα από τα γκουλάγκ αδυνατώντας να γυρίσουν στην προηγούμενη τροφή τους: τα ίδια γκουλάγκ που περιέγραψε ο Μπρόνσκι , και μετέτρεψαν τη Ρωσία σε μια πεινασμένη αρκούδα που τρώει ανθρώπους για να επιβιώσει.
Τα τελευταία λόγια του Τσέχωφ, ο θάνατος του Μαγιακόφσκι- όχι από ερωτική όπως συχνά πιστεύεται αλλά από επαναστατική ματαίωση, συγκλονίζουν. Τα σύννεφα πάνω από την πολωνική πόλη Βρότσλαβ, τόσο χαμηλά που ο μεγάλος της ακοντιστής Πιότρ Λίσεκ, θα μπορούσε με ένα καλό άλμα να αγγίξει παρομοιάζονται σε έναν έξοχο συμβολισμό με βαμβάκι που σκουπίζει τις πληγές μιας αιμορραγούσας από τη σοβιετική επέμβαση Πολωνίας , σαν από δάγκωμα αρκούδας μολυσμένης..
Τα όνειρα που ακολουθούν , δείγμα εξαιρετικό μαγικού ρεαλισμού, είναι βουτηγμένα στα χρώματα του Τολστόϊ, του Τσέχωφ, του Ντοστογιέφσκι, είναι διαποτισμένα απο το αλαφροίσκιωτο του Κόντε Διονύσιου Σολωμού, έχουν την ελαφράδα του ονείρου και συνάμα τη βαρύτητα που σε τραβάει κάτω σαν το μολύβι- όπως μόνο το υποσυνείδητο ξέρει. Οι έξοχες εικόνες γεμάτες συμβολισμούς, σε ντύνουν με το βαρύ παλτό του Γκόγκολ για να σε απελευθερώσουν ξανά προς τα πάνω, αλαφρύ σαν πούπουλο και σαν έρωτας. Αενάως…
Ο μαγικός ρεαλισμός της Αγγελικής Πεχλιβάνη απογειωμένος φτάνει στο ζενίθ , μέσα από την επινόηση μιας επιστολής, μια πρωτόγνωρη λογοτεχνική επινόηση, αφού πρόκειται για την επιστολή ενός φίλου αγαπημένου πεθαμένου από καιρό πια, μια επιστολή από το επέκεινα. Στρεβλώνοντας το χωροχρόνο όπως μόνο η αιωνιότητα κι η υπέρβαση του θανάτου μπορούν, ο οραματιστής και ιδεολόγος φίλος Βαγγέλης Κορφιάτης στον οποίο και αφιερώνεται τούτο το βιβλίο , ο αδερφικός φίλος που ονειρεύτηκε έναν καινούργιο κόσμο μέσα από επαναστατικές διαδικασίες, για να παραδώσει ένα αύριο που να αξίζει τον κόπο να βιωθεί στην πολυαγαπημένη του κόρη, την Άννα, περιγράφει το προσωπικό του βίωμα με τον Τολστόϊ, τον συγγραφέα όπως τον έζησε από κοντά, με το τραχύ ήθος τον σκληρό χαρακτήρα και τους απότομους τρόπους. Όπως βίωσε τον πόλεμο και την ειρήνη μέσα του. Απευθυνόμενος στην ποιήτρια Πεχλιβάνη, την φίλη, την αγαπημένη πραγματίστρια , την συντροφική παρουσία που τον προσγείωνε με τρυφερή συγκατάβαση στα επαναστατικά του οράματα, της θυμίζει την τελευταία της προτροπή προς αυτόν- πριν χαθεί για πάντα:
Να μην ειρηνεύεις ανώφελα και να μην πολεμάς επίσης ανώφελα.
Η συλλογή αυτή είναι ένα συμφωνικό έργο. Μια μουσική συμφωνία από έγχορδα και πνευστά. Ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης που μετέφρασε τους στίχους και τα πεζά και ανέλαβε τούτη την κομψή σαν κοχύλι έκδοση, αγκαλιάζει τρυφερά τις εικόνες ονείρου της Πεχλιβάνη και τις μεταφέρει στην ρωσική γλώσσα. Να τις πάρει ο άνεμος εκεί στην παγωμένη στέπα όπου ανήκουν. Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο έχεις την εντύπωση πως η Πεχλιβάνη, τις εικόνες μαγικού ρεαλισμού, τις αλληγορίες, τις βαθιά αποτυπωμένες μνήμες μιας άλλης ζωής, μυσταγωγικά εμπνευσμένης από την ίδια της την ρώσικη ψυχή, τις ονειρεύτηκε στα ρώσικα, τις σκέφτηκε, τις σχεδίασε , τις έγραψε στα ρώσικα. Ίσως γι’ αυτό τούτο το πάντρεμα προέκυψε τόσο συγκινητικό, της ρώσικης σκέψης και της ρώσικης γραφής. Γιατί πρόκειται για ένα βιβλίο που φτιάχτηκε αβίαστα, σαν άναμμα μιας φλόγας. Γιατί έρχεται κατευθείαν από την τρυφερή ρωσική ψυχή. Με όλο το φως και το σκοτάδι, με όλο της το μεγαλείο που την καθιστούν τόσο μυστηριακή, τόσο αισθαντική, τόσο απόμακρη και κοντινή, τόσο παράξενη κι απλή , τόσο απερίγραπτα και οριστικά μοναδική.
info: Αγγελική Πεχλιβάνη, From Russia with love, εκδόσεις S@mizdat
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου